O GUSTAV MAHLER ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΛΩΡΟΥ

O Gustav Mahler (1860-1911) ανήκει στην προσωπική μου μυθολογία.
Μου τον δίδαξε ο Μάνος Χατζιδάκις. Κι εκείνος μ' έμαθε, επίσης, ν' ακούω Μάλερ από τον Δημήτρη Μητρόπουλο. Γιατί όπως έλεγε: "Αυτός γνώριζε τη σημασία των ανεξερεύνητων σε τόλμη λεπτομερειών".

Φέτος συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση του Μάλερ και του χρόνου 100 χρόνια από το θάνατό του.

Ο μαλεριστής μουσικολόγος Κωνσταντίνος Φλώρος, ο οποίος, μεταξύ άλλων αποκωδικοποίησε τις αρχαιότερες βυζαντινές και σλαβικές μουσικές σημειογραφίες και απέδειξε την Bυζαντινή προέλευση της σημειογραφίας του Γρηγοριανού Μέλους, έχει γράψει πέντε τόμους για τον μεγάλο αυστριακό συνθέτη. Στις 7 Μαρτίου 2010, η Διεθνής Εταιρεία Γκούσταβ Μάλερ της Βιέννης (Internationale Gustav Mahler Gesellschaft) του απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο Μάλερ ως αναγνώριση του έργου του.
Αύριο το απόγευμα ο Πολυχώρος About (Μιαούλη 18, Ψυρρή) και οι εκδόσεις Νεφέλη παρουσιάζουν το βιβλίο του Κωνσταντίνου Φλώρου με τίτλο Gustav Mahler, οραματιστής και δυνάστης. Θα μιλήσουν: Γιώργος Ζερβός, Μάρκος Τσέτσος, Γιάννης Φούλιας (ο και μεταφραστής του βιβλίου στα ελληνικά), Ολυμπία Φράγκου – Ψυχοπαίδη.

Σε συνέντευξή του στην Ελευθεροτυπία και τον Γιάννη Τριανταφύλλου ο Κωνσταντίνος Φλώρος μας λέει τα εξής ενδιαφέροντα:

Γιατί χαρακτηρίζετε τον Μάλερ οραματιστή και δυνάστη;

«Ο Μάλερ ζούσε κυρίως για τον εσωτερικό του κόσμο, για την τέχνη του, αλλά ταυτόχρονα, θεωρώντας την κάτι το ιερό και καταβάλλοντας μεγάλες προσπάθειες για ν' αγγίξει το τέλειο μέσα από αυτήν, γινόταν και δυνάστης. Ηταν πολύ αδιάλλακτος όταν ήταν αρχιμουσικός στο Αμβούργο ή αργότερα γενικός διευθυντής της Αυτοκρατορικής Οπερας της Βιέννης. Δεν έδειχνε την παραμικρή συγκατάβαση. Οποιος δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις του, έφευγε».

Μπορεί να θεωρηθεί ιδιοφυΐα της μουσικής;

«Από μικρό παιδί έπαιζε φυσαρμόνικα και πιάνο, ενώ άρχισε πολύ νωρίς να συνθέτει. Υπάρχει η εμφάνιση μιας μεγάλης ιδιοφυΐας αλλά συγχρόνως και μιας τεράστιας πειθαρχίας. Για να γράψει κανείς τέτοιες συμφωνίες και τραγούδια, απαιτείται συνεχής απασχόληση. Η τραγωδία του ήταν η εξής: ήθελε να γίνει συνθέτης αλλά δεν μπορούσε να ζήσει από την σύνθεση. Επρεπε λοιπόν να γίνει διευθυντής ορχήστρας, ξεκινώντας από τις μικρές πόλεις. Αργότερα, στη Βιέννη, ασχολούνταν με διοικητικά θέματα. Δυσφορούσε με όλα αυτά γιατί μπορούσε να συνθέσει μόνο κατά τους θερινούς μήνες όταν είχαν διακοπές τα θέατρα. Πήγαινε σε διάφορα σπίτια απομονωμένα, έχτιζε σπιτάκια μέσα στο δάσος για να μην τον ενοχλούν οι θόρυβοι και συγκεντρωνόταν στο έργο του. Το χειμώνα, το πρωί πριν πάει στην όπερα και το βράδυ όταν επέστρεφε, τελειοποιούσε τις παρτιτούρες του».

Η ερωτική του ζωή συνδέεται με την προσωπικότητά του και τη λατρεία του για τη μουσική;

«Ο Μάλερ ελκόταν από μορφωμένες, πνευματώδεις γυναίκες. Γνώρισε στο Αμβούργο την Αννα Φον Μίλντενμπουργκ και είχε μια ερωτική σχέση μαζί της, η οποία όμως χάλασε επειδή η Αννα θεωρούσε την εργασία του αντίζηλό της. Ανάλογα ισχύουν και για το γάμο του με την Αλμα, μια πολύ προικισμένη συνθέτρια. Της απαγόρευσε να συνθέτει, γιατί νόμιζε ότι δεν γίνεται να υπάρχουν σε μια οικογένεια δύο συνθέτες. Βέβαια, τότε ήταν το πατριαρχικό σύστημα και ίσχυαν πράγματα ακατανόητα για μας. Η Αλμα θεωρούσε τον εαυτό της παραμελημένο ενώ και σεξουαλικά δεν αισθανόταν ικανοποιημένη. Και άρχισε μια σχέση με τον αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους. Ο Μάλερ καταβαραθρώθηκε. Σ' αυτά τα βιώματά του οφείλουμε τη δεκάτη συμφωνία του, την οποία δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει αφού τον επόμενο χρόνο πέθανε. Το έτος 1907 είναι πολύ κρίσιμο στη ζωή του. Ηταν 47 ετών και το ένα κοριτσάκι του πέθανε ενώ ένας γιατρός τού διέγνωσε καρδιακή πάθηση. Ο Μάλερ ήταν σπόρτσμαν, έκανε αναβάσεις σε όρη, διέσχιζε μεγάλες αποστάσεις με το ποδήλατο, οπότε πλέον άλλαξε η ζωή του. Παρ' όλα αυτά εξακολουθούσε να διευθύνει πολύ εντατικά ακόμη και στην Αμερική, στη Μετροπόλιταν Οπερα, στο Κάρνεγκι Χολ. Πέθανε το 1911, πριν συμπληρώσει το 51ο έτος της ηλικίας του».

Θα μπορούσε να θεωρηθεί επίκαιρος σήμερα; Θα μπορούσε να συνθέσει το σάουντρακ της εποχής μας;

«Η αναγέννηση του Μάλερ άρχισε το 1960, έπαιξε ρόλο και "Ο θάνατος στη Βενετία" του Βισκόντι, το βιβλίο του Αντόρνο και πολλά άλλα. Στην εποχή μας πολλοί ταυτίζονται με την προσωπικότητά του. Πρώτον, γιατί ήταν ουσιαστικά άπατρις. Είχε γεννηθεί στη Βοημία, ζούσε στην Αυστρία αλλά δεν θεωρούσε τον εαυτό του πολίτη κάποιας χώρας, επειδή ήταν Εβραίος. Σ' αυτό το θέμα της μετακινήσεως, του γκλομπαλισμού είχε ήδη εντρυφήσει. Πίστευε, μάλιστα, ότι ο καλλιτέχνης τις ώρες της έμπνευσής του γίνεται προφήτης. Πραγματικά, η έκτη του συμφωνία είναι ένα έργο που δείχνει την καταστροφή. Πολλοί λένε ότι διαισθάνθηκε και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα στο έργο και στην ψυχή του υπάρχουν πολλές αντιφάσεις, επίσης χαρακτηριστικό στοιχείο της εποχής μας. Δεν υπάρχει σήμερα κανείς μεγάλος συνθέτης που να μην αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα του Μάλερ, ενός πειραματιστή που αγωνιζόταν να φτάσει η μουσική του στον πολύ κόσμο».