ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ Ή ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ;

Έργο του Βλάση Κανιάρη (1928-2011)

Αλεξανδρουπόλεως ή Σωτηρόπουλος;

(ή άλλως: θεολογία ή ομολογία;)

Του θεολόγου-φιλολόγου Α.Π.Θ. Κώστα Νούση

Σκοπός του παρόντος δεν είναι εξάπαντος η προσωπική επίθεση προς τον πολιό συνάδελφο με τη συνθηματική απαξίωση της υπόστασής του δια του χρόνιου αφορισμού του. Άλλωστε, ο αφορισμός σήμερα και ως όρος ηχεί βασανιστικά στη νοοτροπία μας και ανέκαθεν συνιστούσε την επισκοπική ή συνοδική επικύρωση και δημοσιοποίηση των ποικίλων αυτοαφορισμών μελών του εκκλησιαστικού σώματος. Δεν είναι, εξάλλου, στην εκκλησιαστική ιστορία απούσες οι υπερβολές ή και oι αδικίες εις βάρος των εξοστρακισθέντων εκ της θείας Ευχαριστίας – εκείνο, βέβαια, που παραμένει άλυτο μυστήριο για το εν λόγω πρόσωπο είναι η μη συμμόρφωσή του με το εκκλησιολογικό πνεύμα, τις ενέργειες και τα λόγια των σύγχρονων γερόντων, όπως του πατρός Πορφυρίου, με τους οποίους διατηρούσε, εξ όσων γνωρίζω, αγαστές σχέσεις και οι οποίοι ουδέποτε απέστησαν της μετά Φαναρίου κοινωνίας· ο π. Πορφύριος έλεγε μάλιστα χαρακτηριστικά: «αν τα χαλάσω με τον Επίσκοπο, τότε η προσευχή μου δεν ανεβαίνει ψηλά»· κλείνουμε όμως εδώ την παρένθεση μη προτιθέμενοι να παραβιάσουμε τα άδυτα εκάστης συνειδήσεως και των εφευρισκόμενων τρόπων αυτοϊσορρόπησής της. Το μόνο, επομένως, που θα κάνουμε λίαν ακροθιγώς είναι ένα αντισχόλιο σε σχετικό κείμενο του ‘ομολογητή’ θεολόγου εις βάρος άρθρου σοβαρού ιεράρχη της ελλαδικής εκκλησίας με αφορμή το ‘διαβολικό’ μποζόνιο. Φυσικά, ένα γραπτό κείμενο δεν μπορεί παρά να κρύπτει αμύθητο θησαυρό χαρακτηρολογικών και πνευματικών ενδείξεων για τον γράφοντα, τη νοοτροπία του και τη γενικότερη εκκλησιαστική ατμόσφαιρα.

Εκείνο που χρήζει ιδιαίτερου σχολιασμού στο συγκεκριμένο κείμενο[1], όπως άλλωστε και σε κάθε γραπτό ή προφορικό παράγωγο λόγου, είναι το πνεύμα του και όχι το γράμμα του, η ουσία του και όχι τα άστοχα ή εύστοχα γραμματικοσυντακτικά του συμβεβηκότα, όπως θα έλεγε και ο μέγας Αριστοτέλης, τον οποίο ακολουθεί σε κάποιο σημείο ο πολιός λαϊκός θεράπων της θεολογικής επιστήμης. Και λέω επιστήμης και όχι τέχνης, διότι το πώς και το δια ταύτα της συγκεκριμένης γραφίδος του δε συνάδει προς τον απώτερο πνευματικό σκοπό που θα έπρεπε να υπουργεί η θεολογία ως τέχνη τεχνών και απότοκος πνευματικής εμπειρίας και παιδευτικής κοινωνίας της. Η προβληματική που αναπτύσσεται στο ημέτερο παρόν άπτεται κυρίως και κατ’ επέκταση της ανάγκης προσαρμογής του εκκλησιαστικού λόγου στα ήθη και στις επιταγές των καιρών, χωρίς φυσικά να απεμπολεί τη βαθιά και ασάλευτη ουσία του.

Θα πρέπει εξαρχής να επισημάνουμε πως η σιωπηρή ή και εν γνώσει αποδοχή του ‘ομολογιακού’ οφικίου (με τη σύναψη του οποίου δημοσιεύθηκε το κείμενο αυτό σε έτερον ιστοχώρο) συνιστά διολίσθηση σε κάποιο φανταστικό αυτοείδωλο, αδικούσα την όποια σοβαρότητα των προθέσεων του συγγραφέα και των διαθέσεων του υποψιασμένου αναγνώστη. Επιφυλασσόμεθα, όμως, μήπως η συγκεκριμένη αποδοχή δεν υφίσταται για τον πολιό παρά μόνον ως αποκλειστικό μυθικό εφεύρημα των αναρτώντων και των εν γένει προσαπτόντων τούτο σε εκείνον ερασιτεχνών κριτών και κατόχων της θεολογικής παιδείας και λαϊκής ευσέβειας.

Περνάμε επιτέλους στο απτό υλικό, στη ‘Γραφή’ του, μια και ο άξονας της απολογητικής του ελίσσεται περί αυτής. Το κείμενο δίνει μάλλον την εικόνα μιας απολογίας υπέρ του πασίγνωστου ‘ομολογητού’ επισκόπου (μη χρήζοντος συγκεκριμενοποίησης δια λόγους πλεονασμού!) παρά μιας ομολογίας ορθοδόξου κατά των ‘ηλιθίων από περιωπής’ (sic από το υπό εξέτασιν κείμενο) αθέων cernιστών (αν μας επιτρέπεται η σύνθεση) επιστημόνων. Αν και κατά την ταπεινή μας γνώμη το πρόβλημα που ενυπάρχει σε όλο το μήκος του λόγου υφίσταται ήδη εν τη συλλήψει και τη γενέσει του, θα λέγαμε ότι διογκώνεται με την εις βάρος ετέρου ορθοδόξου επισκόπου οικοδόμηση της πολεμικού χαρακτήρος επιχειρηματολογίας του. Η προκαταληπτική αυτή έναρξή της δε θα με αφήσει αμέτοχο, καθώς θεωρώ τον Αλεξανδρουπόλεως έναν εκ των πλέον σοβαρών ελλαδιτών ιεραρχών με νηφάλια και ορθοτομούσα εκφορά του εκκλησιαστικού λόγου. Το πρώιμο, λοιπόν, και εγγενές ενοχλητικό ζητούμενο είναι η πρόθεση του γράφοντος. Μήπως ο βασικότερος λόγος και σκοπός του είναι η προάσπιση του απειλούμενου ‘συνομολογητού’ επισκόπου στο πλαίσιο μιας εγκαλούμενης αλληλεγγύης και με το ανεπαίσθητο άρωμα ενός κάποιου αλληλολιβανίσματος;

Προχωρούμε άμεσα στην κριτική ματιά της ‘κατά γράμμα θεοπνευστίας’ του κειμένου του. Άρχεται και εμμένει επαναληπτικά στην προσβολή της ‘θρησκείας’, με την οποία εξισώνει γενικά και αόριστα την (Ορθόδοξη) Εκκλησία. Σε ένα κρεσέντο σχολαστικής χροιάς δυτικού τύπου απολογητικής φρασεολογίας ‘υποβιβάζει’ τη Γραφή σε ‘θρησκευτικό και ηθικό βιβλίο’ (sic). H Γραφή, αγαπητέ, είναι γραπτή μαρτυρία της οντολογίας της Εκκλησίας του Θεού. Δεν είναι νομικού χαρακτήρα κώδικας ηθικής και θρησκευτικής πορείας, όπως αφήνεται να εννοηθεί από την ανωτέρω υμετέρα διατύπωση. Ας μην κολλάμε όμως στις φράσεις, κάτι που έγινε καθ’ υπερβολήν από την άλλη πλευρά. Αυτό που θέλω να πω είναι πως μερικά πράγματα, ως τα ανωτέρω, ανήκουν σε άλλες εποχές, παρήλθαν (ευχόμαστε ανεπιστρεπτί) και δε χρειάζεται να γυρνάμε πίσω. Δυστυχώς, αυτά επανήλθαν στο υπό ανάλυση κείμενο, όπως θα φανεί και στη συνέχεια.

Ασυγκράτητος, μάλιστα, ο  πολιός γράφων, ωσεί ‘λέων της ομολογίας’ (δε θα ήμουν τόσο δηκτικός, αν δεν προέβαινε με τόσο ανεπίτρεπτη ευκολία σε έγκληση του Ανθίμου επί αιρέσει) ευθύς εξαρχής βάλλει ενάντια στο ‘γραμματικό ήθος’ του αντιπάλου με προφανή στόχο – προσωπικά δε συμμεριζόμαστε από φιλολογικής επόψεως αυτήν τη θέση για το κείμενο του σεβασμιοτάτου,[2]  καθώς δε φαίνεται να είχε τόσο την πρόθεση να το επεξεργαστεί με λογοτεχνική επιμέλεια, όσο να απευθύνει ένα άμεσο ποιμαντικό μήνυμα. Κατ’ αυτόν, λοιπόν, ο Άνθιμος είναι ‘άκομψος και κακόγουστος’ γλωσσικά, πολλώ δε μάλλον ‘αδικαιολόγητος θεολογικά, και μάλιστα για Ιεράρχη’. Προλαμβάνει, έτσι, εντέχνως και απαράδεκτα (με τη σειρά μας του αντιστρέφουμε επιστρεπτικώς τη μομφή) την κρίση των υπολοίπων για τον ιεράρχη και συνεχίζει, εκτιθέμενος μάλλον, με μια - άκομψη και αυτοϋπονομευτική -διδακτική προς όλους έμμεση υπόμνηση χρήσης του πολυτονικού συστήματος και ταύτισή του με δείκτη της ορθόδοξη ακρίβειας! Εξ αυτών των προκαταρκτικών ερανισμάτων εκ των λεγομένων του εξάγεται σχεδόν αβίαστα η έλλειψη αντικειμενικότητας, που θα έπρεπε a priori να ενυπάρχει σε ένα θεολογικό κείμενο.

Η δε ανασκευή των ουσιωδών θέσεων του Αλεξανδρουπόλεως – τελικά βάλλει κατά αθέων ή κατά του επισκόπου; Φοβερή όντως η λοξοδρόμηση του τίτλου, του ίδιου του λόγου και η απροσχημάτιστη εκδίπλωση των προθέσεων – γίνεται με τον πλέον απαράδεκτο τρόπο. Φαίνεται να μην κατανοεί – εσκεμμένα ή όχι – τα λόγια του επισκόπου και να τα διαστρέφει μερικώς ή ολικώς. Δεν επιτρέπει η οικονομία του λόγου μας να προβούμε σε μια επισταμένη ανασκευή των ‘ανασκευών’ εκείνου. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρουμε ότι οι κανόνες της λογικής και της (θεολογικής) ερμηνείας παραβιάσθηκαν αλλού εμφανώς και αλλού αδιόρατα από τον γηραιό θεολόγο. Για παράδειγμα, λέει ότι οι δυο εκδοχές της δημιουργίας στη Γένεση σημαίνουν ‘δυο διαφορετικές γνώμες - αντίθετες’,  κάτι που δεν αναφέρει ο Άνθιμος αλλά και που αντίκειται σε αυτήν ταύτην τη χρήση, έννοια και περιεχόμενο των λέξεων (από λογικής και γλωσσολογικής και θεολογικής εν προκειμένω επόψεως) και στη συνάφεια του συγκεκριμένου λόγου. Για να γίνω πιο κατανοητός, ‘εκδοχή’ πρώτον δε σημαίνει κατ’ ανάγκη γνώμη και, δεύτερον, δυο εκδοχές – εδώ περιγραφές – δε σημαίνουν εξάπαντος αντίθεση μεταξύ τους, αλλά (κυρίως εδώ) αλληλοσυμπλήρωση. Μάλιστα λίγο παρακάτω, την πλήρη υπό του ιδίου διαστροφή των σημαινόντων (λέξεων) και των σημαινομένων (νοημάτων) του επισκόπου τη βαφτίζει ‘πολύ μεγάλη αίρεση’ (sic!) και την κοτσάρει (ας ελπίσουμε στο έλεός του, να μη μας τα ‘χώσει’ και μας για σολοικο - βαρβαρισμό) στο πρόσωπο του δεσπότη. Η συνάφεια του λόγου του τελευταίου, όμως, μαρτυρεί το ακριβώς αντίθετο: λέει δηλαδή ότι η Γραφή περιγράφει τις δυο εκδοχές κατά το κοσμοείδωλο της εποχής, ακολουθώντας το ως γνώμονα λεκτικής διατύπωσης και περιγραφικό τρόπο και όχι ως υποσκελίζον και υποκαθιστών τη θεία αποκάλυψη, όπως το διείδε η δημιουργική φαντασία του λαϊκού κατήγορού του. Για του λόγου το αληθές, παραθέτουμε το αθέμιτα αντεστραμμένο σόφισμα – επιχείρημά του επί λέξει: «αν γίνῃ δεκτὴ ἡ γνώμη, ὅτι γιὰ τὴν προέλευσι τοῦ κόσμου ἡ Γραφὴ δὲν διδάσκει θεία ἀποκάλυψι, ἀλλὰ «τὸ κοσμοείδωλο», τὴν κοσμοθεωρία, τῆς ἐποχῆς της, τότε ἡ Γραφὴ δὲν εἶνε ὅλη θεόπνευστη, ὁ δὲ Παῦλος ψεύδεται». Ενώ ο Άνθιμος γράφει: «Η Αγ. Γραφή περιγράφει δυο εκδοχές γένεσης, σύμφωνα πάντοτε με το κοσμοείδωλο της εποχής της και με τρόπο που μπορούσε να γίνει κατανοητός από τα επιστημονικώς απαίδευτα μυαλά των βεδουΐνων στη 2η προ Χριστού χιλιετία». Στις (δικές μου) υπογραμμίσεις φαίνεται η εξόφθαλμη διαστρέβλωση ακόμα και της ίδιας της συντακτικής δομής του λόγου – σύνηθες φαινόμενο μεταξύ ‘αδελφών’ χριστιανών οι αλλήλων παρερμηνείες και παραχαράξεις – με τη μετατροπή του εμπρόθετου προσδιορισμού σε άμεσο αντικείμενο και τη συνακόλουθη πλήρη αλλοίωση του νοήματος.

