ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΠΑΝΩΤΗ: Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΪΣΜΟΥ

Του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη

Οφφικιάλου της Μ.τ.Χ.Ε.

Οι επίγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου Σελευκίδες και Πτολεμαίοι  ξέχασαν το πανανθρώπινο μήνυμα του για την ενότητα του ανθρώπινου γένους  και ξεκίνησαν ένα αμείλικτο αγώνα αναμετρήσεως μεταξύ τους για την διεκδίκηση της Παλαιστίνης. Οι Πτολεμαίοι κράτησαν την ελληνιστική οικουμενικότητα και πύργωσαν στην Αλεξάνδρεια τον Φάρο του πολιτισμού φωτίζοντας τους ορίζοντες της ανθρωπότητος. Οι Σελευκίδες ενστερνίστηκαν ένα δυναμικό πατριωτισμό και θέλησαν βίαια να τον επιβάλουν και στον εβραϊκό λαό επιδρώντας στην πολιτική και στα ήθη του.  Ο Αντίοχος Δ΄ ο λεγόμενος Επιφανής θέλησε να ξεριζώσει και την  θρησκεία από τους Εβραίους εφαρμόζοντας ως «τελική λύση» για την κατάργησή της και προκάλεσε γύρω στο 165 π.Χ., την  ανταρσία της οικογενείας των Ασσιδαίων. Αυτή  η  αντίσταση  εξελίχθηκε στην επική επανάσταση των Μακκαβαίων στα χρόνια του Ιούδα του Μακκαβαίου (140 π.Χ.) με στόχο  την υπεράσπιση της πατροπαράδοτης «ευσέβειας» έναντι του βίαια εισαγόμενου έξωθεν ελληνιστικού παγανισμού.

Τη στήριξη της ιουδαϊκής  ευσέβειας  κατ' εξοχή εγκολπώθηκε  το θρησκευτικό ρεύμα  των «διϊστάμενων» (εβρ. perûsim) με το κρατούν καθεστώς, που «αποτειχίστηκε» από τον λοιπό όχλο  για να διακρίνεται  η «ευσέβειά» του και εξ αυτού προέκυψε και η επώνυμη «ιδιότητα» του Φαρισαίου (perichayya) για τα μέλη της συντηρητικής αυτής αδελφότητος της εβραϊκής κοινωνίας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των Φαρισαίων ήταν η  προσκόλλησή τους σάν όστρακο στο βράχο του Νόμου και των εθνικών και θρησκευτικών παραδόσεών τους με μιά όμως παθιασμένη Νομικίστικη ακριβολατρεία που ανέπτυξε ένα ολόκληρο σύστημα «επηρμένου θρησκευτικού Ναρκισσισμού»! Το σύστημα αυτό θυσίαζε το «πνεύμα» του Μωσαϊκού Νόμου στο «γράμμα» του γιά να  συσπειρώσει γύρω του όλους εκείνους τους εγωτραφείς   που  διατυμπάνιζαν τις «αρετές» τους γιά να επιδεικνύουν την δήθεν «ευσέβειά» τους. Όμως αυτή η «ευσέβεια»  περιόριζε τον ορίζοντα της αγάπης του Θεού εις εαυτούς και εις τους πέριξ αυτών  γιατί ερμήνευε με σχολαστικότητα το θείο θέλημα., μέσα από τον όγκο 613 ταξινομημένων θετικών και αρνητικών εντολών περί των «καθαρμών», που διαμόρφωσαν μέχρι τον πρώτο  αιώνα  οι επτά τάξεις των Φαρισαίων. Μαζί με τους Φαρισαίους συμπνευματίζονταν στις διδασκαλίες τους  και γραμματείς και νομοδιδάσκαλοι και μερικοί ιερείς που στα χρόνια του Χριστού ανήρχοντο σε 6.000 μέλη, διατυμπανίζοντας τις κίβδηλες «αρετές» τους. Είναι αυτοί που καταγγέλλονται από τον Ιησού ότι εκάθησαν επί της «Μωϋσέως καθέδρας» ως εκπροσωπούντες την «ακρίβεια» του θείου θελήματος και παρέδιδαν στον απλό θρησκευόμενο λαό μαθήματα αποστεωμένης «ευσέβειας» και ξηράς τυπολατρίας, αλλά και του νοσηρού σοβινιστικού φανατισμού με την μάσκα της αυστηρής προσηλώσεως στη Δικαιοσύνη του Θεού.

