ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΠΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗ ΒΕΡΝΙΚΟ

ΔΕΝ ΘΑ ΕΘΕΛΟΤΥΦΛΩ

Δεν ξέρω πού θα οδηγηθώ με το χαρακτήρα μου, μα υπόσχομαι στο θεό και τον εαυτό μου, πως ποτέ δεν θα εθελοτυφλώ για οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση σκοπιμότητα της δουλειάς μου ή της ζωής μου... Αυτό είναι νομίζω το μυστικό του να είσαι και να παραμένεις νέος ώσπου να πεθάνεις. (12/6/1968)

ΣΑΝ ΤΟΝ ΑΣΤΡΟΝΑΥΤΗ

...Πρώτα απ' όλα, ετούτη τη στιγμή είμαι βαθύτερα Ελληνας από κάθε άλλη φορά. Κι όταν λέω Ελληνας εννοώ στο σώμα μου, στη σκέψη μου, στο αίσθημά μου. Και για να γίνω ένας τέτοιος Ελληνας, προετοιμάστηκα χρόνια και χρόνια μες στον τόπο μου. Κι έγινα 42 χρονώ. (Που έπρεπε να διαλέξω ή να γίνω μεγάλος ή να συνεχίσω νέος. Που σημαίνει ανασφάλεια, επαναστατικότητα, αναρχισμό, πλάτος στον ορίζοντα και βάθος στο αίσθημα. Τα πάντα μέχρι θανάτου). Μ' ένα πρόσθετο και σημαντικό πλεονέκτημα. Μ' έναν εντελώς προσωπικό τρόπο σκέψης και βλέμματος. Αυτόν που μου 'δωσε η επιτυχής μαθητεία μου στον τόπο μου. Κι αυτός ο τρόπος λέγεται Ελληνικός. Η λειτουργία όμως αυτής της τόσον απαιτητικής νεότητος... με κανένα τρόπο δεν μπορεί να υπάρξει στον σημερινό Ελληνικό χώρο. Μοιάζω με τον Αστροναύτη που βρίσκεται εκατομμύρια μίλια μακριά απ' τη γη. Και γνωρίζεις πως η πιο επικίνδυνη αρρώστεια για εκείνη τη στιγμή, είναι η νοσταλγία. Μπορεί να χάσει το λογικό του και πεθάνει. Μα σαν αντιδράσει και ανθέξει, τότες νίκησε και θετικά θα επιστρέψει στη γη. (...) Εδώ, σ' αυτόν τον χώρο, μ' όλες τις αντιξοότητες που αντιμετώπισα και που εφόσον κατάφερα να τις ξεπεράσω έγινα πιο δυνατός, βρήκα, συνειδητοποίησα τις αληθινές μου διαστάσεις ως προς το σήμερα κι ως προς το άμεσο μέλλον. Πώς μπορεί να υπάρξει ένα έργο, χωρίς το κατάλληλο κλίμα που να το καλλιεργεί; Κινδύνευα λοιπόν -στον πατρικό μου χώρο- να γίνω τρελλός ή σιωπηλός. Γιατί για μένα, που παραμένω πάντα ένας ευαίσθητος δέκτης της κάθε χρονικής στιγμής, είχεν παρέλθει οριστικά η εποχή των "Εξι λαϊκών ζωγραφιών", "Του Φιδιού", της "Ερημιάς" και της "Οδού Ονείρων". Κι ας τ' αναμασάν σήμερα τόσοι και τόσοι, και θα τ' αναμασήσουν για πολλά χρόνια ακόμη. Κι εφόσον δεν γεννήθηκα "ακαδημαϊκός", που σημαίνει να περιβληθώ τον μανδύα του ιστορικού μου έργου και να ζήσω "εν ειρήνη" τον θαυμάσιο βίον μου, απολαμβάνοντας τιμές και σεβασμό, εφόσον λοιπόν γεννήθηκα επαναστάτης, πρέπει να βρω τον τρόπο να συνεχίσω να υπάρχω τέτοιος, ίσαμε να πεθάνω... (21/6/1968)

ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΟΥ ΑΝΗΚΟΥΝ

Μου λες: "Σ' αρέσει να γράφεις". Σου απαντώ: "Οχι. Μ' αρέσει να σκέπτομαι. Κι εσύ βασικά, κι ένας δυο άλλοι φίλοι, μου δημιουργούν τον ερεθισμό τον κατάλληλο, με τα γράμματα. Εξ ου και η ανάγκη του να γράφω... Η έννοια της αλληλογραφίας με απωθεί. Ομως η έννοια του διαλόγου, αποτελεί μια βασική προϋπόθεση στην ζωή μου - και ιδιαίτερα σήμερα. Η Νέα Υόρκη μ' αρέσει κατά τούτο. Με κρατά ζωντανό, επιστρατευμένο και παρόντα. Η Αθήνα, φοβάμαι, ενώ ευνοεί την μεγάλη σκέψη, δεν έχει δυνατότητες να την συνδέσει με την σημερινή πραγματικότητα. Κι έτσι, η σκέψη αυτή γίνεται περισσότερο απ' ό,τι πρέπει θεωρητική και τέλος αρνητική. Εχοντας όμως -εγώ προσωπικά- μαθητεύσει άριστα στην Αθηναϊκή σχολή τον καιρό της ακμής της, κι έχοντας την τύχη να βρεθώ ν έ ο ς στον χυμώδη αυτό χώρο, με κάμει να αισιοδοξώ για ένα λαμπερό μου αποτέλεσμα. Κι όσο για τις δυσκολίες, μου α ν ή κ ο υ ν, είτε δω είτε στην Αθήνα. Απ' ό,τι θυμάμαι, δεν είχα ποτές εύκολη ζωή. Και γιατί να την έχω τώρα. Και πάλι πρέπει να ρωτήσω...Στο μεταξύ, η Κυριακή πέρασε κι είχα και μέσα μου την ίδια Κυριακή. Μια απόλυτη ησυχία και μια πολύ αδιόρατη και γλυκειά μελαγχολία. Η Κυριακή είναι παντού Κυριακή. Μια μέρα που ζητάς συμπλήρωμα κι αν δεν το έχεις, ζεις τις προεκτάσεις της πολυεκμεταλλευμένης φαντασίας σου. Πόσες φορές μες σε τόσα χρόνια δεν καταφεύγουμε σ' αυτήν ζητώντας να μας βοηθήσει; Θα 'λεγα πως αποτελεί την μοναδική Θεότητα της ερημιάς μας. Κι είναι ευτύχημα που εξακολουθώ να ονειρεύομαι καθώς σαν ήμουν παιδί. Το τι, δεν έχει σημασία.(...) Οπως και να το κάμει κανείς, αλλιώς είναι να παρατηρείς τα φαινόμενα του καιρού από μέσα κι απ' όξω συγχρόνως, σαν θεατής ευαίσθητος και σαν πρωταρχικός εργάτης τους. Αυτή η διπλή θέση περιέχει ένα σπέρμα σχιζοφρένειας. Χρειάζεται τεχνική ακροβάτου και προετοιμασία Μάγου ή Σοφού...

ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠ' ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Και κάτι τρελλό. Εχω την εντύπωση πως από δω και μπρος θα πρέπει οι εμπειρίες μου να προέρχονται από την μελλοντική μου ζωή κι όχι από αυτήν που πέρασε. Θα μου πεις βέβαια, μα και η λέξη εμπειρία, περιέχει αυτό που πέρασε. Αρκεί -σ' απαντώ- ν' αντικαταστήσουμε την προηγούμενη πράξη με την επιθυμητή. Η εμπειρία ν' αποκτήσει την έννοια της αποκάλυψης. Να γνωρίζουμε αυτό που επιθυμούμε να κάμουμε κι από κει ν' αντλούμε χαρακτήρα, κι όχι απ' ό,τι πράξαμε. Να ένας νόμος που θα πρέπει να ψηφίσουμε, κι οι δυό για μας και για το περιβάλλον μας.

Πηγή: Ελευθεροτυπία