ΛΟΓΟΣ ΑΝΑΚΛΗΤΙΚΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΑΞΙΝ, ΤΗ ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

Η Ιδιωτική Οδός κατά πάγια τακτική της δεν διαλέγεται με τύπους Τελεβάντου. 

Δημοσιεύει σήμερα κατά παρέκκλισιν και άκραν οικονομίαν ανοιχτή επιστολή του διαδικτυακού φίλου Κώστα Νούση Προς Τελεβάντον εκπεσόντα, χωρίς να επιθυμεί περαιτέρω διάλογο. 

Προς Τελεβάντον εκπεσόντα

ανακλητικός εις την τάξιν, τη σοβαρότητα και την ορθοδοξία

Αγαπητέ Παναγιώτη,

δε θα άνοιγα διάλογο μαζί σου, αλλά το κάνω διότι, αναφερόμενος ονομαστικά στο πρόσωπό μου εν τω προσφάτω άρθρω σου, διαβλέπω τη σχετική σου υπόρρητη επιθυμία και δε θέλω να σου χαλάσω το χατίρι.  Λες ότι με παρακολουθείς εδώ και καιρό να εκτρέπομαι στην ‘πλάνη’ του Ιωσήφ του Βατοπαιδινού και με εγκαλείς για νιοστή φορά επί τη γιανναρική νόσω, από την οποία κατ’ εσέ είμαι αθεράπευτα προσβεβλημένος. Και, πραγματικά, δε θα σου απαντούσα, αν δεν έβρισκα την αφορμή να επεκτείνω τις τελευταίες σκέψεις μου πάνω στα νοσηρά εκκλησιαστικά φαινόμενα της εποχής.

Το θέμα  στο τελευταίο γραπτό μου δεν ήταν σαφέστατα η προβληματική της τεκνογονίας,  αλλά, επειδή είναι πιασάρικο ζήτημα, το άρπαξες και με προκάλεσες με τους γνωστούς σου λεκτικούς πετροβολισμούς. Πριν ξεκινήσω να σου απαντώ, θα αρχίσω με μια ερώτηση για τα σχόλια που σου έστειλα εδώ και δυο μήνες περίπου σχετικά με τον Πατριάρχη και τον Κοζάνης και που δεν είδαν ανερμηνεύτως ποτέ το φως της δημοσιότητας: γιατί δεν τα δημοσίευσες; Παιδιάστικο για την ηλικία σου, δε νομίζεις; Αντιχριστιανικό, αντιδημοκρατικό, χατζηαβατικό, τι άλλο να σκεφτώ, φίλε μου;

Η απάντησή μου καταρχήν θα στηριχθεί στο αρθρόμορφο σχόλιό σου[1], εν τω οποίω με φιλοδώρησες με κοσμητικά επίθετα συκοφαντικής λασπολογίας και αβάσιμους χαρακτηρολογικούς στολισμούς  για το πρόσωπό μου. Δράττομαι, το λοιπόν, της ευκαιρίας και σου λέω με τη σειρά μου: σε παρατηρώ εδώ και πολύ καιρό να έχεις αυτοκληθεί στον ρόλο του παγκόσμιου τιμητή της Ορθοδοξίας. Θεωρείς τωόντι πως αυτό (σε) οδηγεί κάπου; Σε ενοχλούν οι πάντες και τα πάντα, ο Αυστραλίας, ο τάδε, ο δείνα. Η ιεροκατάκριση στη συνείδησή σου πέρασε προφανώς από μια αυτοδικαιωτική κρησάρα ιδίας συνειδησιακής κατασκευής, που τη βάπτισε θεάρεστο έλεγχο των πάντων. Έχεις αναρωτηθεί μήπως πρόκειται απλά για ψυχαναγκαστική και υποχόνδρια εμμονή που απλά σε εκθέτει; Αν όντως αγαπάς την Εκκλησία, απλά κλάψε στην προσευχή σου για όλους. Για δεν το κάνεις; Τι την πέρασες την πνευματική ζωή, παιχνίδι στο διαδίκτυο; Να σου θυμίσω τα λόγια του π. Πορφυρίου: «όσοι κατηγορούν την Εκκλησία για τα λάθη των εκπροσώπων της, με σκοπό δήθεν να βοηθήσουν για τη διόρθωση, κάνουν μεγάλο λάθος. Αυτοί δεν αγαπούν την Εκκλησία. Ούτε, βέβαια, τον Χριστό»[2]. Μήπως σε φωτογραφίζει; Τελικά, αγαπάς την Εκκλησία ή μάλλον το εγώ σου - το οποίο φαίνεται να τρέφεις μετά βουλιμίας μέσα από την εν λόγω τεχνολογική εξέλιξη, ενώ όλοι μας θα έπρεπε να ορεγόμαστε Χριστόν, και χάριν του οποίου βρήκες αυτήν την ‘ευχάριστη’ ενασχόληση λόγω συνταξιοδότησης - και παίζεις εν ου παικτοίς λόγω μιας φυσικής έφεσης και γνώσης των εκκλησιαστικών τεκταινομένων; Σε τι διαφέρει κατ’ ουσίαν - πέραν της θεματικής - η δική σου παιδιά από την αντίστοιχη των εφήβων, οι οποίοι επικεντρώνονται στα gameς και στα σεξιστικά sites, ακολουθώντας απλά τις αντίστοιχες εμπαθείς επιταγές της ηλικίας τους;

Περνάω στο εξειδικευμένο προκείμενο. Δεν ήταν προφανώς στο ημέτερο τελευταίο άρθρο ουσιώδης στόχος η τεκνογονία, αλλά τη χρησιμοποίησα ενδεικτικά λόγω της συσχέτισής της με κάποιον πνευματικό που έχω υπόψη και ο οποίος εκπροσωπεί μια πλειάδα τέτοιων αυτονομημένων ερμηνευτών των Κανόνων από την Παράδοσή μας. Μιλάς για ομοφωνία των Πατέρων επί του θέματος της τεκνογονίας και τεχνηέντως – δηλαδή άνευ παραθεμάτων, τα οποία θα ακύρωναν τον ισχυρισμό σου αυτόχρημα – βάζεις στην ίδια ζυγαριά Χρυσόστομο, Παύλο και Νικόδημο Αγιορείτη κολλώντας και τις αποφάσεις των Συνόδων (!), ενώ ξέρεις, ‘πονηρέ,’ πως δεν είναι έτσι τα πράγματα. Αν το αγνοείς, βέβαια, αδικαιολόγητον μεν δια το θεολογικόν κύρος ενός παγκόσμιου ορθόδοξου βικαρίου του Χριστού επί γης (οφίκιο που εσύ επέλεξες de facto δι’ εαυτόν), σε συγχωρώ δε και σε παραπέμπω στην εξαιρετική μελέτη του αγιορείτη μοναχού Δαμασκηνού «Σχέσεις ανδρογύνου πριν και μετά τον γάμο» (Μυριόβιβλος, 2007), στο οποίο αποδεικνύει περίτρανα την πρωτοφανή για τη μέχρι τότε παράδοσή μας ηθικιστική και ‘εγκρατευτική’ ερμηνεία του Αγίου Νικοδήμου, η οποία επέδρασε καταλυτικά στην άκομψη έως απαράδεκτη εισβολή των πνευματικών στις συζυγικές κλίνες. Μια πρόφαση για πολλούς εξ αυτών αθέμιτης εισόδου ‘μοιχικής συμμετοχής’ στα σεξουαλικά δρώμενα των ζευγαριών λόγω στέρησης, νοσηρής περιέργειας, ασύνειδης υποστρωματικής εμπαθούς επιθυμίας μερικής συναφούς ικανοποίησης και διαστροφικής εξουσιομανίας και επί των πιο ιερών και μυστικών πτυχών της ζωής των άλλων. Ο κατάλογος της εν λόγω ψυχοπαθολογίας (αμφοτέρων των πλευρών, εξομολόγων και εξομολογουμένων) είναι μακρύς και δεν προτίθεμαι να τα αναλύσω εδώ. Μίλησα, όμως, για τις κανονικές ιδιωτικές υπερβάσεις και αυθαιρεσίες ιερωμένων - που ενίοτε καταλήγουν σε πνευματικά εγκλήματα - και τους κανον(ι)οβολισμούς του Πηδαλίου και του Εξομολογηταρίου προς τους άλλους, την ίδια ώρα που οι ίδιοι αλληλοαμνηστεύονται συγχωρούντες εαυτούς και αλλήλους για την πολύτροπη ιεροκανονική αλχημεία των ημερών μας. Το μυστικό της ‘χαρισματικής’ τους διασημότητας ερείδεται σε -ενδεικτικές αυτοπτωχευτικής πνευματικής διαδρομής και προβληματικής συναφούς ενηλικίωσής τους  - επιδερμικές αυστηρότητες, δι’ ων υποδορίως κτίζεται ένα προφίλ ‘αγιότητας’ στις ευάλωτες συνειδήσεις των ασθενέστερων πνευματικών τους τέκνων.

Φοβάμαι ότι κινείσαι προ πολλού στον χώρο της θεομαχίας και δεν το έχεις καταλάβει. Μιλάς απαξιωτικά και βωμολοχικά για επισκόπους – και όσοι έτεροι το κάνουν, ακόμα και αν έχουν δίκιο κάπου, με τον τρόπο και το πνεύμα που το διαπράττουν, αμαρτάνουν – γεγονός συρμού πλέον στο διαδίκτυο. Για να με συνδέσεις μάλιστα με τον γέροντα Ιωσήφ, τον εμπαίζεις και τον ειρωνεύεσαι. Και αν, φίλε μου, είναι Άγιος; Μήπως βλασφημείς, τότε, κατά του Αγίου Πνεύματος;[3] Ομολογώ πως δε γνώριζα τις θέσεις του γέροντα Ιωσήφ και του επισκόπου Λεμεσού επί του θέματος και πραγματικά χάρηκα που οι ‘χαλαρές και γιανναρικές’ επί του ζητήματος θέσεις αυτές υποστηρίζονται από σύγχρονες αγιασμένες προσωπικότητες και από σοβαρούς εκκλησιαστικούς άνδρες. Βλέπεις, οι μανιχαϊστικής απόχρωσης εκ δυσμών επιρροές (φαίνεται σε κάποιο βαθμό να επέδρασαν εν προκειμένω στις θέσεις του αγίου Νικοδήμου) μάς ταλανίζουν εδώ και χρόνια. Και είδες πού οδηγούν; Από τη γενική υποχρεωτική αγαμία του κλήρου (των ρωμαιοκαθολικών) στην παιδεραστία και την ομοφυλοφιλία. Ανάλογες μεν, ετέρας μορφής δε, εκτροπές και αμαρτίες μπορεί να προκληθούν και από τον επιβαλλόμενο εγκρατιτισμό στον γάμο. Η εκδίκηση των ενστίκτων, όταν απουσιάζει η Χάριτι διαχείρισή τους, όπως θα έλεγε στο περίπου και ο γέρων Πορφύριος.

Επανέρχομαι στον βατοπαιδινό γέροντα. Ακόμα και αν δεν ήξερα τίποτε επί του θέματος, θα προβληματιζόμουν θετικά υπέρ των εκείνου απόψεων και όχι των άλλων. Όταν ένας μαθητής του αγίου – κατ’ εμέ – Ιωσήφ του Ησυχαστού, ο οποίος έφαγε τη ζωή του στην αγιορείτικη άσκηση, εκφέρει τέτοιες θέσεις, δεν μπορεί παρά να μας φέρνει στον νου την περίπτωση του οσίου Παφνουτίου που αντέδρασε στην επιβολή της αγαμίας και της αυστηρότατης εκρατευτικής γραμμής στον κλήρο. Πάντα θα μας διδάσκει τελικά και θα μας βάζει τα γυαλιά ο μοναχισμός. Και σε τελική ανάλυση, γιατί να μην εμπιστευθεί κάποιος  έναν μαθητή του γέροντος Ιωσήφ του Σπηλαιώτη και να πιστέψει εσένα και άλλους γυρολόγους ‘αρχιμανδρίτες’ στον κόσμο, που δια του άτεγκτου εντελλόμενου εγκρατιτισμού συντηρούν το εξουσιαστικό τους image; Αλήθεια, για να επανέλθω, πιστεύεις πως θα διακινδύνευε τόσο εύκολα ο γέροντας μια τέτοια διδασκαλία, καθώς και άλλοι πατέρες, αν ήξερε ότι θα του στοίχιζε τη σωτηρία ή την πνευματική του προκοπή; Αναφέρεσαι άραγε στους δεκάδες πνευματικούς και στις δεκάδες χιλιάδες πιστών που εξομολογούν για δεκαετίες (με την απενοχοποίηση της εν γάμω σαρκικής συνάφειας) δια μιας σωρευτικής παράθεσης του δέκα δηλωτικής της ανησυχίας σου για την σωτηριολογική τύχη τους ή χάριν λογοτεχνικού εντυπωσιασμού δια σχήματος υπερβολής;

Με χαροποίησε, επίσης, αυτό που είπες για τα σεμινάρια του Λεμεσού προς τους εξομολόγους της Αρχιεπισκοπής Κύπρου. Αυτές οι θεάρεστες ενέργειες – πόσο λείπουν από την επαρχιωτίστικη εισέτι ελλαδική νοοτροπία μας - θα απάλλασσαν πολλούς πνευματικούς από την άγνοια, την ενοχικότητα και την ιδιορρυθμία, καθώς και το πλήρωμα της Εκκλησίας από τις αυτόβουλες αυθαιρεσίες και τους πολυποίκιλους ανεπίτρεπτους ποιμαντικούς αυτοσχεδιασμούς του κλήρου, γεγονότα που σχίζουν την ενότητα της ορθόδοξης παράδοσης με αντιφάσκουσες προς αυτήν και αλληλοαναιρούμενες διδασκαλίες και ποιμαντορικές κατευθύνσεις.

‘Γιανναρικά ογκανίσματα της σαρκός’. Θα σε παρακαλούσα να μη χρησιμοποιείς εκφράσεις τόσο χθαμαλού επιπέδου. Και σε εκθέτουν ως πρόσωπο, αλλά και αδικούν συλλήβδην τον ‘θεολογικό’ σου λόγο. Να στο ξαναπώ, για να το εμπεδώσεις: οι ταμπέλες που θέλεις να σκορπίζεις εν είδει ταυτότητας τήδε κακείσε είναι – τουλάχιστον από μένα – ευπρόσδεκτες, αρκεί να συνάδουν προς την πραγματικότητα. Προς τούτοις, σε παρακαλώ να αντικαταστήσεις τη θεομαχική σου θεομπαιξία (‘θεολογικό δάνειο’ από σένα) – έκβαλε, αδελφέ, πρώτον την δοκόν εκ του σου οφθαλμού – με ιεροπρεπή σεμνότητα, ευπρέπεια λόγων και ευλάβεια, όπως ταιριάζει σε ορθόδοξο. Και εγώ δε θεοποιώ τον γέροντα Ιωσήφ. Προσωπικά με ενοχλεί η τάση του προς ερμηνεία των μελλόντων να συμβώσι, αλλά θεωρώ πως τουλάχιστον θα έπρεπε κάποιος να πλύνει το στόμα του προτού αναφερθεί σε μοναχούς τέτοιου βεληνεκούς. Σε προκαλώ να παραθέσεις ‘κακοδοξίες’ του και να μην τον καθυβρίζεις με τέτοια επιπολαιότητα.

Μιλάς για ‘αδελφότητες’ κάπου. Διάβασα καλά; Αδελφότητες; Οργανώσεις; Μιλάς περί αυτών ως θεματοφυλάκων της παράδοσης και θες μετά να διαλεχθούμε περί Ορθοδοξίας, όταν μάλιστα τολμάς να με κατηγορείς  παραπάνω για ‘γιανναρική μεταφορά της φιλελεύθερης προτεσταντικοπαπικής θεολογίας’ σε ορθόδοξο χώρο; Η Ορθοδοξία, φίλτατε, είναι σπουδαία υπόθεση και δεν κάνει να μιλάμε για αυτήν με τέτοια αβάσταχτη ελαφρότητα, τη στιγμή που ο μέγας Πορφύριος έλεγε «προσπαθώ να γίνω ορθόδοξος».

Μια και η συνάφεια του λόγου μάς έφερε στον σύγχρονο αυτόν αστέρα της Ορθοδοξίας, ας τον ακούσουμε να μας διαφωτίζει επί του θέματος: «ο σαρκικός έρωτας μέσα στον γάμο βοηθάει στον πνευματικό. Είναι δύσκολο να σου το εξηγήσω. Αλλά μέσα στον γάμο ο σαρκικός έρωτας γίνεται πνευματικός, μεταβάλλεται[4]. Δεν μπορώ να σου το διατυπώσω. Σιγά σιγά το ζευγάρι ενώνεται πολύ και με τον σαρκικό έρωτα και με τον πνευματικό. Προχωρεί προς τον πνευματικό και στο τέλος μένει αυτός, ο πνευματικός, και δεν έχει ανάγκη από τον σωματικό. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να προχωρήσει πολύ στον πνευματικό. Ο σαρκικός έρωτας δεν είναι μόνο για την τεκνογονία. Βοηθάει στον πνευματικό έρωτα. Αλλά μέσα στον γάμο, με την ευλογία και τη Χάρη του Θεού»[5]. Νομίζω πως ο γέροντας εδώ τα λέει και τα εξηγεί όλα με το παραπάνω, έστω και πυκνωμένα. Οι αυταπατητικές προσεγγίσεις του ζητήματος της τεκνογονίας που εισήχθησαν μεταγενέστερα και έκτοτε αναπαράγονται, του τύπου «το προφυλακτικό είναι αμαρτία, ενώ η προσχεδιασμένη συνεύρεση στις μη γόνιμες μέρες της περιόδου δεν είναι» ή ακόμα και οι ‘πνευματικότερες’ μοναχικής έμπνευσης ερμηνείες, του πνεύματος «να συνέρχεται το ανδρόγυνο στις γόνιμες μόνο μέρες προς τεκνογονία»,[6] και οδηγούν σε αδιέξοδα απτόμενα υποχονδρίας και φυσικά δεν μπορούν να καταστούν κανόνας ορθοπραξίας και ορθοδοξίας, πολύ δε περισσότερο πρακτική φόρμουλα της συζυγικής καθημερινότητας.

Έχω και αλλού επισημάνει πως πολλά παράδοξα στην Εκκλησία μας αναμασώνται λόγω απουσίας απλής σκέψης επί του θέματος. Αγιορείτης μοναχός προ ετών συμβούλευε κάποιον να απέχει τρεις μέρες πριν και τρεις μέρες μετά τη θεία κοινωνίας της Κυριακής. Στη εύλογη απορία του άλλου ότι έμενε μόνο η Τετάρτη όπου είναι ημέρα νηστείας (!), απλά εκείνος σιώπησε. Αν μετρήσουμε δε τις ημέρες των νηστειών του έτους, όπου ‘de jure’ απαγορεύεται η των σωμάτων μίξις, αναρωτιέται ένας ευλαβής ορθόδοξος αν σε τελική ανάλυση αξίζει να παντρευτεί και να ταλαιπωρείται περισσότερο από την περίοδο της προγαμιαίας κατάστασής του. Στην πιθανή εδώ ένστασή σου, Παναγιώτη, πως η Ορθοδοξία μας είναι ασκητική, θα σου προτείνω τη λύση που δίνουν πιο πάνω τα λόγια του γέροντα Πορφυρίου και η προτροπή του Παύλου (Α΄ Κορ. 7:5).

Το πρόβλημα των ημερών είναι μάλλον η πορνεία, η μοιχεία, η ομοφυλοφιλία και πάσα παρ’ αυτοίς διαστροφή παρά η ‘αποφυγή’ της τεκνογονίας[7]. Αν θέλουμε να δούμε μάλιστα την τραγική καθημερινότητα των γάμων, θα βρεθούμε μπροστά σε άλλα ζητήματα, όπως τα αμέτρητα διαζύγια, η ‘αποφυγή της συνεύρεσης’ λόγω ποικίλων δυσχερειών[8], η μετάλλαξη των γάμων σε συμβατικές και εικονικές συμβιώσεις και η υποκατάσταση του ευλογημένου ενδογαμιαίου σεξ από το μοιχευτικό και το αυνανιστικό διαδικτυακό. Είναι παρατηρημένο με αποδεικτική ισχύ πως το σεξ αποτελεί δείκτη της σχέσης. Οι αυστηρές κορώνες και απαιτήσεις κρύβουν άλλα, πολλά άλλα, ας τα αφήσουμε για άλλη φορά, διότι ήδη μακρηγορήσαμε. Να σου πω μονάχα  ένα δικό μου παράδειγμα από φίλο. Ενώ η αρραβωνιαστικιά του – κόρη των κατηχητικών – συζητούσε ως προαπαιτούμενο του γάμου τους τη συνεύρεση μονάχα προς παιδοποιίαν, την ίδια ώρα ‘ολοκλήρωνε’ μαζί του μέσα από θωπεύσεις και ‘φασώματα’ κατά την ορολογία της νέας γενιάς. Ας μη διαστρέφουμε, λοιπόν, με τα πουριτανικά ογκανίσματα του εγωκεντρικού μας πνεύματος τον υπό της Εκκλησίας ευλογημένο γάμο και ας μην στοχοποιούμε (οι άγαμοι προπαντός) την  εκ του Θεού φυσική εν αυτώ εγκατασπαρείσα ηδονή. Ο ‘γνωστικός μανιχαϊστής και ηθικολόγος’ που κρύβουμε μέσα μας θα ήθελε ίσως μια θεότητα και μια πραγματικότητα πιο σπιριτουαλιστική. Έλα μου, όμως, που ο Θεός τα έφτιαξε αλλιώς τα πράγματα, μας αρέσουν, δε μας αρέσουν. Ας κυνηγήσουμε, λοιπόν, την αγάπη στον Θεό και στον άνθρωπο και ας μη γινόμαστε καταθλιπτικά όντα σχολαστικής προσμέτρησης ημερών και συχνότητας επαφών, δια των οποίων θα καταγράφουμε ψευδαισθήσεις πνευματικών αναβάσεων. Ημείς δε ειδικότερα, φίλτατε, ας επανέλθουμε κατά το συναμφότερον στη χαμένη σοβαρότητα, για να μην εκτιθέμεθα σαν ένας αυθάδης σαραντάρης και ένας αμετροεπής εξηντάρης που δίνουν ad extra την εντύπωση απλά και μόνο της ιντερνετικής τους αυτοϊκανοποίησης.

 Κ.Ν.

Λάρισα

11/8/2012

Υ.Γ. Έκλαβε την ανοιχτή μου αυτή επιστολή αντί δώρου για την επικείμενη γιορτή σου, διότι όσα λέω, τα λέω το κατά δύναμιν απαθώς και με αγάπη. Έρρωσο.

---

[1] http://panayiotistelevantos.blogspot.gr/2012/08/blog-post_9406.html

[2] Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος και Λόγοι. Χανιά: Ι.Μ. Χρυσοπηγής , 2007, σ. 202.

[3] Εξαιρετική πάνω στο θέμα αυτό η ανάλυση του γέροντος Σωφρονίου στον βίο του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου.

[4] Οι υπογραμμίσεις του γράφοντος το παρόν.

[5] Μαθητεύοντας στον γέροντα Πορφύριο. Μήλεσι: η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος, 2011, σ. 304.

[6] Δαμασκηνού Μοναχού Αγιορείτου, Σχέσεις ανδρογύνου πριν και μετά τον γάμο. Αθήνα: Μυριόβιβλος, 2007, σσ. 242-243.

[7] Χρυσόστομος: «ο γάμος  ορίστηκε και για την τεκνογονία, αλλά πολύ περισσότερο ορίστηκε για να σβήσει τη φυσική πύρωση. Επικαλούμαι για μάρτυρα τον απ. Παύλο που λέει ‘για να αποφεύγεται η πορνεία, κάθε άνδρας πρέπει να έχει τη δική του γυναίκα και κάθε γυναίκα τον δικό της άνδρα’, δηλαδή ο απ. Παύλος δε λέει τίποτε για την τεκνογονία. Και ακόμη ο  Παύλος συνιστά ‘να σμίγετε τα ανδρόγυνα’, όχι για να γίνετε πατέρες πολλών παιδιών […] Δηλ. στην αρχή ο γάμος είχε αυτούς τους δυο σκοπούς (την κατασίγαση της σαρκικής επιθυμίας και την παιδοποιία). Αργότερα, όμως, αφού γέμισε η γη και η θάλασσα και όλη η οικουμένη από ανθρώπους, έμεινε ένας μόνο ο σκοπός του γάμου: η αποφυγή της ακολασίας».

Αλλά και μια απλή ματιά στην ορθόδοξη ιερολογία και πρακτική των γάμων ανθρώπων με φυσικά προβλήματα στειρότητας, όπως π.χ. αφαίρεση μήτρας ή τέλεση γάμων υπεράκμων ατόμων, αποδεικνύει του λόγου του Αγίου το αληθές και καταρρίπτει σαν χάρτινο πύργο τις γνωστικόχρωμες υποτιμήσεις των σαρκικών επαφών δια της ‘καταχρηστικής ανοχής’ και του δεσμευτικού εγκλεισμού τους στις μέρες και στις προθέσεις της τεκνογονίας.

[8] Πόσοι, πράγματι, ‘άνθρωποι της εκκλησίας’ βολεύονται κάτω από τέτοιες ερμηνείες εξαιτίας της υποχώρηση της ερωτικής επιθυμίας λόγω ηλικίας, αναστολής της σχετικής διάθεσης και απογοητευτικής σωματικής ‘μετάλλαξης’ των γυναικών τους – το αυτό ισχύει και για έτερους λόγους από την πλευρά της συζύγου. Αλλά από το να εξυπηρετούμαι από μια θεωρία μέχρι το να δημιουργώ για τον εαυτό μου διαμέσου εκείνης και των φυσικών εξελίξεων την ιδέα της πνευματικής μου ανάβασης, μέγα χάσμα εστί.