Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Ο συνθέτης και μεγάλος μαέστρος του 20ού αιώνα Δημήτρης Μητρόπουλος, πέθανε – σαν πέφτοντας από κορυφή, αυτός ο δεινός ορειβάτης! – στις 2 Νοεμβρίου 1960, πριν ακριβώς 60 χρόνια, διευθύνοντας την Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου στην πρόβα της Τρίτης Συμφωνίας του αγαπημένου του Γκούσταβ Μάλερ.
«Βρισκόταν σε τέτοια κατάσταση έκστασης και παροξυσμού ώστε μας κοιτούσε σαν να ήταν κάποιος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης που βοά στην έρημο. Τη στιγμή εκείνη ήμουν ολότελα συντετριμμένος. Δεν σταμάτησα βέβαια να παίζω, ήμουν υποχρεωμένος να το κάνω, αλλά δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια μου. Και αυτό μπορούσε να συμβεί με τον Μητρόπουλο οποτεδήποτε, με οποιοδήποτε μουσικό έργο».
Έτσι τον θυμάται να διευθύνει την είσοδο των κόρνων στο πρώτο μέρος της «Δεύτερης Συμφωνίας» του Σεργκέι Ραχμάνινοφ ο Gunther Schuler, κορνίστας στη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης τα χρόνια που ο Δημήτρης Μητρόπουλος βρισκόταν επικεφαλής της.
Σίγουρα καμία λέξη και καμία τιμή δεν είναι αρκετή γι’ αυτόν τον τιτάνα, τον άτλαντα, που μας άφησε κληρονομιά – μεταξύ πολλών άλλων – μια ανυπέρβλητη ερμηνεία της 1ης Συμφωνίας του Μάλερ, την επονομαζομένη «Τιτάν».
Όμως πριν από λίγο καιρό, ο νεαρός, ταλαντούχος μαέστρος Παντελής Κογιάμης, είχε την καλοσύνη να με μυήσει στην σχέση Μητρόπουλου και συνθέτη Φραντς Σμιτ (Franz Schmidt 1874-1939).
Αυστριακός συνθέτης, τσελίστας, πιανίστας και παιδαγωγός· από τους συνθέτες του 20ού αιώνα που δεν ακολούθησαν τα πρωτοποριακά ρεύματα της εποχής τους και χρησιμοποίησε τα εκφραστικά μέσα των ρομαντικών, με προσωπικό όμως τρόπο. Φέτος συμπληρώθηκαν (11 Φεβρουαρίου), 80 χρόνια από τον θάνατό του.
Όποιος γνωρίζει στοιχειωδώς το ρεπερτόριο και την δισκογραφία του Δ. Μητρόπουλου, θα έχει συναντήσει ή και θα έχει ακούσει έργα του Φραντς Σμιτ ερμηνευμένα υποδειγματικά από τον μεγάλο μαέστρο. Διηύθυνε θρησκευτικά έργα και συμφωνίες του Σμιτ συνεχώς, μέχρι και ένα χρόνο (1959) πριν το θάνατό του, στο Σάλτσμπουργκ.
Ο μαέστρος Παντελής Κογιάμης είχε στην Βιέννη, όπου σπούδασε, πρόσβαση σε βιβλιογραφία για τον Σμιτ, χάρη στον Σύλλογο Φραντς Σμιτ, που εδρεύει στην Αυστριακή πρωτεύουσα. Μας μεταφέρει εδώ ένα απόσπασμα που λέει πολλά:
Γράφει ο Χανς Χανταμόβσκυ, μαθητής του Φραντς Σμιτ:
"Να μπορούσε να ακούσει ο Σμιτ τι είπε ο Χανς Πφίτσνερ μετά από ένα κοντσέρτο της Φιλαρμονικής (της Βιέννης), στο οποίο παίξαμε την Τέταρτη (Συμφωνία). Είπε λοιπόν:
Αυτός είναι ο πιο σπουδαίος μας! Πιο ειλικρινής απ΄ τον Ρίχαρντ Στράους, πιο επινοητικός απ΄ τον Ρέγκερ και μορφολογικά τελειότερος (πιο ολοκληρωμένος) απ΄ τον Μπρούκνερ.
Να μπορούσε επίσης να βιώσει με πόση αφοσίωση ο Δημήτρης Μητρόπουλος, αυτός ο υπέροχος άνθρωπος και καλλιτέχνης, πίστεψε στα έργα του! Αν κανείς γνωρίζει τι θα πει Μουσική, είπε ο Μητρόπουλος σε μια πρόβα της Φιλαρμονικής, τότε αυτή θα πει Σμιτ. Όταν μετά το καρδιακό μου έμφραγμα οι γιατροί του νοσοκομείου μού επέβαλαν απόλυτη ησυχία, ζήτησα να μου επιτραπεί μία μόνο παρτιτούρα για να διαβάσω. Μου την παρείχαν, και πιστέψτε με - η ζωή αυτής της παρτιτούρας του Σμιτ με δυνάμωσε και με κράτησε στη ζωή".
Και εδώ στο πρωτότυπο:
Schreibt Hans Hadamowsky, Schüler Franz Schmidts: "Hatte Schmidt doch hören können, was Hans Pfitzner nach einem Philharmonischen Konzert, in dem wir die Vierte spielten, sagte er: Das ist ja unser Größter! Ehrlicher als Richard Strauss, einfallsreicher als Reger und formvollendeter als Bruckner.
Hätte er doch erleben können, mit welcher Hingabe Dimitri Mitropoulos, dieser herrliche Mensch und Künstler, sich seiner Werke annahm! Wenn einer weiß, was Musik ist, sagte Mitropoulos einmal in einer Philharmonischen Probe, dann ist es Schmidt. Als mir nach meinem Herzinfarkt die Ärzte im Spital absolute Ruhe verordneten, erbat ich mir nur, eine Partitur lesen zu dürfen. Man gewährte mir das, und glauben Sie mir - das Leben dieser Schmidt-Partitur hat mich gestärkt und am Leben erhalten".
Και σχολιάζει ο μαέστρος Παντελής Κογιάμης:
"Δεν γνωρίζω πότε και για ποιο έργο του Schmidt μιλάει ο Μητρόπουλος. Πάντως δύο είναι τα έργα του Schmidt που διηύθηνε στην Αυστρία και που και τα δύο υπάρχουν ηχογραφημένα (κακές ηχογραφήσεις μεν - από άποψη ηχητικής ποιότητας - εξαιρετικά χρήσιμα ντοκουμέντα δε): το Ορατόριο και η 2η Συμφωνία. Μουσική πολύ ανώτερη από αυτή του Gustav Mahler, υπό τον δεσποτισμό του οποίου υπέφερε ο Schmidt τα χρόνια που ήταν Κορυφαίος Τσελίστας της Όπερας της Βιέννης και λόγω Μάλερ αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Το γιατί σήμερα παίζεται παντού Μάλερ και όχι Σμιτ είναι μια μεγάλη, αλλά χρήσιμη κουβέντα που ίσως κάνουμε κάποια στιγμή."
Σύμφωνα με τον Απόστολο Κώστιο (Δημήτρη Μητρόπουλου "Αυτοβιογραφικά"), ο Μητρόπουλος μετά την ανάρρωσή του από τη βαριά καρδιακή προσβολή που υπέστη (23 Ιανουαρίου 1959), διηύθυνε στο Σάλτσμπουργκ το "Βιβλίο με τις επτά σφραγίδες" του Σμιτ, εμπνευσμένο από την "Αποκάλυψη" του Ιωάννη. Άρα αυτό, το θρησκευτικής πνοής έργο, είναι πολύ σχεδόν σίγουρο ότι μελετούσε στο νοσοκομείο.
Επίσης, σύμφωνα με γράμμα του Μητρόπουλου στην φίλη του Καίτη Κατσογιάννη από την Βιέννη (24.9.1958), ο μαέστρος διηύθυνε τότε στην Βιέννη όπερες και συναυλίες συμφωνικής μουσικής, με την Συμφωνική της Βιέννης, έχοντας στο ρεπερτόριο την 2η Συμφωνία του Σμιτ.
Έχει, πάντως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Μητρόπουλος έπαιζε Μάλερ σαν τρελός, θα λέγαμε - πέθανε πάνω σε πρόβα έργου του Μάλερ -, κι από την άλλη δεν παραθεώρησε τον Φραντς Σμιτ, τον οποίο ο Μάλερ θεωρούσε αντίζηλο του, κατά κάποιο τρόπο. Ο Μητρόπουλος επέδειξε τον ίδιο ιεραποστολικό ζήλο και για τους δύο.
Γι' αυτό και στους τρεις ταιριάζει το ΑΛΛΗΛΟΥΪΑ!
Ας το ακούσουμε. Η εκστατική μουσική του Φραντς Σμιτ και η μοναδική ερμηνεία του Δημήτρη Μητρόπουλου, του οιστρηλατούμενου από τον έρωτα του θείου και του υψηλού.
Είναι από το "Βιβλίο με τις επτά σφραγίδες" που διηύθυνε ο μαέστρος στο Σάλτσμπουργκ το 1959.
"Να μπορούσε να ακούσει ο Σμιτ τι είπε ο Χανς Πφίτσνερ μετά από ένα κοντσέρτο της Φιλαρμονικής (της Βιέννης), στο οποίο παίξαμε την Τέταρτη (Συμφωνία). Είπε λοιπόν:
Αυτός είναι ο πιο σπουδαίος μας! Πιο ειλικρινής απ΄ τον Ρίχαρντ Στράους, πιο επινοητικός απ΄ τον Ρέγκερ και μορφολογικά τελειότερος (πιο ολοκληρωμένος) απ΄ τον Μπρούκνερ.
Να μπορούσε επίσης να βιώσει με πόση αφοσίωση ο Δημήτρης Μητρόπουλος, αυτός ο υπέροχος άνθρωπος και καλλιτέχνης, πίστεψε στα έργα του! Αν κανείς γνωρίζει τι θα πει Μουσική, είπε ο Μητρόπουλος σε μια πρόβα της Φιλαρμονικής, τότε αυτή θα πει Σμιτ. Όταν μετά το καρδιακό μου έμφραγμα οι γιατροί του νοσοκομείου μού επέβαλαν απόλυτη ησυχία, ζήτησα να μου επιτραπεί μία μόνο παρτιτούρα για να διαβάσω. Μου την παρείχαν, και πιστέψτε με - η ζωή αυτής της παρτιτούρας του Σμιτ με δυνάμωσε και με κράτησε στη ζωή".
Και εδώ στο πρωτότυπο:
Schreibt Hans Hadamowsky, Schüler Franz Schmidts: "Hatte Schmidt doch hören können, was Hans Pfitzner nach einem Philharmonischen Konzert, in dem wir die Vierte spielten, sagte er: Das ist ja unser Größter! Ehrlicher als Richard Strauss, einfallsreicher als Reger und formvollendeter als Bruckner.
Hätte er doch erleben können, mit welcher Hingabe Dimitri Mitropoulos, dieser herrliche Mensch und Künstler, sich seiner Werke annahm! Wenn einer weiß, was Musik ist, sagte Mitropoulos einmal in einer Philharmonischen Probe, dann ist es Schmidt. Als mir nach meinem Herzinfarkt die Ärzte im Spital absolute Ruhe verordneten, erbat ich mir nur, eine Partitur lesen zu dürfen. Man gewährte mir das, und glauben Sie mir - das Leben dieser Schmidt-Partitur hat mich gestärkt und am Leben erhalten".
 |
| Ο Φραντς Σμιτ κρατώντας τη χειρόγραφη
παρτιτούρα του βιβλίου με τις 7 σφραγίδες. |
Και σχολιάζει ο μαέστρος Παντελής Κογιάμης:
"Δεν γνωρίζω πότε και για ποιο έργο του Schmidt μιλάει ο Μητρόπουλος. Πάντως δύο είναι τα έργα του Schmidt που διηύθηνε στην Αυστρία και που και τα δύο υπάρχουν ηχογραφημένα (κακές ηχογραφήσεις μεν - από άποψη ηχητικής ποιότητας - εξαιρετικά χρήσιμα ντοκουμέντα δε): το Ορατόριο και η 2η Συμφωνία. Μουσική πολύ ανώτερη από αυτή του Gustav Mahler, υπό τον δεσποτισμό του οποίου υπέφερε ο Schmidt τα χρόνια που ήταν Κορυφαίος Τσελίστας της Όπερας της Βιέννης και λόγω Μάλερ αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Το γιατί σήμερα παίζεται παντού Μάλερ και όχι Σμιτ είναι μια μεγάλη, αλλά χρήσιμη κουβέντα που ίσως κάνουμε κάποια στιγμή."
Σύμφωνα με τον Απόστολο Κώστιο (Δημήτρη Μητρόπουλου "Αυτοβιογραφικά"), ο Μητρόπουλος μετά την ανάρρωσή του από τη βαριά καρδιακή προσβολή που υπέστη (23 Ιανουαρίου 1959), διηύθυνε στο Σάλτσμπουργκ το "Βιβλίο με τις επτά σφραγίδες" του Σμιτ, εμπνευσμένο από την "Αποκάλυψη" του Ιωάννη. Άρα αυτό, το θρησκευτικής πνοής έργο, είναι πολύ σχεδόν σίγουρο ότι μελετούσε στο νοσοκομείο.
Επίσης, σύμφωνα με γράμμα του Μητρόπουλου στην φίλη του Καίτη Κατσογιάννη από την Βιέννη (24.9.1958), ο μαέστρος διηύθυνε τότε στην Βιέννη όπερες και συναυλίες συμφωνικής μουσικής, με την Συμφωνική της Βιέννης, έχοντας στο ρεπερτόριο την 2η Συμφωνία του Σμιτ.
Έχει, πάντως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Μητρόπουλος έπαιζε Μάλερ σαν τρελός, θα λέγαμε - πέθανε πάνω σε πρόβα έργου του Μάλερ -, κι από την άλλη δεν παραθεώρησε τον Φραντς Σμιτ, τον οποίο ο Μάλερ θεωρούσε αντίζηλο του, κατά κάποιο τρόπο. Ο Μητρόπουλος επέδειξε τον ίδιο ιεραποστολικό ζήλο και για τους δύο.
Γι' αυτό και στους τρεις ταιριάζει το ΑΛΛΗΛΟΥΪΑ!
Ας το ακούσουμε. Η εκστατική μουσική του Φραντς Σμιτ και η μοναδική ερμηνεία του Δημήτρη Μητρόπουλου, του οιστρηλατούμενου από τον έρωτα του θείου και του υψηλού.
Είναι από το "Βιβλίο με τις επτά σφραγίδες" που διηύθυνε ο μαέστρος στο Σάλτσμπουργκ το 1959.
Επίσης, ας ακούσουμε και την αριστουργηματική Συμφωνία νο 2 του συνθέτη, με την Φιλαρμονική της Βιέννης υπό τη διεύθυνση του Μητρόπουλου. Μια ερμηνεία που πραγματοποιήθηκε στην περίφημη Musicverein στις 28 Σεπτεμβρίου 1958.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου