Ένας ιδιαίτερος κύκλος τραγουδιών του Γιώργου Κουρουπού, σε στίχους Ιουλίτας Ηλιοπούλου, παρουσιάζεται πρώτη φορά στο σύνολό του την Δευτέρα 14 Μαΐου 2018 και ώρα 8.30 μ.μ. στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.
Οι Μπεμπελούνες είναι τραγούδια του φεγγαριού, που μέσα από τρυφερή και παιγνιώδη διάθεση μιλούν για τη νύχτα, τη μοναξιά, την αγάπη, αναζητούν τον έρωτα, την ελπίδα, την ευτυχία της συνύπαρξης.
Στο πρόγραμμα αυτό, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου διαβάζει κείμενα από το βιβλίο της «H Κούκλα», κείμενα που αναζητούν την σχέση του ενήλικα με αυτό το ιδιαίτερο πανάρχαιο και πάντα αγαπημένο παιχνίδι, την κούκλα.
Τάσης Χριστογιαννόπουλος, τραγούδι
Γιάννης Τσανακαλιώτης, πιάνο
Συνέντευξη με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου
Της Άννας Γεωργιάδου
- Κυρία Ηλιοπούλου, είστε ευρύτερα γνωστή ως μια μεγάλη υποστηρίκτρια της ποίησης. Εκτός, όμως, από την ποίηση των άλλων υπηρετείτε το είδος και με τη δική σας δημιουργία. Πείτε μας, από πότε γράφετε ποιήματα και μιλήστε μας λίγο για τον δικό σας ποιητικό κόσμο. Για τα θέματά σας, για αυτά που θέλετε να εκφράσετε.
Γράφω από μαθήτρια. Η πρώτη μου ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Καλούς ενιαυτούς Μάρκο», εκδόθηκε το 1987. Από τότε γράφω ποίηση, παραμύθια και δοκίμια. Πιστεύω ότι η ποιητική λειτουργία είναι μια και ενιαία και όταν υπάρχει βρίσκεται στη βάση κάθε τέχνης, κάθε γραφής. Άλλωστε, η διαφορετική, η προσωπική οπτική, αλλά και η ανάγκη έκφρασης γεννούν τη δημιουργία εν γένει, αλλάζει μόνο ο κώδικας που χρησιμοποιεί κανείς. Εμένα, πέραν των ερεθισμάτων που δίνει η ίδια η ζωή και ως εκ τούτου την ποικιλία των θεμάτων, η γλώσσα στάθηκε επίσης μια σημαντική αφορμή, μια πρόκληση για γραφή. Ο θεματικός πυρήνας κάθε φορά ποικίλει, αλλά πάντοτε υπάρχει η γλωσσική επεξεργασία ως βάση.
- Είναι γνωστό ότι εσείς αφιερώσατε ένα μεγάλο μέρος της ζωής σας στην εκδοτική φροντίδα και επιμέλεια του έργου του Ελύτη. Εκείνος συζητούσε μαζί σας για τη δική σας ποίηση; Ενδιαφερόταν για το από πού και το πώς της έμπνευσής σας;
Ο Ελύτης άφηνε χώρο στους ανθρώπους που αγαπούσε. Προτροπή του ήταν να βρει ο καθένας την ιδιωτική του οδό, να πραγματώσει τον εαυτό του. Το ίδιο ήθελε και για μένα. Διάβαζε με αληθινό ενδιαφέρον κάθε μου δουλειά. Είχε τη γενναιοδωρία να προσέχει τον άλλο, να τον ενθαρρύνει , να τιμά τις προσπάθειές του.
- Ο ελληνικός λαός θεωρείται ότι έχει μια ιδιαίτερη σχέση με την ποίηση. Όχι μόνο τα δύο Νόμπελ, αλλά και οι Παλαμάς, Σικελιανός, Ρίτσος, κι άλλοι μεγάλοι ποιητές τίμησαν την κληρονομιά του Ομήρου. Ακόμη σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας του, όπως στην Κατοχή, προσέφυγε στους ποιητές του. Πώς βλέπετε την ποίηση αυτά τα χρόνια στην Ελλάδα; Η κρίση έκανε τον Έλληνα να ψάχνει να εκφραστεί ακόμα περισσότερο μέσα από αυτήν ή έχει λίγο απομακρυνθεί θεωρώντας την ως μια μικρή "πολυτέλεια" σε αυτές τις δύσκολες εποχές;
Συμβαίνουν κατά παράδοξο τρόπο και τα δύο. Από τη μια μεριά υπάρχει μια άνθηση, μια αυξανόμενη ανάγκη έκφρασης και αυτό οδηγεί σε πολλές ποιητικές απόπειρες και παρουσίες, πολλές από αυτές αληθινά αξιόλογες, αλλά από την άλλη μεριά υπάρχει και μια «αποστέγνωση», ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός, μια υπερπεζολογική αντίληψη για την ποίηση, σχεδόν υπονομευτική. Κάθε σκέψη, κάθε πρόκληση, κάθε καταγραφή ονομάζεται και διαβάζεται ως ποίηση. Θα έλεγα, χαριτολογώντας, ότι πίσω ενδεχομένως από αυτό, να κρύβεται και η σκέψη: αφού η ποίηση είναι είδος «πολυτελείας» ας προσομοιάσει στα είδη κατανάλωσης, στον θυμωμένο λόγο, στην αγανάκτησή μας για να υπάρξει σήμερα και να καταναλωθεί. Η Ποίηση της Κρίσης μπορεί να αποτυπώνει αλλά δεν οδηγεί, δεν προτρέπει, δεν προηγείται της ζωής, όπως οφείλει να κάνει η αληθινή τέχνη.
Γράφω από μαθήτρια. Η πρώτη μου ποιητική συλλογή με τον τίτλο «Καλούς ενιαυτούς Μάρκο», εκδόθηκε το 1987. Από τότε γράφω ποίηση, παραμύθια και δοκίμια. Πιστεύω ότι η ποιητική λειτουργία είναι μια και ενιαία και όταν υπάρχει βρίσκεται στη βάση κάθε τέχνης, κάθε γραφής. Άλλωστε, η διαφορετική, η προσωπική οπτική, αλλά και η ανάγκη έκφρασης γεννούν τη δημιουργία εν γένει, αλλάζει μόνο ο κώδικας που χρησιμοποιεί κανείς. Εμένα, πέραν των ερεθισμάτων που δίνει η ίδια η ζωή και ως εκ τούτου την ποικιλία των θεμάτων, η γλώσσα στάθηκε επίσης μια σημαντική αφορμή, μια πρόκληση για γραφή. Ο θεματικός πυρήνας κάθε φορά ποικίλει, αλλά πάντοτε υπάρχει η γλωσσική επεξεργασία ως βάση.
- Είναι γνωστό ότι εσείς αφιερώσατε ένα μεγάλο μέρος της ζωής σας στην εκδοτική φροντίδα και επιμέλεια του έργου του Ελύτη. Εκείνος συζητούσε μαζί σας για τη δική σας ποίηση; Ενδιαφερόταν για το από πού και το πώς της έμπνευσής σας;
Ο Ελύτης άφηνε χώρο στους ανθρώπους που αγαπούσε. Προτροπή του ήταν να βρει ο καθένας την ιδιωτική του οδό, να πραγματώσει τον εαυτό του. Το ίδιο ήθελε και για μένα. Διάβαζε με αληθινό ενδιαφέρον κάθε μου δουλειά. Είχε τη γενναιοδωρία να προσέχει τον άλλο, να τον ενθαρρύνει , να τιμά τις προσπάθειές του.
- Ο ελληνικός λαός θεωρείται ότι έχει μια ιδιαίτερη σχέση με την ποίηση. Όχι μόνο τα δύο Νόμπελ, αλλά και οι Παλαμάς, Σικελιανός, Ρίτσος, κι άλλοι μεγάλοι ποιητές τίμησαν την κληρονομιά του Ομήρου. Ακόμη σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας του, όπως στην Κατοχή, προσέφυγε στους ποιητές του. Πώς βλέπετε την ποίηση αυτά τα χρόνια στην Ελλάδα; Η κρίση έκανε τον Έλληνα να ψάχνει να εκφραστεί ακόμα περισσότερο μέσα από αυτήν ή έχει λίγο απομακρυνθεί θεωρώντας την ως μια μικρή "πολυτέλεια" σε αυτές τις δύσκολες εποχές;
Συμβαίνουν κατά παράδοξο τρόπο και τα δύο. Από τη μια μεριά υπάρχει μια άνθηση, μια αυξανόμενη ανάγκη έκφρασης και αυτό οδηγεί σε πολλές ποιητικές απόπειρες και παρουσίες, πολλές από αυτές αληθινά αξιόλογες, αλλά από την άλλη μεριά υπάρχει και μια «αποστέγνωση», ας μου επιτραπεί ο νεολογισμός, μια υπερπεζολογική αντίληψη για την ποίηση, σχεδόν υπονομευτική. Κάθε σκέψη, κάθε πρόκληση, κάθε καταγραφή ονομάζεται και διαβάζεται ως ποίηση. Θα έλεγα, χαριτολογώντας, ότι πίσω ενδεχομένως από αυτό, να κρύβεται και η σκέψη: αφού η ποίηση είναι είδος «πολυτελείας» ας προσομοιάσει στα είδη κατανάλωσης, στον θυμωμένο λόγο, στην αγανάκτησή μας για να υπάρξει σήμερα και να καταναλωθεί. Η Ποίηση της Κρίσης μπορεί να αποτυπώνει αλλά δεν οδηγεί, δεν προτρέπει, δεν προηγείται της ζωής, όπως οφείλει να κάνει η αληθινή τέχνη.
- Άφησα τελευταίο το θέμα για το οποίο μας δόθηκε η ευκαιρία και η χαρά να μιλήσουμε σήμερα μαζί σας. Τί είναι οι "Μπεμπελούνες" που γράψατε και που μελοποίησε ο Γιώργος Κουρουπός και τις οποίες θα ακούσουμε στις 14 Μαΐου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη; Είναι ένα έργο που για πρώτη φορά θα ακουστεί πλήρες. Πώς θα το παρουσιάζατε σε κάποιον που δεν έχει ξανακούσει κάτι για αυτό;
Είναι τραγούδια για φωνή και πιάνο. Τραγούδια που χαρακτηρίζονται από τη μετάθεση της παιδικής τρυφερότητας στην ευαισθησία των μεγάλων. Τα τραγούδια φαινομενικά αναφέρονται στο φεγγάρι. Πιο σωστά, η ίδια η λέξη Μπεμπελούνα υποδηλώνει το μωρό του φεγγαριού. Είναι ένας τρόπος να βλέπεις τη ζωή, τη νύχτα, τον έρωτα, την απουσία μέσα από διάθεση ειλικρινούς παιδικότητας, αλλά και παιδικής ειλικρίνειας, απόλυτης, τρυφερής, σκληρής κάποτε. Τα τραγούδια άλλοτε αναφέρονται σε μια άδεια κούνια, άλλοτε σε μια ερωτική κλίνη, στη χαρά της συνύπαρξης ή και σε μια βροχή που στον συνεχή χτύπο της δηλώνει κάθε αγωνία και έγνοια για τον άλλο… Ο Γιώργος Κουρουπός ξέρει να ακούει σε βάθος κάθε λέξη, κάθε συλλαβή, κάθε σιωπή της ψυχής που προηγείται του λόγου και τον πυροδοτεί. Ξέρει να κάνει με τη μουσική του ανάγλυφα τα αισθήματα, αλλά και να εντείνει την αλήθεια μιας εκμυστήρευσης, διαθέτοντας πάντα απλόχερα την τρυφερότητα, την τόλμη, την πνευματικότητα της δικής του ευαισθησίας. Τις Μπεμπελούνες ερμηνεύουν ο εξαίρετος βαρύτονος, Τάσης Χριστογιαννόπουλος μαζί με τον θαυμάσιο πιανίστα, Γιάννη Τσανακαλιώτη.
- Έχει μεγάλη διαφορά να γράφει κανείς ποίηση που ξέρει ότι θα μελοποιηθεί από εκείνη που προορίζεται να διαβαστεί σε ένα βιβλίο; Ανάμεσα στα μέρη του μουσικού έργου θα διαβάσετε και αποσπάσματα από το έργο "Η Κούκλα". Θα μπορούσαμε να το εντάξουμε στη λογοτεχνία για παιδιά
Γράφοντας τραγούδια, στίχους για μελοποίηση, συνήθως ακολουθεί κανείς παραδοσιακή φόρμα, δηλαδή ρίμα, μέτρο, αριθμό συλλαβών. Κάτι που μοιάζει να αποτελεί δέσμευση κι όμως είναι ένα πολύ όμορφο παιχνίδι. Στην ποίηση, που δεν γράφεται για μελοποίηση –αν και ενίοτε μελοποιείται εξαιρετικά– είναι κανείς ελεύθερος να υπακούσει σε πιο κρυφούς προσωπικούς ρυθμούς, να φτιάξει μια δική του φόρμα. Στη συναυλία, ναι, θα διαβάσω αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Η Κούκλα». «Η Κούκλα» δεν απευθύνεται σε παιδιά. Αναφέρεται στη σχέση του ενήλικα με το παιχνίδι αυτό, την κούκλα. Συμπεριλαμβάνει, επίσης, πέραν του δοκιμιακού λόγου κάποιες ιστορίες, εν είδη μικρών παραμυθιών, αλλά είναι περισσότερο παραμυθητικός λόγος, αλληγορικός… Σαν να ανοίγεις ένα παράθυρο στον παιδικό σου εαυτό για να μιλήσεις, όμως, σε μεγάλους και για θέματα που αφορούν αυτούς.
Γράφοντας τραγούδια, στίχους για μελοποίηση, συνήθως ακολουθεί κανείς παραδοσιακή φόρμα, δηλαδή ρίμα, μέτρο, αριθμό συλλαβών. Κάτι που μοιάζει να αποτελεί δέσμευση κι όμως είναι ένα πολύ όμορφο παιχνίδι. Στην ποίηση, που δεν γράφεται για μελοποίηση –αν και ενίοτε μελοποιείται εξαιρετικά– είναι κανείς ελεύθερος να υπακούσει σε πιο κρυφούς προσωπικούς ρυθμούς, να φτιάξει μια δική του φόρμα. Στη συναυλία, ναι, θα διαβάσω αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Η Κούκλα». «Η Κούκλα» δεν απευθύνεται σε παιδιά. Αναφέρεται στη σχέση του ενήλικα με το παιχνίδι αυτό, την κούκλα. Συμπεριλαμβάνει, επίσης, πέραν του δοκιμιακού λόγου κάποιες ιστορίες, εν είδη μικρών παραμυθιών, αλλά είναι περισσότερο παραμυθητικός λόγος, αλληγορικός… Σαν να ανοίγεις ένα παράθυρο στον παιδικό σου εαυτό για να μιλήσεις, όμως, σε μεγάλους και για θέματα που αφορούν αυτούς.
- Πριν σας αφήσουμε, θα θέλαμε να μάθουμε τι σχεδιάζετε από δω και πέρα. Υπάρχει κάποια καινούρια συνεργασία με τον Γιώργο Κουρουπό; Γράφετε κάποια νέα συλλογή ή κάποιο δοκίμιο; Ίσως την επιμέλεια κάποιας καινούριας έκδοσης του Ελύτη;
Εκτός από μια καινούρια ποιητική συλλογή που ετοιμάζω, με τίτλο «Το Ψηφιδωτό της Νύχτας», που θα κυκλοφορήσει σε λίγους μήνες από τις εκδόσεις ύψιλον, μαζί τον Γιώργο Κουρουπό ετοιμάζουμε μια όπερα που θα παρουσιαστεί το 2019 στη Λυρική Σκηνή. Μια όπερα βασισμένη σε μια νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου