Η κρίση δεν άλλαξε ούτε τους πολιτικούς, ούτε τους πολίτες…

Χρήστος Γκουνέλας

Η κρίση δεν άλλαξε ούτε τους πολιτικούς, ούτε τους πολίτες… Η κρίση δυστυχώς δεν έχει αλλάξει τη νοοτροπία ούτε των πολιτών, ούτε ακόμη περισσότερο των πολιτικών. Γι’ αυτό και συνεχίζει να είναι παρούσα και ίσως να είναι εδώ για πολλά ακόμη χρόνια. Ας δούμε μερικά στοιχεία που συνηγορούν στην παραπάνω διαπίστωση. Πρώτα και κύρια από τη μεριά των πολιτικών, διότι καταπώς λέει και ο λαός μας «το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι», χωρίς αυτό, όμως, να απαλλάσσει τους πολίτες από τις δικές τους ευθύνες. Έχουμε και λέμε, λοιπόν: 

Το… πολιτικό αφήγημα το οποίο στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε γενικολογίες και συνθήματα. «Δημοκρατία», «αλλαγή», «κάθαρση», «μεταρρυθμίσεις», «σεμνά και ταπεινά», «λεφτά υπάρχουν», «η ελπίδα έρχεται – σκίσιμο μνημονίων», «ανάπτυξη παντού – πολιτική αλλαγή», είναι τα συνθήματα που κυριάρχησαν από το ’74 μέχρι σήμερα. Τι από όλα αυτά έγινε πράξη και τι όχι; 

Τα εθνικά θέματα και η οικονομία πάντα «πουλούσαν» και μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον πολιτικών, πολιτευτών και πολιτών. Ούτε λόγος - και ακόμη περισσότερο ούτε πράξη - ότι τα πάντα ξεκινούν από την Παιδεία, αν θες πραγματικά να χτίσεις μια νέα δημοκρατική, αξιοκρατική κοινωνία. 

Το πρότυπο του οικογενειάρχη πολιτικού. Εδώ επιστρατεύονται στον κοινό στόχο όλα τα μέλη της οικογένειας, μικρά και μεγάλα. Οι προσωπικές και οικογενειακές στιγμές χαλάρωσης του πολιτικού είναι ανάγκη να βγουν μπροστά, να ταυτιστούν με το κοινωνικό πρότυπο του καλού καγαθού οικογενειάρχη και να αγγίξουν το συναίσθημα του ψηφοφόρου. 

Τα πολιτικά τζάκια. Τι κι αν δεν έχουμε βασιλιά. Έχουμε οικογενειοκρατία και καλά κρατεί και θα κρατεί ελέω λαού και γιατί όχι και… Θεού; 

Οι σχέσεις με την Εκκλησία. Αυτές πάντα υπήρχαν παραδοσιακά και θα υπάρχουν ακόμη και για τους αριστερούς υποψηφίους. Μεγάλη «δεξαμενή» η Εκκλησία για τους υποψηφίους όλων των αποχρώσεων και… υπολογίσιμη. 

Οι επισκέψεις των υποψηφίων (λέω υποψηφίων, και όχι πολιτικών, γιατί μετά τις εκλογές… «μην είδατε τον Παναή») σε στάνες και σε χωράφια («…κι εμέ οι παππούδες μου ήταν αγρότες…»), σε φιλανθρωπικούς, αθλητικούς, πολιτιστικούς και άλλους, πολλούς ακόμη, συλλόγους. Και ασφαλώς είναι αυτονόητη και η βόλτα μέσα στον λαό, στη λαϊκή, στις καφετέριες, στην πλατεία… 

Ο φόβος. Σε αυτόν ποντάρουν πολλές φορές οι παρατάξεις και τον πλασάρουν στον λαό με πολλούς τρόπους. Συνήθως, αποτελεί ακτύπητο δίδυμο με την ελπίδα. Πρώτα ρίχνεται ο φόβος, και κατόπιν η ελπίδα. 

Το νέο. Όλοι ευαγγελίζονται την αλλαγή και τελικά σύντομα το νέο αποδεικνύεται ότι ήταν το παλαιό ντυμένο σαν νέο. 

Το «σταριλίκι». Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση μικρά και μεγάλα κόμματα ρίχνουν στην πολιτική αρένα πρόσωπα αναγνωρίσιμα, guest stars της πολιτικής (καλλιτέχνες, δημοσιογράφους, αθλητές κλπ). 

Οι σχέσεις με τα ψηφιακά, ηλεκτρονικά και έντυπα ΜΜΕ. Βρισκόμαστε άλλωστε στην ψηφιακή εποχή και η εικόνα επηρεάζει περισσότερο πολλές φορές από τον ίδιο τον λόγο, ακόμη και από… την ανύπαρκτη πράξη. Αν δεν φαίνεσαι, δεν υπάρχεις. Και αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι πολιτευτές μας και γι’ αυτό δεν αφήνουν τίποτα στην τύχη του. Και εδώ ακριβώς έρχεται και το χρήμα, η (μοναδική ίσως) κινητήριος δύναμη της πολιτικής, εκεί που έφτασε η πολιτική (ή μήπως έτσι ήταν πάντα;). Το χρήμα που ξοδεύεται από τους υποψηφίους για να φανούν, είτε με άμεσους τρόπους (διαφήμιση με πλούσιο μαλλί και make up), είτε με έμμεσους (κατευθυνόμενα άρθρα, συνεντεύξεις, «τυχαία» γεγονότα) είναι, μάλλον, πολύ. Όροι αγοράς (marketing) και ο πολιτικός ως εμπορεύσιμο είδος στον πάγκο της… πολιτικής. 

Τώρα, τι είδους δημοκρατία είναι αυτή που λειτουργεί με τέτοιους όρους ας προβληματιστούν αυτοί που θέλουν και μπορούν. Και είναι φυσιολογικό, νομίζω, κάποιος πολίτης να κάνει και την επόμενη σκέψη. Γιατί, άραγε, οι υποψήφιοι ξοδεύουν τόσο χρήμα για την εκλογή τους; Ποιος θα μπορούσε να ήταν ο λόγος, πέρα από το ότι το έχουν; Καίγονται από αγάπη για την πατρίδα; Και με τόση αγάπη πως έγινε και φτάσαμε ως εδώ; 

Ας μη γελιόμαστε, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα βαθύ πρόβλημα της δημοκρατίας μας. Το πολιτικό πρόβλημα που ζούμε εδώ και πολλά χρόνια και θα συνεχίσουμε να ζούμε όπως φαίνεται, έχει βαθιές ρίζες και επηρεάζει άμεσα τη ζωή μας σε όλα τα επίπεδα της. Ο παλαιοκομματισμός συνεχίζει να κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή συντηρούμενος και από παλαιά και – δυστυχώς – και από νέα πρόσωπα της πολιτικής. Οι ίδιες αποτυχημένες συνταγές ξανά και ξανά ενώπιόν μας. Η εξουσία λογίζεται ως εξουσία και όχι ως θυσία. Το κράτος ως κομματικό λάφυρο και όχι ως «τόπος» άσκησης της δημοκρατίας και της ελευθερίας. 

Με όλα αυτά τα δεδομένα είναι, πλέον, δεδομένη, και πάλι, και η ψήφος των πολιτών. Πολλοί θα ψηφίσουν αδιαφορία (είναι το ποσοστό της αποχής το οποίο συνήθως είναι το πρώτο… κόμμα), άλλοι συμφέρον, άλλοι δημόσιες σχέσεις, άλλοι αναγνωρισιμότητα, άλλοι συναίσθημα, άλλοι ιδεολογία ή (αλλιώς) αφέλεια (αυτά μάλλον πάνε μαζί), άλλοι ελπίδα (άλλωστε, αυτή πεθαίνει τελευταία γι’ αυτό και την εμπορεύονται πολλοί), άλλοι τιμωρία και θυμό, άλλοι τύχη, άλλοι σύγχυση και πόσοι άραγε απομένουν ακόμη; 

Καλή τύχη, λοιπόν, σε όλους μας και καλή ψήφο σε μια ακόμη περίεργη εκλογική αναμέτρηση, η οποία σε λίγα εικοσιτετράωρα θα περάσει κι αυτή στην ιστορία με το δικό της απολιτικό αποτύπωμα.