ΜΑΡΚΕΛΛΟΣ ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Ο ΕΜΠΕΙΡΟΣ ΣΧΟΙΝΟΒΑΤΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Αν πριν είκοσι χρόνια έλεγες σε έλληνες μουσικούς για τους Ρωμιούς συνθέτες της Πόλης, θα σε κοιτούσαν περίεργα, τουλάχιστον... Το είδος ήταν παντελώς άγνωστο. 

Ο πρώτος δίσκος αφιερωμένος στο έργο των Ρωμιών συνθετών της Πόλης που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, ήταν εκείνος του συγκροτήματος Βόσπορος, μόλις το 1998, με μουσικό υλικό παιγμένο από διακεκριμένους Τούρκους δεξιοτέχνες.  Οι Ρωμιοί συνθέτες που ανθολογούνται στον δίσκο αυτό έδρασαν από το 18ο αιώνα, περίοδος μεγάλης ακμής της οθωμανικής κλασικής μουσικής, έως τις αρχές του 20 ου αιώνα. Άρα, το είδος στην Ελλάδα είναι ...εισαγόμενο, θα λέγαμε. Με δεδομένη και την έξαρση του νεο-οθωμανισμού, που επηρεάζει και τις τέχνες, η διάδοση δεν ήταν δύσκολη. Μόνο που οι Τούρκοι ίσως παίζουν καλύτερα τις συνθέσεις των Ρωμιών, από τους πολλούς και αξιόλογους Ελλαδίτες μουσικούς, που παίζουν πια μετά μένους αυτή τη μουσική. Η δημιουργία δε ορχηστρών για την απόδοση αυτής της μουσικής στην Ελλάδα, τι άλλο είναι παρά μίμηση των τουρκικών τοιούτων; 

Δεν τα λέω για κακό τα παραπάνω. Επισημαίνω απλώς κάποια ιστορικά δεδομένα για να ξέρουμε πού βρισκόμαστε και πού ...ονειροβατούμε. 

Προσωπικά δεν τρελαίνομαι να ακούω τα ελληνικά παραδοσιακά σχήματα να παίζουν Ρωμιούς συνθέτες. Προτιμώ τα τούρκικα. Έχουν μεγαλύτερο πάθος. 

Όμως αυτή η μουσική μπορεί στην Ελλάδα να έχει μια σπουδαία τύχη, σαν αυτή που της επεφύλαξε ο εκκεντρικός τσεμπαλίστας Μάρκελλος Χρυσικόπουλος, στην προχθεσινή συναυλία του συγκροτήματος Latinitas Nostra, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. 

Ο Μάρκελλος και ο Ανδρέας Λινός συνέλαβαν την ιδέα να "παντρέψουν" δύση και ανατολή, μπαρόκ και Πολίτικη μουσική, μ' ένα ελκυστικό στόρυ των αρχών του 17ου αιώνα, βασισμένο σ' ένα κείμενο ενός νεαρού άγγλου κατασκευαστεί οργάνων που ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη, και σε κείμενα άλλων άγγλων περιηγητών. 

Ήταν τόσο ευφάνταστο το σενάριο ώστε δικαιολογούσε απόλυτα και τη συνύπαρξη. Ο Τόμας Ντάλλαμ ως πρέσβυς καλής θελήσεως, συνοδεύοντας ένα εκκλησιαστικό όργανό του δώρο της βασίλισσας Ελισάβετ στον τούρκο σουλτάνο Μωάμεθ Γ΄, φθάνει στην Πόλη και περιγράφει... 

Έτσι κι ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος έστησε το δικό του εκκλησιαστικό όργανο στο κέντρο της σκηνής της Δ' Αίθουσας της Πειραιώς 260, μαζεύοντας ολόγυρα τους ...αυλικούς του. Ένας ...αυτιστικός κύκλος που δεν διασαλεύθηκε παρά μόνο με το τέλος της μουσικής παράστασης. 

Μέσα σ' αυτόν τον κύκλο εκτυλίχθηκε το ταξίδι. Από το Λονδίνο με προορισμό της Κωνσταντινούπολη, με τη συλλογή Lachrimae του κατ' εξοχήν συνθέτη της ελισαβετιανής μελαγχολίας Τζων Ντάουλαντ να εναλλάσσεται με συνθέσεις του Νικολάκη και του Ζαχαρία Χανεντέ. Και η εναλλαγή να είναι τόσο φυσική που ν' απορείς. Στην τονικότητα που άφηνε το μπαρόκ σύνολο, πάταγαν οι παραδοσιακοί μουσικοί, με προεξάρχοντα τον έμπειρο Ευγένιο Βούλγαρη, και κένταγαν το μακάμι. Ένα ατελείωτο ποτάμι μονοτονίας: μπαρόκ και κοσμικής οθωμανικής μουσικής. Ο Σπύρος Σακκάς με την αφήγησή του μας πήρε απ' το χέρι και μας ταξίδεψε από το Λονδίνο μέχρι τα χαρέμια του σουλτάνου, διηγούμενος ακόμα και τις ανατριχιαστικές περί ευνούχων λεπτομέρειες - τη επινεύσει του ανατρεπτικού Μάρκελλου, υποπτεύομαι - για να ξεπροβάλλει αίφνης ο κοντρατενόρος Νίκος Σπανός και να μας χαρίσει μια έξοχη ερμηνεία στο τραγούδι του Ντάουλαντ «Τρέξτε, δάκρυά μου». 

Ο Μάρκελλος Χρυσικόπουλος και πάλι απέδειξε ότι σχοινοβατεί (κατά τον άγιο Ζενέ) τέλεια μεταξύ δύσης και ανατολής, φυσικότητας και διαστροφής, παλιάς (μπαρόκ) και άλλης (οθωμανική) μουσικής. Ίσως και για χορευτής θα έκανε!