ΠΙΤΕΡ ΜΠΡΟΥΚ: "Η Εκκλησία μπορεί να γίνει δικτατορία"

Ο Πίτερ Μπρουκ 

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Πέθανε σε ηλικία 97 χρόνων ο σπουδαίος, πολυβραβευμένος Βρετανός σκηνοθέτης Πίτερ Μπρουκ. 

Ο Πίτερ Μπρουκ που έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως ο μεγαλύτερος εν ζωή θεατρικός σκηνοθέτης, άφησε την τελευταία του πνοή το Σάββατο 2 Ιουλίου 2022 σύμφωνα με την Le Monde. 

Αναμφίβολα, με τον θάνατο του Μπρουκ φτάνει στο τέλος της και μία από τις σημαντικότερες θεατρικές περιπέτειες του 20ου αιώνα, η οποία έκανε το θέατρο ένα υπέροχο όργανο για την εξερεύνηση του ανθρώπου, σε όλες του τις διαστάσεις του.

Ας θυμηθούμε, όμως, μερικές από τις αλήθειες που είχε διατυπώσει και παραμένουν ...τραγικά επίκαιρες: 

«Οι άνθρωποι σε όλες τις θρησκείες έχουν εφεύρει οργανισμούς διακυβέρνησης πιστών και περιουσιών. Η Καθολική Εκκλησία, με αφεντικό της τον Πάπα, ανακάλυψε μια τέτοια κοινωνική δομή και έφτιαξε έναν τεράστιο πολιτικό οργανισμό που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Αυτός ο οργανισμός, για να διατηρήσει τη δύναμή του, έφτασε στο σημείο να καίει ανθρώπους. Αυτό είναι κάτι που σήμερα το ξέρουμε καλά, το βλέπουμε καθημερινά σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Στο όνομα της θρησκείας ‘καίνε’ ανθρώπους. Το γεγονός ότι ο Ντοστογιέφσκι, ένας βαθιά θρησκευόμενος άνθρωπος, έκανε κριτική σε αυτό τον σκληρό πυρήνα του Χριστιανισμού, είναι εντυπωσιακό. Στο τελευταίο μεγάλο μυθιστόρημά του (Αδελφοί Καραμάζοφ) θέλησε να δείξει πόσο εύκολα, μέσω της πολιτικής, η Εκκλησία μπορεί να γίνει δικτατορία» (Πίτερ Μπρουκ, εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 12/13-5-07).

Οι πιο πάνω παρατηρήσεις του μεγάλου αυτού ανθρώπου, είναι απολύτως ρεαλιστικές, καθώς εδράζονται στην ιστορία, αλλά και θεολογικές, αφού θίγει το μέγα θέμα της εκκοσμίκευσης, που ταλανίζει ολόκληρη την Χριστιανοσύνη στον καιρό μας.

Ναι, το μοντέλο της Εκκλησίας – Κράτους, δηλ. ενός εκκοσμικευμένου Χριστιανισμού που θέλει δεκανίκια του τους «θεσμούς» ανήκει στο Βατικανό. Και η Ιερά Εξέταση, επίσης, στην Παπική Εκκλησία πιστώνεται. Αλλά, όπως πολύ ορθά παρατηρεί ο Μπρουκ, αυτές οι πρακτικές υιοθετήθηκαν και από άλλες θρησκείες και το συναντάμε καθημερινά στην ειδησεογραφία, πώς, δηλ., στο όνομα της θρησκείας «καίγονται» άνθρωποι. Δεν παραδίδονται ίσως στην πραγματική πυρά, αλλά υφίστανται παντοίους διωγμούς, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη κλίμακα κάθε φορά, επειδή εξέφρασαν τη γνώμη τους ή άσκησαν κριτική σ’ ένα σύστημα «θρησκειοποιημένου χριστιανισμού» - για να περιοριστούμε στα καθ’ ημάς.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η απόλυτη ταύτιση της Ρωσικής Εκκλησίας με τον εισβολέα Πούτιν, αποτελεί μια οδυνηρή εξέλιξη για την Ορθοδοξία στον καιρό μας. 

Σε επίπεδο, όχι μόνο πολιτικό, αλλά και διαπροσωπικό, το «σύστημα» επιβάλει την σιωπή. Την άκριτη αποδοχή των θρησκευτικών γκουρού, οι οποίοι μπορούν να λένε ό,τι θέλουν, χωρίς αντίλογο. Η έκφραση άλλης άποψης, η οποία μάλιστα προσπαθεί να αγγίξει την των πραγμάτων αλήθεια, θεωρείται «αιρετική» και άρα πρέπει να εκριζώνεται πάραυτα. Ποιος είναι αυτός που τολμά να αμφισβητήσει τον «Γέροντα»; Ποιος είναι αυτός που δεν στοιχείται στη γραμμή που βολεύει τους «πιστούς», οι οποίοι υψώνουν τείχη για να προφυλαχθούν από τους «μιαρούς»;

Μου είπε κάποιος: «Η Εκκλησία είναι δύναμη! Και δεν είναι έτοιμη η κοινωνία να δεχτεί την αμφισβήτησή της». Κι εγώ του είπα: «Η δύναμη της Εκκλησίας είναι η μωρία του Σταυρού και η κοινωνία, αν θέλει να ανοίξει, επιτέλους, τα μάτια της, θα πρέπει να δει κατάματα τον Χριστό, ως Εκκλησία παρατεινόμενη στους αιώνες, και όχι τον θεσμό». Ο Χριστός έφτασε μέχρι σταυρού και θανάτου για να σώσει τον κόσμο κι όχι για να θεσμοποιήσει την Εκκλησία του, η οποία είναι εν τω κόσμω, αλλά όχι εκ του κόσμου τούτου.

Η μεγαλύτερη εκκοσμίκευση είναι η επίδειξη ισχύος, η επιβολή δυνάμεως, ο συσχηματισμός με το κοσμικό πνεύμα για την εξουδετέρωση της άλλης άποψης. 

Η σχιζοφρένεια κορυφώνεται όταν μέσα στην Εκκλησία, για διάφορα θέματα, γίνεται πόλεμος επικράτησης της μιας ή της άλλης «γραμμής». Τότε δεν υπάρχει έλεος! Οι μεν κατηγορούν τους δε για «αίρεση», «προδοσία της πίστης» και άλλα παρόμοια φαιδρά φονταμενταλιστικά. Στον 21ο αιώνα η πολυπολιτισμικότητα καλεί την Εκκλησία σε συνεχή εγρήγορση και μαρτυρία θυσιαστική. Τα αυτονόητα και οι κορώνες ενός νοσηρού «ορθοδοξισμού» έχουν πεθάνει. Ας το καταλάβουν οι πάσης φύσεως «γνήσιοι», αλλά δειλοί, χριστιανοί. Η ανδρεία είναι αρετή. Και οι προκλήσεις των καιρών την προαπαιτούν. 

Μια Εκκλησία που "φοβάται" τους "γεροντάδες" και τους κάθε λογής απατεώνες - που δρουν πάντα στο όνομα του Χριστού! - οδηγείται σταδιακά στον ωχαδερφισμό και την αδιαφορία. 

Αλλά το πρόβλημα, μη το ξεχνάμε, είναι η ελευθερία!

Ποιος οικοδομεί την εν Χριστώ ελευθερία; 

Οι facebookάδες παπάδες με το γελοία τσιτάτα τους; 

Οι "παραδοσιακοί" με τις περί έθνους κορώνες τους;

Οι πωλητές "ελπίδας" με "θαύματα" και "προφητείες"; 

Ευτυχώς, τουλάχιστον, η φωνή του Αποστόλου Παύλου εξακολουθεί να σκίζει τον αέρα: 

"Τῇ ἐλευθερίᾳ οὖν, ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε, καὶ μὴ πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε."