Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Στην Μαρία Χατζηαποστόλου
Ο Τελευταίος Πειρασμός του Νίκου Καζαντζάκη συμπλήρωσε 50 χρόνια το 2005. Με αυτή την αφορμή κυκλοφόρησε στις Η.Π.Α. συλλογικός τόμος με εργασίες ειδικών επιστημόνων για το έργο, με τον τίτλο Scandalizing Jesus: The "Last Temptation of Christ" Fifty Years On.
Τρία χρόνια αργότερα, στις 6 Δεκεμβρίου 2008, το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, με αφορμή τη συμπλήρωση 25 χρόνων από την Ίδρυσή του, διοργάνωσε Ημερίδα με θέμα "Ο Τελευταίος Πειρασμός και οι μεταμορφώσεις του".
Στην ημερίδα αυτή αναλύθηκε η θεολογική βάση του πολυσυζητημένου μυθιστορήματος, η πολεμική που προκάλεσε η κινηματογραφική μεταφορά του και η κριτική πρόσληψη της τότε θεατρικής διασκευής του.
Πρόσφατα (Ηράκλειο, 2011) κυκλοφόρησε στα ελληνικά από το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη συλλογικό έργο για τον Τελευταίο Πειρασμό, την πρόσληψή του και τη μεταφορά του στο θέατρο, τον κινηματογράφο, την όπερα, το ραδιόφωνο, με τον τίτλο: Ο Τελευταίος Πειρασμός και οι "μεταμορφώσεις" του.
Γράφουν (με αλφαβητική σειρά): Θανάσης Αγάθος, Γιάννης Ζουμπουλάκης, Αγγέλα Καστρινάκη, Γεωργία Κονδύλη, Μάριος Μπέγζος, Ευτυχία Παπανικολάου, Κυριακή Πετράκου, Martin Scorsese, Γιάννης Σμαραγδής, Σωτήρης Χατζάκης.
Στον τόμο αυτό μεταφράστηκαν στα ελληνικά και αναδημοσιεύονται δύο άρθρα από τον αγγλικό τόμο Scandalizing Jesus: του σκηνοθέτη Martin Scorsese και της μουσικολόγου Ευτυχίας Παπανικολάου. Τα υπόλοιπα άρθρα είναι οι εισηγήσεις της ημερίδας του 2008.
Η έκδοση περιλαμβάνει και μουσικό CD από το μιούζικαλ του Ηρακλή Θεοφανίδη "The Last Temptation of Christ" σε πρώτη παγκόσμια έκδοση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μάριος Μπέγζος τιτλοφορεί το κείμενό του "Η φιλοσοφία της θρησκείας του Νίκου Καζαντζάκη", ενώ στον τόμο υπάρχει αναφορά του κριτικού κινηματογράφου Γιάννη Ζουμπουλάκη στα έκτροπα που προκάλεσαν στην Αθήνα φανατικοί θρησκόληπτοι (δημοσιεύεται και σχετικό υλικό της εποχής) όταν προβλήθηκε η ταινία του Σκορτσέζε.
Η φίλη μουσικολόγος Έφη Παπανικολάου - καθηγήτρια στην Αμερική - με το πρωτότυπο άρθρο της "Ταυτότητα και εθνικότητα στη μουσική του Peter Gabriel για την ταινία του Martin Scorsese Ο Τελευταίος Πειρασμός" μας έδωσε τις απαραίτητες εξηγήσεις γύρω από το soundtrack της ταινίας και την μη - διηγητική του P. Gabriel, καθώς η μουσική του υπογραμμίζει την κινηματογραφική εικόνα με νοήματα τα οποία δεν είναι άμεσα αντιληπτά - και εκεί ακριβώς έγκειται η δυσκολία και η πρόκληση για το θεατή.
Ο τόμος για τον Τελευταίο Πειρασμό και τις "μεταμορφώσεις" του είναι από κάθε άποψη πολύτιμος και βέβαια χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των ερευνητών.
2 σχόλια:
''O πόνος της αναζήτησης''
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει - και μάλιστα με ευκολία - πως οι μεγάλοι κλασικοί συγγραφείς είναι οι κατεξοχήν αναζητητές της αλήθειας.Και για να ανακαλύψεις αυτήν πρέπει πρώτα να κοπιάσεις, να βασανιστείς και να πονέσεις πολύ.
Χωρίς αυτές τις βασικές προϋποθέσεις η παραγωγή και κατάθεση οποιουδήποτε πνευματικού έργου θα είναι μάλλον φτωχή και άνευρη.
Πρέπει πρώτα να ‘’παλέψεις’’ με τον Θεό,- για να θυμηθούμε και λίγο τον Ευδοκίμωφ -ώστε νάχεις και κάποιες πιθανότητες για να Τον συναντήσεις.Ειδάλλως,θα ήταν προτιμότερο να μιλήσουμε για νερόβραστες και ανέξοδες περιπλανήσεις στον χώρο του μεταφυσικού.
Ή,για να το διατυπώσω κάπως καλύτερα, για νοησιαρχικές ασκήσεις περιορισμένου,όμως, πνευματικού βεληνεκούς.Ίσως πάλι χρειαστεί,σε κάποιο αρχικό στάδιο,να τον αμφισβητήσεις κιόλας, ώστε να νιώσεις αυτήν την αφόρητη μοναξιά, που σε κατατρώγει τα σωθικά και δεν αντέχεις άλλο! Έτσι, αποφασίζεις να πάρεις ξανά τον δρόμο του γυρισμού.
Μπορεί,όμως, και να επιλέξεις να παραμείνεις στη χώρα της φυγής και της εξορίας, επειδή έτσι αισθάνεσαι περισσότερο λεύτερος και δυνατός, χωρίς να υπολογίσεις την προσωπική φθορά και τις ψυχικές σου απώλειες.
Νομίζω πως ο Καζαντζάκης ανήκει στην κατηγορία των αναζητητών που δεν λογαριάζουν τις τυχόν απώλειες της όποιας συνειδητής τους υπαρξιακής επιλογής. Είναι από εκείνους τους συγγραφείς που τόλμησαν ν’αναμετρηθούν και να ‘’παλέψουν’’ με τον Θεό, δίχως να φοβηθούν τις συνέπειες. Γι’ αυτό και η γραφή του είναι καταιγιστική, πληθωρική και συνάμα σαγηνευτική και ιδιαζόντως ‘’προκλητική’• για πολλούς μάλιστα και ‘’βλάσφημη’’!
Δεν σ’ αφήνει σε κανένα έργο να ησυχάσεις και ν’ αναπαυτείς.
Θέλει να σε κάνει κοινωνό των μεταφυσικών του ανησυχιών και πολλές φορές σε ‘’πολιορκεί’’ και σε κατακυριεύει, δίχως την παραμικρή ενοχή.
Άλλωστε γνωρίζει πολύ καλά ότι κάτι τέτοιο ίσως επιθυμούν και οι αναγνώστες του, γι’ αυτό και επιμένει στις μεταφυσικές του περιπλανήσεις και ‘’ανασκαφές’’.
Ορισμένα, μάλιστα, από τα έργα του – Ο Τελευταίος Πειρασμός, Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, Ασκητική, Ζορμπάς - σε προ(σ)καλούν ν’ αναμετρηθείς με τις ακλόνητες υπαρκτικές σου σταθερές και να πάρεις θέση, θετική ή αρνητική, εδώ και τώρα! Δεν γίνεται κι αλλιώς, γιατί ο πολύς Καζαντζάκης έχει την ικανότητα να σε παρασέρνει σ’ αυτό το ‘’επικίνδυνο’’ παιχνίδι, χωρίς να το καταλαβαίνεις.
Απλά ο στιβαρός του λόγος σε μαγεύει και παραδίνεσαι αμαχητί!
Πάντως, όπως και να έχουν τα πράγματα φρονώ πως η περίπτωση του υπαρξιακού ταξιδευτή Καζαντζάκη είναι η μοναδική ευκαιρία, ώστε να βουτηχτεί ο υποψιασμένος αναγνώστης για τα καλά στα βαθιά πελάγη των υπαρξιακών του και όχι μόνο μυστηρίων.Φτάνει μόνο - το υπογραμμίζω αυτό - να έχει μάθει πολύ καλό κολύμπι στην απέραντη θάλασσα της ύπαρξης,
ο κάθε ‘’βουτηχτής αναγνώστης’’,γιατί πάντα καιροφυλαχτεί και ο μέγιστος κίνδυνος του πνιγμού!
Καλά, κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει και με τα κείμενα του Νίτσε, τον οποίον μελέτησε σε βάθος ο εν λόγω συγγραφέας και μάλιστα εκπόνησε και διατριβή; Ήταν πολύ φυσικό οι επιρροές του να είναι τόσο βαθιές στο σύνολο του έργου του!
Θυμάμαι τις πρώτες θυμικο- γνωστικές μου αντιδράσεις, όταν για παρθενική φορά διάβασα την Ασκητική. Πραγματική τρικυμία• πέρασαν μέρες πολλές για να συνέλθω από την υπαρξιακή μου ταραχή! Το ίδιο είχα πάθει και με το Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα,του Νίτσε!
Υ Π Α Ρ Κ Τ Ι Κ Ο Σ Σ Υ Γ Κ Λ Ο Ν Ι Σ Μ Ο Σ !
Είπαμε,… πρέπει νάσαι αρκετά προετοιμασμένος για να συγκρουστείς – αναμετρηθείς με αυτούς τους μεγάλους και ‘’περίεργους’’συγγραφείς!
Διογένης(Ε.Μ.)
Σ' ευχαριστώ από καρδιάς,
αγαπητέ μου φίλε
και εκλεκτέ συνάδελφε,
για την αφιέρωση προς το πρόσωπό μου,
η οποία με συγκίνησε βαθύτατα...
Πάντα να μεταμορφώνεται
ολάκερη η ύπαρξή σου...
Δημοσίευση σχολίου