ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗΣ ΤΙΜΗΣ

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη

Δυο υποσημειώσεις του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη, του μετά μοναχού Ανδρόνικου, στους τόμους Γ΄ και Στ΄ των διηγημάτων του «Μέ του Βορηά τα κύματα» για το πνευματικό έργο του γέροντα Ιερώνυμου Σιμονοπετρίτη και του Πανάρετου Δουλκέρη στο Μετόχι της Αναλήψεως, επάνω από το Παγκράτι, έφεραν στη μνήμη μου πολλές προσωπικές αναμνήσεις.
Η ευσέβεια του ελληνικού λαού είχε τραγικά δοκιμαστεί από την κατάχρηση της δήθεν «αυτοκεφαλίας» του 1833 και του 1852. Η κοσμική εξουσία καταχράστηκε την αυτοκεφαλία και διέλυσε τον μοναστικό ιστό στην ελεύθερη Ελλάδα και άπλωσε την κακοδαιμονία στην εκκλησιαστική διοίκηση που σφραγίστηκε από το Σιμωνιακό σκάνδαλο. Αναγεννητική ανάσα έδωσε στην Εκκλησία με τα έργα του ο Αθηνών Γερμανός Καλλιγάς, που μαθήτευσε στα Πατριαρχεία και προστάτευσε τους πρώτους φιλομόναχους πυρήνες. Αυτοί προσπάθησαν με αγιορείτικες αγρυπνίες, με φιλοκαλικές διδαχές και με εξομολογήσεις σε παρεκκλήσια της πόλεως και της υπαίθρου των Αθηνών να στηρίξουν την κλονισμένη από τα τότε γεγονότα ορθόδοξη ευσέβεια. Μια νέα φιλομόναχη εστία στήνεται στο ύψωμα που βρισκόταν το ξωκκλήσι της Αναλήψεως, όταν η τελευταία ενορία πέραν του Ιλισσού ήταν στο Βα(θ)τραχονήσι του Αγίου Σπυρίδωνα! Με τις οικονομίες δυο κληρικών των Αθηνών αγοράζεται το κτήμα που περιλάμβανε το εξωκκλήσι της Αναλήψεως και με τη φροντίδα τους οικοδομήθηκαν τρία κελλιά για να συσταθεί εκεί ένα πνευματικό «γυμναστήριο».
Ο ιερέας Ιγνάτιος Σακελλαρίου γνώριζε ότι η εκκλησιαστική περιουσία στην Ελλάδα γνώριζε μόνον συνεχείς πολιτικές αφαιμάξεις και θέλησε να εξασφαλίσει το κτήμα της Αναλήψεως και το δώρισε στην αγιορείτικη Σταυροπηγιακή μονή της Σιμωνόπετρας, που ανήκει στην Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως. Έτσι, το 1908 η Ανάληψη έγινε Μετόχι της μονής και τέθηκε υπό το ωμοφόριο του Οικουμενικού Πατριάρχη εδώ και 100 χρόνια, ενώ διήλθαν εξ Αθηνών δυο μητροπολίτες και δέκα αρχιεπίσκοποι!
Το 1974 στη γειτνιάζουσα με το Παγκράτι προσφυγική συνοικία της Καισαριανής, συστήθηκε και η ομώνυμη μητρόπολη με πρώτο ιεράρχη τον Γεώργιο Προκόπη, που σεβάστηκε αυτό που παρέλαβε στην περιοχή του, δηλαδή το καθήκον της αγιορείτικης μονής να μνημονεύει τον Οικουμενικό Πατριάρχη και κατά την τάξη να λειτουργεί κάθε κληρικός σε αντιμήνσιό του, χωρίς την παραμικρή κακεντρέχεια. Η σύνδεση του Μετοχίου της μονής επί ένα αιώνα με την ύπατη Αρχή του Πρώτου της Εκκλησίας μας, απομάκρυνε κάθε βουλημία καταπατήσεως των δικαίων της Σιμωνόπετρας.
Οι μετοχιάρηδες πατέρες της Αναλήψεως με τον έντιμο καλογερικό βίο τους, την ιεροπρεπή τέλεση των ακολουθιών κατά την τάξη του τυπικού της διοικούσας μονής, με την φιλοξενία κληρικών και λαϊκών φοιτητών της Θεολογίας, μεταξύ των οποίων και ο μακαριστός φίλος μου Γιάννης Φουντούλης, πέτυχαν, υπό την προστασία της Σταυροπηγιακής αξίας, να μεταγγίσουν το εκκλησιαστικό φρόνημα, το φιλακόλουθο πνεύμα και τη ταπείνωση της μετανοίας σε μυριάδες προσκυνητές του Μετοχίου της κυριάρχου αγιορείτικης μονής.
Η αφιέρωση από το Γένος μας ενός τόπου στη θεία λατρεία ξεκινούσε πάντα με μιά ιερή τελετή θεμελιώσεως. Όταν η Εκκλησία τιθάσσευσε με «τη δέσμευση της ιερωσύνης» τον ζηλωτισμό των πρώτων αναχωρητών, το δικαίωμα «πήξεως» του θυσιαστηρίου για την τέλεση της θείας Ευχαριστίας στη μονή κρατήθηκε για τον τοπικό επίσκοπο. Η ευλογία του συμβολιζόταν με την «πήξη» του ζωοποιού Σταυρού, συμβόλου αγιασμού και σωτηρίας, συνήθως υπό την Αγία Τράπεζα, όπου γινόταν η μνημόνευσή του, ως η εγγύηση της γνησιότητας της τελούμενης Ευχαριστίας. Όμως στο διάβα των αιώνων προέκυψαν πολλές έριδες και διαφωνίες μεταξύ των κτητόρων της μονής και του οικείου επισκόπου. Για να προληφθούν οξύτητες και ανταρσίες σε μια τοπική Εκκλησία συγκεράστηκε η «κανονικότητα» με την προστασία της «ανεξαρτησίας» της νέας μονής και έτσι περιλήφθηκε το δικαίωμα της πήξεως Σταυροπηγίου στα κανονικά προνόμια του Οικουμενικού Πατριάρχη. Μόνες υποχρεώσεις της δωρεάς του Πατριάρχη ήταν η «μνημόνευσή» του και η χρήση αντιμηνσίου του και η αποστολή ως ελάχιστης φιλοτιμίας «μελησίου κερίου πρός φωτοκαΐαν»!
Ο Πατριάρχης για τους Ορθοδόξους είναι η «Ευσεβής Πηγή» της ιερωσύνης η οποία απορρέει από την κανονική κατοχή της Αποστολικής Καθέδρας του. Ώς η ύπατη Αρχή της Εκκλησίας του «κατά την φιλοτιμίαν και το προνόμιόν του» αυτός μόνος χορηγεί την Σταυροπηγιακή αξία σ’ όλη την εκ των ιερών κανόνων δικαιοδοσία του Θρόνου του. Η πατριαρχική δικαιοδοσία, που καθορίστηκε από Οικουμενικές Συνόδους δεν καταλύεται από μια δοτή «αυτοκεφαλία», που μπορεί και να αρθεί αν χρειαστεί, και μάλιστα όταν σ΄ αυτή συμπλέουν και συνυπάρχουν άλλες εκκλησιαστικές διοικήσεις όπως η Εκκλησία της Κρήτης, οι μητροπόλεις της Δωδεκανήσου, το Άγιο Όρος, καθώς και οι μητροπόλεις της Βόρειας Ελλάδας και των νήσων του Αιγαίου. Η «φιλοτιμία» του Πατριάρχη συντρέχει την προστασία της ενότητος της Εκκλησίας με την χορήγηση της αξίας του Σταυροπηγίου μέσα στη δικαιοδοσία του. Τα «προνόμιά» του ρυθμίζουν τα εκκλησιαστικά θέματα: α) με το δίκαιο «της μνημονεύσεώς του» β) με το δίκαιον ελέγχου και αναγνωρίσεως «των χειροτονιών» και γ) με το δίκαιον «της εκκλήτου», δηλαδή της έσχατης δικαστικής κρίσεως.
Ο πατριάρχης Γερμανός ο Β΄ το 1235 συνόψισε την εκ παλαιού παραληφθείσα κανονικότητα της εκτάσεως του Σταυροπηγιακού προνομίου του, γράφοντας ότι: «το προνόμιον των παρ’ ενορίαν σταυροπηγίων μόνη τη πατριαρχική εφείσθαι μεγαλειότητι, των δε μητροπολιτών ουδενί». Επομένως, κάθε αμφισβήτηση του πατριαρχικού αυτού «προνομίου» δείχνει αμάθεια ή και φθηνή εμπάθεια. Το «προνόμιο» της Σταυροπηγιακής τιμής ταυτίζεται με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ως πηγής κάθε Αρχής. Δεν παραχωρήθηκε ποτέ σε «αυτοκεφαλία» τοπικής Εκκλησίας. Εξ αυτού και κάθε δήθεν «Συνοδικό Σταυροπήγιο» είναι ένα ακόμη κίβδηλο επινόημα μιας ματαιόδοξης περιόδου για την«ακάνονη» κούρσευση και αυτού του αποκλειστικού πατριαρχικού προνομίου !
Η Μικρασιατική Καταστροφή προσφυγοποίησε 3.000.000 κληρικούς και λαϊκούς που προέρχονταν από τις τριανταπέντε (35) μητροπόλεις του Οικουμενικού Θρόνου. Το πλήρωμα αυτό εγκαταστάθηκε στις δυτικές πατριαρχικές μητροπόλεις των Νέων Χωρών και σε άλλες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Τα στατιστικά στοιχεία που γνωρίζουμε για την σύνθεση κάθε νομού είναι αψευδή. Όμως οι διωγμοί συνεχίστηκαν και μετά το 1923 και μετοίκησαν στην Ελλάδα και οι μη ανταλλαγέντες 200.000 της Κων/πόλεως και οι μυριάδες των παλινορθούντων Ποντίων. Το τεράστιο αυτό πλήρωμα της μιας Εκκλησίας του Γένους μας προστέθηκε σε εκείνο της Κρήτης, της Δωδεκανήσου και της Διασποράς, που επί ενάμιση αιώνα δεν απορροφήθηκε από την «αυτοκεφαλία». Έτσι, βεβαιώνεται έμπρακτα ότι όλη η ελληνική επικράτεια περιλαμβάνεται στο κλίμα της Νέας Ρώμης-Κων/πόλεως, κάτι που υποστηρίζει και το όλο πνεύμα του ιδιόχειρου μνημονίου της 22 Απριλίου 1987 του Δημητριάδος Χριστόδουλου προς το Πατριαρχείο για την άρση της δοτής «αυτοκεφαλίας», που δημοσιεύθηκε στο έργο του μητροπολίτη Σεβαστείας Δημητρίου περί της «Πράξεως του 1928» (σελ.818-822) !
Όμως, άλλως η Θεία Πρόνοια επέτρεψε να εξελιχθούν τα πράγματα. Όπως αρμόζει στις θείες διεργασίες για τα ανθρώπινα, συντελέστηκε με μιά θαυμαστή «εκκλησιολογική περιχώρηση» του «ελευθέρου» και του άλλοτε «αλύτρωτου» ελληνικού λαού μέσα στην Μία Εκκλησία! Έτσι, αναμορφώθηκε ο εκκλησιαστικός Χάρτης της εν Ελλάδι Εκκλησίας, πολύ κανονικά απ’ ότι η συχνότερα από κάθε άλλο ορθόδοξο κράτος μεταβαλλόμενη ελλαδική εκκλησιαστική νομοθεσία. Η συναγωγή των μελών της Εκκλησίας εκ διαφόρων τόπων σε ένα Σώμα συντελείται κατά τον Μ. Βασίλειο «τη χρονιωτέρα συνδιαγωγή και τη αφιλονείκω συγγυμνασία επαναγάγει προς ένωσιν» (Migne P.G. 32, 525) !

Η θεία Βουλή ακόμη διατήρησε την Αποστολική Καθέδρα της Εκκλησίας μας εκτός των ελληνικών συνόρων μας και εντός στο πολιορκημένο από αλλοθρήσκους Φανάρι, για να παραμένει ο ιερός Θεσμός ανεπηρέαστος από τις ελλαδικές πολιτικές μεταλλάξεις και τις επαρχιακές νοοτροπίες εκείνων που δεν βλέπουν το συντελούμενο «εκκλησιολογικό θαύμα της περιχωρήσεως» εντός της μιάς δικαιοδοσίας όλων των εν Ελλάδι εκκλησιαστικών διοικήσεων.
Ένα παράδειγμα επιβεβαιώνει «του λόγου το ασφαλές»! Πέντε από τους δώδεκα αρχιεπισκόπους Αθηνών μετά το 1923 ήταν Μικρασιατικής και Θρακικής καταγωγής, οι: Χρυσόστομος Α΄, Χρύσανθος, Σπυρίδων, Χρυσόστομος Β΄ και ο Χριστόδουλος, αλλά και πολλοί των σημερινών αρχιερέων είναι επίγονοι Μικρασιατών και Ποντίων και κάποιοι προέρχονται και από μη ανταλλάξιμες οικογένειες που θορυβούν περισσότερο κατά του Πατριαρχείου. Η συνταγματική ενότητα πίστεως και πιστότητας στο ιερό κείμενο των Γραφών θα πρέπει να εκκλησιαστικοποιηθεί με πνεύμα «συμφωνίας» και «οικονομίας» για την ενότητα της μιάς Εκκλησίας μας. Την Αυτοκέφαλη Διοίκηση συνδιοικούν από το 1928 επιτροπικά ελλαδικοί και πατριαρχικοί συνοδικοί αρχιερείς. Η διακονία αυτή που τους ανέθεσε η Μητέρα Εκκλησία πρέπει να λειτουργεί χωρίς καχυποψίες και αναστολές, και ο Πατριάρχης μας ασφαλώς θα προσφέρει τα προνόμιά του για να αποσοβούνται προβλήματα και διαφωνίες, όπως είναι π.χ. η σύγκρουση φίλεργων συνοδειών που νεκρανάστησαν μονές, με τοπικούς αρχιερείς που η «ακριβομανία» τους εκδιώκει την «οικονομία» των πραγμάτων. Υπάρχει η «μέση και βασιλική οδός» της πατριαρχικής Σταυροπηγιακής αξίας, που η λελογισμένη χρήση της απομακρύνει τις σχισματικές προφάσεις περί του «ημερολογίου» και του «αντιοικουμενισμού» των αναρχοζηλωτών που πολλαπλασιάζουν τις «μοναστικές μάνδρες» τους !
Οι επίγονοι του Φαρμακίδη ας παύσουν να άδουν «αβδηριτικά». Η ισχύς της Εκκλησίας μας στηρίζεται στην ουσιαστική πνευματική ενότητα όλων των εν Ελλάδι υφιστάμενων εκκλησιαστικών διοικήσεων μέσα στην μεγάλη περιφέρεια του κλίματος του Οικουμενικού Θρόνου.
Φαίνεται πως μερικοί υπεύθυνοι δεν αντελήφθησαν ακόμη τίποτα από τις πρόσφατες κινήσεις του Μοσχοβίτικου Πατριαρχείου στην Ουκρανία ούτε για τη συναγωγή των υπερόριων αρχιερέων και όλων των ρωσογεννών υπό το ωμοφόριο του πατριάρχη Κυρίλλου! Δεν πρέπει να μας απασχολεί η «αυτοκέφαλη ομφαλοσκοπία», όταν μυστικά ο Παράκλητος «σε ενότητα εκάλεσε» το Γένος!

Α.Π.

Μάρκος Καμπάνης, Παράσταση σε ταβάνι της βορειοδυτικής πτέρυγας στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας