"ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σ' ΕΝΑ ΔΡΑΜΑ" ΤΟΥ ΑΝΤΙΟΧΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΥ

ΑΝΤΙΟΧΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΑΤΟΣ 

Εισαγωγή σ' ένα δράμα: για μεγάλη ορχήστρα - Ouverture a un drame: pour grand orchestre (1937) 

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Το Σάββατο, 2 Ιουλίου 2022, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, θα δώσει μία ξεχωριστή συναυλία στο Ηρώδειο, συμπράττοντας με τον διεθνώς καταξιωμένο τσελίστα Μίσα Μάισκι και τον εξαίρετο Γάλλο μαέστρο Λιονέλ Μπρινγκέ. 

Σύμφωνα με το πρόγραμμα, η συναυλία θα ανοίξει με ένα από τα σημαντικότερα συμφωνικά έργα του επιφανούς εκπροσώπου της ελληνικής Εθνικής Σχολής, Αντίοχου Ευαγγελάτου. Στη συνέχεια, ο τσελίστας Μίσα Μάισκυ θα ερμηνεύσει το επικών διαστάσεων Κοντσέρτο του Τσέχου Ρομαντικού, Αντονίν Ντβόρζακ. Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, ο πολλά υποσχόμενος Γάλλος μαέστρος Λιονέλ Μπρινγκέ διευθύνει την επική και διαχρονικά δημοφιλή 2η Συμφωνία του Σεργκέι Ραχμάνινοφ, κορωνίδα του συμφωνικού του έργου. 

Η συναυλία ανοίγει, λοιπόν, με τη συναισθηματική «Εισαγωγή σ’ ένα δράμα» του Αντίοχου Ευαγγελάτου. 

Ο σπουδαίος αυτός έλληνας συνθέτης γεννήθηκε στο Ληξούρι Κεφαλονιάς στις 23 Δεκεμβρίου 1902 (ως έτος γέννησής του αναφέρεται σε κάποιες πηγές και το 1903). Τελειόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και ιστορίας της τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Πήρε βασικά μαθήματα βιολιού στο Ωδείο Αθηνών και συνέχισε στο Κρατικό Ωδείο της Λειψίας σπουδάζοντας σύνθεση με τους Μαξ Λούντβιχ και Χέρμαν Γκράμπνερ και διεύθυνση ορχήστρας με τον Χ. Κόφλερ. Περαιτέρω μουσικές σπουδές στη Βιέννη (1930-1931) και στη Βασιλεία κοντά στον αρχιμουσικό Φέλιξ Βάινγκαρτνερ (1931-1932). Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, διηύθυνε τη Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών (1932) και ακολούθως ίδρυσε την βραχύβια Νέα Συμφωνική Ορχήστρα. Το 1933 διορίστηκε καθηγητής στο Ελληνικό Ωδείο και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Από το 1937 συμμετείχε στη διεύθυνση και από το 1967 ανέλαβε την πλήρη διεύθυνση του Ελληνικού Ωδείου (1967-1974). Υπήρξε διευθυντής ορχήστρας του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (1938-1954), ενώ το 1954 ίδρυσε το Γ΄ Πρόγραμμα μαζί με τον συγγραφέα Διονύση Ρώμα. Ως συνθέτης εντάσσεται στην λεγόμενη ελληνική «Εθνική Σχολή». Έγραψε έργα ορχηστρικής και φωνητικής μουσικής, μουσικής δωματίου καθώς επίσης πολλή σκηνική μουσική για παραστάσεις αρχαίου δράματος. Συμμετείχε στην ιδρυτική ομάδα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Στα 32 χρόνια συνεργασίας (1940-1972) διηύθυνε παραστάσεις 40 έργων σε 121 παραγωγές και αναβιώσεις παραγωγών. Υπήρξε βασικός εισηγητής των λυρικών έργων του Μότσαρτ. Διηύθυνε όλες τις ελληνικές και πολλές ξένες ορχήστρες. Διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών (1957-1980), του Εθνικού Συμβουλίου Μουσικής και της Εφορείας της Στέγης Καλών Τεχνών και Γραμμάτων. Υπήρξε μέλος κριτικών επιτροπών σε διεθνείς μουσικούς διαγωνισμούς σε Βαρκελώνη, Γενεύη, Τεργέστη, Βουκουρέστι, Σόφια και Μόσχα. Τιμήθηκε με το Χρυσό Σταυρό Γεωργίου Α΄ και τον Ταξιάρχη του Φοίνικα. Πέθανε στην Αθήνα το 1981. Ήταν πατέρας δύο επιφανών τέκνων: του σκηνοθέτη Σπύρου Ευαγγελάτου (1940-2017) και της μεσοφώνου Δάφνης Ευαγγελάτου (1946-2021). Εγγονή του η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάτου, διευθύντρια σήμερα του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου. 

Το έργο του Εισαγωγή σ’ ένα δράμα γράφτηκε το 1937 και παίχτηκε για πρώτη φορά την άνοιξη του 1938 υπό τη διεύθυνση του Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Έκτοτε έχει παρουσιαστεί πολλές φορές, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα τόσο η ΚΟΑ όσο και η ΚΟΘ το έχουν στο ρεπερτόριό τους και το εντάσσουν ως πρώτο έργο σε συναυλίες τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΚΟΘ, π.χ., το ερμήνευσε σε συναυλίες το 1963, 1964, 1970, 2007. Ενώ και η ΚΟΑ το έπαιξε το 2015. 

Στο εξωτερικό παρουσιάστηκε ήδη από την εποχή που γράφτηκε. Βερολίνο και Βουκουρέστι το 1938, με τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη, και το 1939 στη Φραγκφούρτη και στο Βισμπάντεν υπό την διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη. Μεταπολεμικά μεταδόθηκε από διάφορους ραδιοφωνικούς σταθμούς. 

Το έργο ακολουθεί την κλασική φόρμα της Εισαγωγής με κάποια ελευθερία. Παρόλο τον δραματικό χαρακτήρα του, δεν είναι εμπνευσμένο από ένα ορισμένο δράμα, ούτε περιγράφει συγκεκριμένα γεγονότα. Αφορμή όμως για τη δημιουργία του έδωσαν έντονα και δραματικά συναισθήματα. Τα δύο κύρια θέματά του βρίσκονται σε μεγάλη αντίθεση μεταξύ τους: το πρώτο έχει ορμητικό χαρακτήρα και αρρενωπό δυναμισμό (εμφανίζεται από το πρώτο κιόλας μέτρο στα κόρνα) και το δεύτερο έχει χαρακτήρα συνεσταλμένο με μια συγκρατημένη λυρικότητα. Η επεξεργασία που ακολουθεί, κορυφώνεται με τη μεταμόρφωση του ρυθμού του κυρίου θέματος σε ρυθμό πένθιμου εμβατηρίου. Ένα ρετσιτατίβο, παιγμένο από τα βιολοντσέλα και τα κοντραμπάσα, οδηγεί στην επανάληψη των θεμάτων και τη μεγαλοπρεπή κατακλείδα (coda). Θα έλεγε κανείς ότι μετά από μια καλά υπολογισμένη αρχιτεκτονικά σύγκρουση στο μεσαίο μέρος, οδηγούμαστε προς τη λύση του δράματος με κατίσχυση της πρώτης ιδέας. 

Το Νοέμβριο του 1955 η ΚΟΑ έπαιξε για άλλη μια φορά την «Εισαγωγή σ’ ένα δράμα» του Α. Ευαγγελάτου. Ο σπουδαίος μουσικοκριτικός της εποχής Μίνως Δούνιας, έγραψε για το έργο με μια διαφορετική ματιά: «Ο μαέστρος Οικονομίδης μας παρουσίασε την ενδιαφέρουσα «Εισαγωγή σ’ ένα δράμα» του Ευαγγελάτου. Πρόκειται για μια παλαιοτέρα σύνθεση του 1937, χαρακτηριστική ενός σφριγηλού, νεανικού ταλέντου που εκφράζεται ξένοιαστα και αυθόρμητα, αλλά και οπλισμένου με στερεώτατες γνώσεις των συναρπαστικών μυστικών της ορχήστρας. Εν τούτοις λείπει από την καλογραμμένη αυτή σελίδα το δραματικό στοιχείο που υποδεικνύει ο τίτλος. Παρουσιάζει αυτή πολλές θυελλώδεις εξορμήσεις εναλλασσόμενες με λυρικά επεισόδια, πρόκειται όμως μάλλον περί δυναμικών αντιθέσεων και ελάχιστα περί βαθύτερων δραματικών συγκρούσεων».  

Όπως και να ‘χει, το έργο αυτό του Α. Ευαγγελάτου, ήδη 85 χρόνων, ανθεί και φέρει κι άλλο!