Φως στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας στην Ελλάδα επί Επταετίας

Παρουσιάσθηκε στη Λάρισα το βιβλίο «Η Εκκλησία κατά τη δικτατορία 1967-1974» 

του θεολόγου Χάρη Ανδρεόπουλου 

Ως μια επιστημονική πραγματεία που έρχεται με νηφάλιο τρόπο να φωτίσει μια από τις πιο ταραχώδεις περιόδους στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας, αυτή της επτάχρονης δικτατορίας 1967-1974, ως ένα σύγγραμμα – σταθμό για την κατανόηση της πρόσφατης Εκκλησιαστικής Ιστορίας, χαρακτηρίσθηκε από τους εξειδικευμένους επιστήμονες - ομιλητές το βιβλίο του Λαρισαίου θεολόγου καθηγητή, Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ, Χάρη Ανδρεόπουλου που παρουσιάσθηκε το βράδυ της περασμένης Πέμπτης 24.05.2018 σε εκδήλωση στο αμφιθέατρο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λάρισας. 

Για το βιβλίο, το οποίο τιτλοφορείται «Η Εκκλησία κατά τη δικτατορία 1967-1974. Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο» της Θεσσαλονίκης, μίλησαν: 

Η δικηγόρος, Δρ. Εκκλησιαστικού Δικαίου και ειδική επιστήμων στο «Συνήγορο του Πολίτη» Ζωή Καραμήτρου, η οποία τόνισε ότι το βιβλίο έρχεται να φωτίσει μια από τις πιο σκοτεινές και δυσερμήνευτες περιόδους στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας, αυτή της περιόδου των συνταγματαρχών 1967-1974, η οποία μέχρι και σήμερα έχει αφήσει βαθύτατα τραύματα στο σώμα της Εκκλησίας, τα οποία ευκαίρως ακαίρως αιμορραγούν και την ταλαιπωρούν. «Η εναργής και λεπτομερής από νομοκανονικής και θεολογικής απόψεως ανάπτυξη του υλικού της μονογραφίας», υπογράμμισε η κ. Καραμήτρου, «δημιουργεί το έδαφος για την ανάπτυξη περαιτέρω αναζητήσεων και ευρύτατου διαλόγου», επισημαίνοντας ότι «η επιστημονική συνέπεια του συγγραφέα και η επίμονη αναζήτηση των υποστηρικτικών πηγών μιας περιόδου της νεότερης εκκλησιαστικής και πολιτικής ιστορίας μας, συνδράμουν την αποκωδικοποίηση και προβολή πτυχών της που παραμένουν ανέγγιχτες».

Ο διευθυντής της εφημερίδας «Χριστιανική», θεολόγος και συγγραφέας Κων. Μπλάθρας ο οποίος εξήρε, αφ΄ ενός μεν την νηφαλιότητα και την με την οποία ο συγγραφέας προσέγγισε το «καυτό» αυτό θέμα του εκκλησιαστικού, αφ΄ ετέρου δε την επιστημονική μεθοδικότητα με την οποία πραγματεύθηκε την όλη μελέτη του αναδεικνύοντας την κατάλυση του συνοδικού πολιτεύματος και τις αντικανονικότητες που έλαβαν χώρα στο χώρο της Εκκλησίας και στις δύο φάσεις της δικτατορίας (1967-1973, επί Γ. Παπαδόπουλου και αρχιεπισκοπείας Ιερωνύμου Κοτσώνη και Νοέμβριο 1973 - Ιούλιο 1974, επί Δ. Ιωαννίδη και αρχιεπισκοπείας Σεραφείμ Τίκα). Ο ομιλητής ευχαρίστησε τον συγγραφέα για την ουσιαστική συμβολή του στην ανάδειξη των όσων έγιναν τη θλιβερή εκείνη περίοδο (1967-1974) έχοντας ταλαιπωρήσει την Εκκλησία και σκανδαλίσει τους πιστούς επί δεκαετίες. 

Ο θεολόγος (Μ.Th.) - γυμνασιάρχης και συγγραφέας κ. Ανδρέας Αργυρόπουλος αφού επεσήμανε την αναλυτική και πολύ προσεγμένη νομοκανονική αποτύπωση στο βιβλίο της χρονικής περιόδου 1967-1974, στη δίνη της οποίας βρέθηκε η Εκκλησία της Ελλάδος κατά τη δικτατορία. Ο κ. Αργυρόπουλος αναφέρθηκε στην αντιστασιακή δράση κληρικών, όπως ο τότε Επίσκοπος Ανδρούσης (και νυν Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας) Αναστάσιος Γιαννουλάτος που μαζί με τον π. Γεώργιο Πυρουνάκη και τον διάκονο Τιμόθεο Λαγουδάκη στάθηκαν στο πλευρό των συλληφθέντων φοιτητών της Νομικής, ενώ έκανε ιδιαίτερη μνεία στους αγώνες της «Χριστιανικής Δημοκρατίας» και του Προέδρου της Νίκου Ψαρουδάκη εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος και της τότε δοτής (διορισμένης) – και γι΄ αυτό αντικανονικής – εκκλησιαστικής ηγεσίας υπό τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο Α’ (Κοτσώνη). Κλείνοντας τόνισε ότι το όλο θέμα των σχέσεων Εκκλησίας – Πολιτείας της περιόδου της Επταετίας (1967-1974) θα πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζεται ως «ταμπού» και κάλεσε τη σημερινή διοίκηση της Εκκλησίας να το συζητήσει ανοικτά και να λάβει επίσημα θέση για τα γενόμενα της περιόδου της δικτατορίας. 

Τέλος, η θεολόγος (M.Th.) καθηγήτρια και συγγραφέας Φωτεινή Οικονόμου αναφέρθηκε στο εύρος των παρεμβάσεων που υπέστη η Εκκλησία από το καθεστώς της Επταετίας το οποίο, όπως σημείωσε, περιγράφει συνολικά και αναλυτικά ο συγγραφέας με αντικειμενική ματιά, με εξονυχιστική παράθεση πηγών, χωρίς διάθεση «ουδετεροποίησης» ή αντιθέτως πρόθεση «δίκης» -πολλώ δε μάλλον «καταδίκης»- εκπροσώπων της θεσμικής Εκκλησίας για τις πράξεις ή τις παραλήψεις τους, καθώς, όπως ανάφερε η ομιλήτρια, «ο συγγραφέας, κρίνει τις κανονικές εκτροπές (και τα έκτροπα) με κριτήρια αμιγώς θεολογικά και εκκλησιαστικά. Η εμπεριστατωμένη μελέτη του κ. Ανδρεόπουλου είναι σταθμός όχι μόνο για την κατανόηση της πρόσφατης εκκλησιαστικής ιστορίας, αλλά και για τον εμπλουτισμό της συζήτησης για το επώδυνο ζήτημα της σχέσης Κράτους και Εκκλησίας», κατέληξε η κ. Οικονόμου. 

Ο συγγραφέας του βιβλίου κ. Χάρης Ανδρεόπουλος, αφού ευχαρίστησε τους ομιλητές και τους διοργανωτές της εκδήλωσης (εφημ. «Χριστιανική» και εκδ. Επίκεντρο και βιβλιοπωλείο «Κλού»), ανέφερε ότι στο σκοπό της μελέτης του δεν υπήρξε επ’ ουδενί η πρόθεση να «δικάσει» –πολλώ δε μάλλον να «καταδικάσει»– τη θεσμική Εκκλησία και τους εκπροσώπους της για τις πράξεις ή τις παραλείψεις τους στη περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών. «Βούλησή μας ήταν», υπογράμμισε, «να μελετήσουμε επισταμένως τις ιστορικές και νομοκανονικές διαστάσεις του θέματος και να καταλήξουμε σε τεκμηριωμένα και, όσο είναι εφικτό, αντικειμενικά συμπεράσματα που θέτουν το ζήτημα στις πραγματικές του διαστάσεις, εξηγούν τους λόγους συγκεκριμένων συμπεριφορών, παίρνουν θέση σε θέματα αμφιταλαντευόμενα, ρευστά, “επικίνδυνα”, ερμηνεύουν κείμενα και ψηλαφούν ιστορικές περιόδους εντός των οποίων διαχέεται το όλο πρόβλημα. Στόχος μας είναι αυτά τα συμπεράσματα που έχουν προκύψει ν’ αποτελέσουν συμβολή στον προβληματισμό για την παθολογία των σχέσεων Εκκλησίας και δικτατορίας και τις συνθήκες υπό τις οποίες διαμορφώθηκε η σχέση αυτή στη διάρκεια της Επταετίας. Είναι προφανές», κατέληξε, «ότι η έκδοση αυτής της μελέτης δεν φιλοδοξεί να εξαντλήσει το θέμα παρά να εμπλουτίσει τη σχετική βιβλιογραφία και να δώσει αφορμές για περαιτέρω διάλογο στο επίκαιρο πολιτικά, όσο και ενδοεκκλησιαστικά, θέμα των σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας». 

Μετά τις ομιλίες ακολούθησαν ελεύθερες παρεμβάσεις και διάλογος ανάμεσα στον συγγραφέα, τους ομιλητές και το ακροατήριο. Την εκδήλωση - την οποία συντόνισε ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «Ελευθερία» Γιώργος Ρούστας - τίμησαν με την παρουσία τους ο εκπρόσωπος της Ι. Μητροπόλεως Λαρίσης αρχιμ. Ιωαννίκιος Βαρβαρέλης, ο αντιπεριφειάρχης Θεσσαλίας Απ. Μπέμπης, δημοτικοί σύμβουλοι, εκπαιδευτικοί, δικηγόροι και πλήθος κόσμου, ενώ χαιρετιστήριο μήνυμα απέστειλε ο βουλευτής Λάρισας της ΝΔ Μάξιμος Χαρακόπουλος με την ευχή «το βιβλίο να συμβάλλει στην πληρέστερη γνώση μιας εξαιρετικά δύσκολης περιόδου της σύγχρονης ιστορίας μας».