Κατά τον τριετή δημόσιο βίο του ο Κύριος είχε πολλές συναντήσεις μαζί τους γιατί αυτοί επίμονα ήθελαν να εξιχνιάσουν το μυστήριο της αποστολής του μέσα από την πιστότητά του στην «ακριβή» τήρηση του Νόμου και των παραδόσεων του λαού του. Οι ερωτήσεις τους άρχιζαν από τα απλούστερα, όπως π.χ. «γιατί οι μαθητές του δεν έπλεναν πάντα τα χέρια τους πριν κάθε γεύμα», μέχρι το «ποιά είναι η σπουδαιότερη εντολή του Θεού για τον άνθρωπο» !  Αν και νομομαθείς προσποιούνταν ότι  «αγνοούσαν»: το «Αγαπήσεις Κύριο τον Θεόν σου...και τον πλησίον σου ως εαυτόν» (Δευτ. στ΄. 4).   Υποκρινόμενοι έδειχναν πως δεν καταλάβαιναν την εντολή του Θεού  γι' αυτό ο Κύριος μεταχειρίστηκε από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων τον εικονογραφικό παραβολικό  λόγο για να  προκαλέσει την αυτενέργεια των ακροατών του προς μίμηση των υψηλότερων εννοιών  κάθε παραβολής. Έτσι,  για την βραδυκαρδία  των Φαρισαίων  μας παραδόθηκαν οι παραβολές περί της «πρωτοκαθεδρίας» (Λουκ. ιδ΄ 7-11), περί του «Τελώνου και του Φαρισαίου» (Λουκ. ιη΄ 9-14) και περί της «Άκαρπης συκιάς» (Ματθ. κα΄18-19). Αυτή η τελευταία ακούστηκε μετά την είσοδό του στα Ιεροσόλυμα όταν αμφισβητήθηκε η αποστολή του από τους κακούς γεωργούς της Αμπέλου του, μετά την  όξυνση της διαμάχης των Φαρισαίων με τους μαθητές του.
Την Τρίτη, στις 4 Απριλίου του 30, ο Ιησούς δεν διδάσκει τον λαό, όχι όπως πριν στον ναό  με την ανατροπή  των τραπεζιών των  αργυραμοιβών, αλλά  με φωνή βροντής ελέγχει τον Φαρισαϊσμό για  να διδαχθούν όλοι από τα λάθη εκείνων που αυθαίρετα αναρριχήθηκαν επί της «Μωϋσέως καθέδρας»  και «γεγόνασι»  διδάχοι του Νόμου ξεχνώντας το πνεύμα του. Με τον έλεγχο ο Κύριος  έντονα αποδοκιμάζει την αφροσύνη των τότε παραχαρακτών της αληθινής πίστεως με το επιφώνημα «ουαί-αλλοίμονον».  Με τα επτά (7) αυτά «ουαί» ο Χριστός κατακρήμνισε το ξόανο της υποκριτικής «ευσεβείας» του Φαρισαϊσμού.  Τα «Ουαί» αυτά είναι αντίστοιχα με τα επτά «θανάσιμα αμαρτήματα» και στις επτά τότε «τάξεις-σχολές» των Φαρισαίων, Έτσι στιγματίστηκε για πάντα η Φαρισαϊκή δεοντολογία, δηλαδή ο κώδικας συμπεριφοράς   εκείνων που διαστρέφουν την πραγματική «ευσεβείας» με  όλα εκείνα τα δυσβάστακτα καθήκοντα που απομακρύνουν τους ανθρώπους από την ορθή βίωση της αληθινής πίστεως και επομένως εμποδίζουν την πραγμάτωση της  «Βασιλείας του Θεού ως εν ουρανώ και επί της γής».
Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος μας διέσωσε την ευρύτερη συνοπτική παράδοση για τον έλεγχο του Φαρισαϊσμού και δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι στο κειμένου του αρχικά γράφτηκε «εβραϊδι  διαλέκτω». Επομένως, οι επτά μομφές του «ουαί» ταλανίζουν όλους εκείνους που συνειδητά ή ασυνείδητα συλλογίζονται «εβραϊκά»: δηλαδή έχουν «στενή νόηση και φρένες» και γίνονται ομόγνωμοι των Φαρισαίων όταν  βλέπουν το θείο Θέλημα περιορισμένο μόνον για τον εθνικοθρησκευτικό ορίζοντα τους και  αρνούνται να δουν τα γεγονότα και τα ζητήματα  χωρίς  την προοπτική της αιωνιότητος («sub specie aeternitatis»).   Ο έλεγχος αυτός του Ιησού έχει διαχρονική διάρκεια για όλους όσοι βουλεύονται φαρισαϊκά και πολιτεύονται με υποκριτική  «ευσέβεια»! Αυτοί είναι  όσοι εξαπατήθηκαν από τα δαιμόνια της αλαζονείας και της εγωπάθειας, της φιλαρχίας για την πρωτοκαθεδρία, της φιληδονίας και της φιλοχρηματίας, της φιλαρέσκειας, και της φιλοδωρίας, δηλαδή  όλων εκείνων των αμαρτιών που προκαλούν  την πνευματική ξηρασία και  την ακαρπία της «ξηρανθείσης συκιάς» που όχι μόνον δεν παράγει τίποτα, αλλά και η σκιά της είναι  αφιλόξενη  για τον άνθρωπο γιατί  κάτω της φυτρώνουν μόνον χόρτα που τριγυρνούν συνήθως τα φίδια!  Οι «ευσεβείς» αυτοί, δεν διακρίνουν τα σημάδια των καιρών που έρχονται (Ματθ. ιστ΄3-4) και με αναίδεια  κομπάζουν πώς εκπροσωπούν τους «ευσεβείς» των ημερών τους!   Οι μομφές αυτών των ουαί έχει και ιστορικοθρησκευτική σημασία και γι' αυτό  παραμένουν  ανεξάλειπτα στη μνήμη  της Εκκλησίας, όχι μόνον γιατί είναι λόγοι Κυρίου ολίγο προ του Πάθους του, αλλά και γιατί  συχνάκις ο Φαρισαϊσμός φέρει  εκκλησιαστικό και θρησκευτικό ένδυμα και γι' αυτό  συναντάται:  

α) Μεταξύ  εκείνων που «ξεχωρίζουν» όπως οι Φαρισαίοι γιατί μετέτρεψαν την ιερατική κλίση της διακονίας σε κυνήγημα της δόξας και της πρωτοκαθεδρίας και την αποστολή τους σε επαγγελματική επιδίωξη για βιοπορισμό. Στα χρόνια των προγόνων μας την διάβρωση της τότε «εθνικής ευσεβείας» την πέτυχε το διεφθαρμένο ιερατείο της με τις αμαρτίες του και όχι τόσο ο ζήλος  των τότε προσήλυτων χριστιανών!  Αλλοίμονο-ουαί,  γιατί  στην «Καθέδρα» του Ιησού Χριστού  «κλωνοποιήθηκαν»  και πρόσωπα ανώριμα, αδιάβαστα που δεν διδάχθηκαν από την Εκκλησιαστική Ιστορία, ότι η Ορθοδοξία δεν είναι getto για να «περιτειχιστούν» κάποιοι που νομίζουν ότι μόνοι αυτοί θα χωρέσουν στην αγκαλιά του Θεού.   Το να αγνοείς κάτι  είναι φυσικό, αλλά το να μη θέλεις να το μάθεις είναι ίδιο της περιορισμένης Φαρισαϊκής αντιλήψεως, αυτής δηλαδή που ακόμη δεν   αντιλαμβάνεται πώς είμεθα συνεπιβάτες στο λεωφορείο της γης με τα εκατομμύρια των ανθρώπων που παρέλαβαν το θρησκευτικό ένστικτο από τους γεννήτορές τους και μ' αυτό ως πιστοί πορεύονται στη ζωή. Όλοι αυτοί δεν μπορεί να απορρίπτονται, από  φαρισαϊκή τυφλότητά και μάλιστα από όσους αναρριχήθηκαν τυχοδιωκτικά στην καθέδρα του Χριστού. Αυτοί αντί να ειρηνεύουν και να συνοδεύουν παρακλητικά τους ετερόδοξους και τους αλλόθρησκους για να κατανοήσουν την πληρότητα της ορθοδόξου «ευσέβεια» τους «καταρώνται» για να τους απομακρύνουν από το θεϊκό έλεος.  Είναι  κατάντημα μερικοί να λοιδωρούν ακόμη και όσους είχαν την τιμιότητα να υπακούσουν στην Χρυσοστομική συμβουλή  πώς: « Ο Κύριος ποικίλας έτεμε οδούς εις σωτηρίαν και ότι ου δύνασαι δια της μονογαμίας, είσελθε  δια της δευτερογαμίας» (Migne, P.G. τ.54. στ. 410).  Είναι κατάντημα η ασυδοσία να εκτραχύνεται  για να αμφισβητηθούν άφρονα διαχρονικές τακτικές της Εκκλησίας και να ποδοπατηθούν Πανορθόδοξες αποφάσεις και όταν φθάνει η «απανταχούσα» της ανακλήσεως στην τάξη από τον δωρεοδότη ιερό Θεσμό να συνασπίζονται  οι υπόλογοι  και με κατάχρηση του φιλάδελφου να  οχυρώνονται πίσω από την  διάτρητη από παραβιάσεις  αυτοκεφαλία για να αυθαδιάσουν. Η άγνοια της Ιστορίας οιστρηλατεί  την φαρισαϊκή αλαζονεία για να σκαρώνει ψευδώνυμες «Ομολογίες πίστεως» και διχαστικές «Ημερίδες» με τις οποίες φαίνεται επείγονται να «ξεχωρίσουν», οι διϊστάμενοι Φαρισαίοι,  από την κίνηση για την ενότητα των χριστιανών. Μήπως αγνοούν ότι αν αυτή  «εκ Θεού εστιν» τότε οπωσδήποτε «Θεομάχοι θα ευρεθούν» (Πραξ. ε΄ 39);                                       
β)  Πολλοί  και από τους θεράποντες της ιερής Επιστήμης της Θεολογίας σήμερα δεν βρίσκονται μακριά από την κατάσταση των Φαρισαίων.  Αυτοθαυμάζονται για τις κατασκευές του στοχασμού τους και μεταβάλλουν το λειτούργημά τους  σε διαλεκτική τέχνη για να δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα στη Εκκλησία. Τα προβλήματα αυτά στο τέλος τα αφήνουν  άλυτα για να βαττολογούν οι επαγγελματίες των λογομαχιών και να ταράσσεται με τους σοφιστικούς λογισμούς  τους η Συνείδηση της Εκκλησίας.  Η συναγωγή γνώσεων και πορισμάτων, χωρίς κρίση της αντοχής τους από τον διάλογο είναι «έπεα πτερόεντα». Συνήθως αποδεικνύονται θνητές φλυαρίες δοκιμάζουσες την Εκκλησία. Δυστυχώς πολλοί  θεράποντες της ιερής επιστήμης αρνούνται την παγκοσμιότητα της Χάριτος του Θεού και είναι  περισσότερο Χριστιανολόγοι και λιγότερο θεολόγοι.  Δυστυχώς, σήμερα πολλοί εργάτες του Ευαγγελίου είναι αναιμικοί, αδύνατοι να προσεγγίσουν το πνεύμα της Αγίας Γραφής και των ιερών κανόνων και γίνονται υποτυπώδεις συνεχιστές της ορθοδόξου Παραδόσεως.  Μόνη τους  φιλοδοξία είναι να τρυγούν και να προσφέρουν την πατερική σκέψη με τις ερμηνείες κάποιων σημερινών Φαρισαίων                   
γ) Υπάρχει ακόμη  και μια πανσπερμία μαθητών του  Φαρισαϊσμού που ξεφύτρωσε μέσα από οργανώσεις που στην Ελλάδα του  20ο αιώνα δεν συνετέλεσαν πάντα στην κατά Θεό οικοδομή του εκκλησιαστικού φρονήματος  γιατί κακοφόρμισε η «εκκλησιαστική συνείδηση» και ο ζήλος μεταβλήθηκε σε προπέτεια και θράσος και ασέβεια. Αυτοί  μιμήθηκαν τους οξύθυμους Παραβολάνων της Αλεξάνδρειας, που έγραψαν στην Έφεσο και στη χώρα τους κακόφημες σελίδες με βίαιες πράξεις  από ακραίες θέσεις. Αυτούς τους γνώρισα από κοντά το 1962 και το 1965 και έχω πολλά κάποτε να γράψω. Αυτοί  διαπαιδαγώγησαν  για να «εισπηδούν» στα εκκλησιαστικά και στα κοινωνικά ζητήματα ως μαχητικοί ταραξίες  και τώρα που γέρασαν μεταμορφώθηκαν σε ξέφρενους επικριτές κάθε Διαλόγου και αρθρογραφούν σε έντυπα που «πορισμό έχουν την ευσέβεια», και συνεργάζονται με «αγοραίου τύπου» ιστότοπους, που καθημερινά αυξάνουν σαν τα δηλητηριώδη μανιτάρια στην κοπριά του εκκλησιαστικού περιβόλου, Μάλιστα μερικοί που εκπαιδεύτηκαν σ' αυτούς τους κύκλους  και έχουν σήμερα  κάποια ιδιότητα   άνανδρα καλύπτονται  υπό την μάσκα του συνεργείου κάποιου άφαντου ομογενούς για να διαδίδουν τις ιδεοληψίες τους με κείμενα  που αδειάζουν τις καρδιές  των ανθρώπων από την αγάπη του Θεού και από  την προς τον  πλησίον αγάπη. Όμως όταν η αξία και η σημασία αυτών των «ουαί» λησμονείται και καταφρονούνται τότε αρχίζει η αγωνία για το αντίτιμο του επιτιμίου, όπως διδάσκει η Ιστορία. Όμως, ευχόμεθα «μη Γένοιτο» προσβλέποντες στην Ανάσταση  γιατί η «αγάπη του Χριστού συνέχει ημάς» (Β’ Κορ. ε΄14) και αυτή «έξω βάλλει τον φόβον» (Α΄Ιω. δ΄18),  γιατί «καλύπτει πλήθος αμαρτιών» μας (Α΄ Πέτρου δ΄8) .