ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΝΔΡΕΑ

Σπουδαίο έργο βυζαντινής τέχνης του 6ου αιώνα μ.Χ 

Διασώθηκε από την εικονομαχία, αλλά συλήθηκε μετά την τουρκική εισβολή του 1974 

Του Αριστείδη Βικέτου 

Το σπάνιο σπάραγμα του ψηφιδωτού, που εικονίζει σε μετάλλιο τον Απόστολο Ανδρέα και χρονολογείται στον 6ο αιώνα μ.Χ., μεταξύ των ετών 525-550, επαναπατρίστηκε στην Κύπρο. 

Το ψηφιδωτό, μαζί με άλλα, συλήθηκαν μεταξύ 1976-1979 από την αψίδα του ιερού βήματος του ναού της Παναγίας Κανακαριάς στην κατεχόμενη - από το 1974 - Λυθράγκωμη. Η σύληση οργανώθηκε από τον Τούρκο αρχαιοκάπηλο Αϊντίν Ντικμέν. Το ψηφιδωτό εντοπίστηκε το 2014 από την ιστορικό Τέχνης Μαρία Παφίτη. Ο τελευταίος αγοραστής του το απέκτησε, το 2010, ως τμήμα μιας μεγαλύτερης συλλογής έργων τέχνης. Ο ίδιος συμφώνησε τελικά να το παραδώσει στην Εκκλησία της Κύπρου, χωρίς δικαστικές διαμάχες και έναντι μόνο ενός συμβολικού ποσού. 

Σε ειδική τελετή στο Μέγα Συνοδικό της Αρχιεπισκοπής Κύπρου, στην οποία παρέστησαν ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, και ο πρέσβης της Ελλάδος στην Κύπρο, Ηλίας Φωτόπουλος, παρουσιάστηκε το σπάνιο ψηφιδωτό. 

Ο αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος απένειμε το παράσημο του Αποστόλου Παύλου, ανώτατη τιμητική διάκριση της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, στη κ. Μαρία Παφίτη, στον δρα Ανδρέα Πίτα και στον κ. Ρόη Πογιατζή, οι οποίοι κάλυψαν το ποσό της αποζημίωσης και αποκατάστασης του ψηφιδωτού.

Ο κ. Χρυσόστομος σημείωσε ότι το ψηφιδωτό του Αποστόλου Ανδρέα, λόγω της εξαιρετικής αισθητικής του αξίας, «αποτέλεσε τα τελευταία χρόνια το σύμβολο της κλεμμένης κυπριακής κληρονομιάς». Πρόσθεσε ότι «αποτελεί έργο βυζαντινής τέχνης υψίστης σημασίας, διότι είναι ένα από τα ελάχιστα δείγματα που διέφυγαν του μένους των εικονομάχων». Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος είπε ότι υπάρχει ακόμη ένα ψηφιδωτό της ίδιας περιόδου, δηλαδή προ της εικονομαχίας, αυτό της Παναγίας της Αγγελόκτιστης στο Κίτι της Λάρνακας. Το τρίτο, πρόσθεσε, βρίσκεται στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης, στο όρος Σινά. 

Το ψηφιδωτό του Αποστόλου Ανδρέα θα κοσμήσει το Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄. 

Σε χαιρετισμό του στην τελετή της παρουσίασης ο πρόεδρος Αναστασιάδης επεσήμανε ότι ο επαναπατρισμός του ψηφιδωτού σχεδόν συμπληρώνει τον κλαπέντα μετά το 1974 ψηφιδωτό διάκοσμο της αψίδας του ιερού βήματος του ναού της Παναγίας Κανακαριάς, τα πλείστα εκ των σπαραγμάτων του οποίου εντοπίστηκαν και επαναπατρίσθηκαν μεταξύ των ετών 1983 και 2015. 

Ο Κύπριος Πρόεδρος εξέφρασε ιδιαίτερη συγκίνηση και τόνισε: «Δικαιώνεται και ενδυναμώνεται ο αγώνας Πολιτείας και Εκκλησίας για τον εντοπισμό και τον επαναπατρισμό των απαράμιλλης τέχνης κλεμμένων θησαυρών της κατεχόμενης Κύπρου και τον τερματισμό των λεηλασιών των θρησκευτικών και πολιτιστικών μνημείων, που ακολούθησαν τα χρόνια της τουρκικής εισβολής».