Στο ίδιο πνεύμα που συναντάμε σε παλιότερα ορθόδοξα ‘σχολαστικά’ εγχειρίδια,  βλέπουμε ακόμα μια έντονη φοβικότητα για την ταύτιση ή ομοιότητα πατερικών θέσεων με σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες (όπως εδώ την εξέλιξη των ειδών ή τη θεωρία της μεγάλης έκρηξης). Ακόμα και η ελλιπής γνώση των ίδιων των θεωριών και η τοιαύτη χρήση τους ως αντεπιχειρήματα είναι εξάπαντος ανεπίτρεπτη. Π.χ. άλλο να μιλάς για την εξέλιξη των ειδών (κάτι που δεν αμφισβητείται πια, εκτός και αν θες να παριστάνεις τον τυφλό) και συγγενείς σε αυτήν θέσεις του Μ. Βασιλείου και άλλο να διαφωνείς με το προηγούμενο, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ποτέ δε θα συμφωνούσε ο άγιος αυτός πατήρ με μια εξέλιξη από ένα είδος σε άλλο (εδώ πίθηκος σε άνθρωπο), κάτι που φυσικά ποτέ δεν έγραψε ούτε υπονόησε ο άγιος. Έπειτα, είναι ακατανόητη η φοβία και η σαθρότητα μιας τέτοιας φύσεως επιχειρηματολογίας. Αν, ας πούμε, ο Γρηγόριος Νύσσης υπαινίχθηκε το big bang και σήμερα το δέχεται και η επιστήμη, πού το πρόβλημα; Ομολογώ πως μερικά δεν τα καταλαβαίνω. Και για να γυρίσω λίγο στη (φανταστική καθαρά στο μυαλό του πολιού) σύνδεση του Μ. Βασιλείου με τον Δαρβίνο και την επακόλουθη ομοειδή θριαμβική της κατάρριψη (!), θα ήθελα να τον ερωτήσω ευθέως: πιστεύει πραγματικά ότι αυτό συνάγεται μέσα από το κείμενο του επισκόπου και ότι εν πάση περιπτώσει είναι ο ορθόδοξος αυτός επίσκοπος οπαδός μιας εκδοχής (εδώ δαρβινικής) αντικείμενης στη δημιουργία του ανθρώπου από τον Θεό και υπονοούσης μια άνευ Θεού αυτόματη, τυχαία ή με οιονδήποτε άλλον τρόπο πρόοδό του στο είναι (είτε από τον πίθηκο είτε όχι); Ας μου επιτραπεί η σύσταση να είμαστε όλοι πιο προσεχτικοί και σοβαροί. Βέβαια, μπορώ και εγώ  με τη σειρά μου να ‘μαλώσω’ τον Αλεξανδρουπόλεως, διότι αντιθέτει (με το επίρρημα ‘αντιθέτως’) Μ. Βασίλειο και Γρηγόριο Νύσσης πάνω στο θέμα της δημιουργίας των όντων. Εμένα τα δυο παραθέματά του από τους πατέρες αυτούς δε μου φαίνονται αλληλοσυγκρουόμενα, όπως και η θεωρία της εξέλιξης δεν αντίκειται στη θεωρία της έκρηξης, αλλά τουναντίον προκύπτει απ’ αυτήν.

Ακολουθεί η καταθλιπτική και προτεσταντικής απόχρωσης επάνοδος στην ειδωλοποιητική θεώρηση της θεοπνευστίας της Γραφής. Όταν λες ότι «ἔπρεπε νὰ λεχθῇ, ὅτι οἱ Πατέρες πήγαιναν πρῶτα στὴ Γραφή, καὶ ἔπειτα πήγαιναν στὶς Oἰκουμενικὲς Συνόδους, γιὰ νὰ διατυπώσουν τὰ δόγματα τῆς πίστεως ἐπὶ τῇ βάσει τῆς Γραφῆς, ἀλλὰ βεβαίως καὶ τῆς ἱερᾶς παραδόσεως», αντιδιαστέλλεις (χωρίς ή με παρεξηγήσιμο νόημα) τη Γραφή προς την Εκκλησία και τη συνοδικότητά της, λες και η Γραφή είναι πάνω ή πριν από την Εκκλησία και όχι η Γραφή της Εκκλησίας που ερμηνεύεται ορθά μόνον εντός και από την Εκκλησία. Και μια παρατήρηση: ανεπίτρεπτη η χρήση του κόμματος στα υπογραμμισμένα σημεία. Δάσκαλε, που πριν δίδασκες (με σχεδόν επί λέξει αναφορά στην περί κομμάτων χρήση, λίαν χαμηλού επιπέδου απαξιωτικό και προσβλητικό υπονοούμενο για το επισκοπικό κείμενο) και διόρθωνες τον δεσπότη για το ίδιο λάθος, και νόμο δεν εκράτεις… Θεωρώ δε περιττό  να αναφερθώ στον α-νόητο ή κακοήθη σχολιασμό του για τη φράση του επισκόπου περί ‘προσώπου’ του Θεού. Λέτε, φίλτατε, ο δέσποτας να είναι τόσο αγράμματος δογματικά και να χρήζει των υποδείξεών σας, και μάλιστα τέτοιου είδους και ύφους;

Προς τούτοις, υποπίπτει ο γηραιός κατά συρροήν στο αυτό αμάρτημα του ‘σολοικισμού’ για το οποίο ενάγει τον Άνθιμο. Αρνούμενος ή αδυνατώντας να κατανοήσει τη χάρη των σόλοικων κατά τη γνώμη του φράσεων του επισκόπου – ξεχνάει, φαίνεται, πως ο δεσπότης απευθύνεται στον λαό του Θεού και όχι στην επιστημονική ή λογοτεχνική κοινότητα - προτιμάει προδήλως την ξύλινη δημοτικοφανή καθαρεύουσα του αγαπημένου του έτερου επισκόπου, υπέρ του οποίου αναλίσκεται σε μια ‘απολογητική ομολογία’ ή σε μια ‘ομολογιακή απολογία’. Φράσεις του τύπου ‘χαλασμένα μυαλά’, ‘ἠλίθιοι σὲ ἀπειροστὴ δύναμι’, ‘ἠλίθιοι ἀπὸ περιωπῆς’ μαρτυρούν τη χυδαιότητα της κατάχρησης των ιδίων πταισμάτων, για τα οποία καθυβρίζεται το αντίπαλον δέος. Αμέσως πιο κάτω μιλά για ‘λάθη’ του επισκόπου,  ο οποίος κατά τη δική μας εκτίμηση απλά προστατεύει από ‘γκάφες’ τους θεολόγους, όταν εισέρχονται σε αλλότρια εδάφη. Εννοείται πως οι προσαγόμενοι αποδεικτικοί συλλογισμοί («λάθη τὰ λεγόμενά σας, ἅγιε Ἀλεξανδρουπόλεως! Oἱ θεολόγοι πέρασαν ἀπὸ Πανεπιστήμια καὶ εἶνε καὶ αὐτοὶ ἐπιστήμονες. Ἡ δὲ Θεολογία εἶνε ἀνώτερη ἐπιστήμη, διότι τὸ ἀντικείμενό της εἶνε ὁ Θεός») εκτός του ότι δεν έχουν σχέση με την κατ’ ουσίαν σύσταση του επισκόπου, μάλλον προκαλούν και θυμηδία, ειδικά όταν σε αυτά εξαντικειμενοποιείται ο Θεός και αν αναλογιστεί κανείς την επιστημοσύνη των κατά λάθος και κατά τύχη εισερχομένων και εξερχομένων θεολόγων από τα ελληνικά ειδικότερα πανεπιστήμια. Κλείνω την παράγραφο αυτή με μια επαναληπτική εκκλησιολογική διευκρίνιση. Λέει: «ἡ Ἁγία Γραφὴ ὡς θεόπνευστη εἶνε ἀλάθητη». Συμφωνώ, αλλά μόνον ως εν τη Εκκλησία και υπ’ αυτής ερμηνευομένη και, για να ακριβολογήσω: η Αγία Γραφή ως γραφή της Εκκλησίας (η οποία είναι ως Σώμα Χριστού εν συνόλω αλάθητη) είναι θεόπνευστη. Στο εν συνόλω εννοώ διαχρονικά και εν χαρισματική ομονοία και συν - φωνία εν Πνεύματι.

Αφήσαμε για το τέλος το ‘ζουμί’ του επίμαχου κειμένου. Μιας ακόμη ‘ομολογίας πίστεως’ – μοδάτου φαινομένου των ημερών - υπερασπιστικής της βαλλομένης ορθοδοξίας έναντι των διεστραμμένων και ‘απειράκις ηλιθίων’ άθεων αδελφών μας. Δεν μπορώ εδώ να μη θυμηθώ και πάλι τον γερο Πορφύριο – τον υποδειγματικά εκκλησιοκεντρικό,  σε σημείο που θα μπορούσε κάλλιστα να καταστεί κανών σύγχρονης εκκλησιολογίας – που έλεγε  πόσο ευγενικά και με ανάλογο σεβασμό στις δοξασίες τους πρέπει να αντιμετωπίζουμε όλους τους ανθρώπους, διότι όλοι είμαστε παιδιά του ίδιου Πατέρα. Γράφει, λοιπόν, ο πολιός θεολόγος ξεκάθαρα, στην αρχή μάλιστα του μακροσκελούς του άρθρου: «ὁ κ. Ἄνθιμος θίγει προπάντων ἐν Xριστῷ ἀδελφό του, ἀτρόμητο πολέμιο ὅλων τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων, τὸν Mητροπολίτη Πειραιῶς, ὁ ὁποῖος ἔγραψε γιὰ τὸ μποζόνιο ἀπὸ ἀπολογητικῆς πλευρᾶς, κατὰ τὸ πνεῦμα καὶ τὸ παράδειγμα τῶν ἀπολογητῶν τοῦ Xριστιανισμοῦ, ἀρχαίων καὶ νεωτέρων». Ο συμβατός στα θεολογικά και ψυχολογικά δεδομένα του μητροπολίτης προσλαμβάνει – εννοείται πως δια μιας σιωπηρής εις άτοπον τινι τρόπω απαγωγής ο έτερος μητροπολίτης και πιθανώς και το σύνολο της Ιεραρχίας  έχουν τα αντίθετα χαρακτηριστικά και υπολείπονται εκείνου είτε δια φόβου είτε δι’ ανικανότητας είτε δια μικρότερης πνευματικότητας είτε και εγώ δεν ξέρω για τι άλλο ακόμα – στο χωρίο αυτό σχεδόν μυθικές διαστάσεις, καθώς  και τα δυο κύρια χαρακτηριστικά με τα οποία στολίστηκε και κατέστη σημαία της ‘μαχόμενης ορθοδοξίας’ σε όλα τα μέτωπα: ατρόμητος πολέμιος (οι άλλοι αυτομάτως δειλοί σιωπώντες) και σύγχρονος απολογητής (οι έτεροι προφανώς συμβιβασθέντες σε θέματα ομολογίας και πίστεως, εκπίπτοντες ή έστω χέοντες ύδωρ στον οίνο τους). Θα λέγαμε πως εδώ αποκαλύπτει μόνος του τη γυμνή αλήθεια περί της ουσίας των λόγων του και αναπόφευκτα μάς έρχεται στη σκέψη η ελευθεριάζουσα λαϊκή παροιμία, που ταιριάζει γάντι εδώ και την παραφράζουμε για την περίσταση και για λόγους ευπρεπείας: «θέλει ο αντιοικουμενιστής να κρυφτεί αλλά ο αντιοικουμενισμός δεν τον αφήνει». Και μια αδελφική υποσημείωση παρενθετικά: αν θεωρείται (και πιθανότατα ορθώς) κάποιος αστέρι στη θεολογία, πόσο ωραιότερο είναι αυτό να λάμπει εντός του εκκλησιαστικού στερεώματος και όχι εκτός τούτου…

Ο σεβασμιότατος Αλεξανδρουπόλεως στη λιτή ποιμαντική του ανακοίνωση απλά επανέφερε στην τάξη τα πράγματα. Η νηφάλια και θεολογική σύστασή του, ερειδόμενη πάνω στη διπλή μεθοδολογία των Πατέρων, αποκαθιστά την αλήθεια της σχέσης θεολογίας και επιστήμης. Με αυτές τις προϋποθέσεις κανείς δε διαφωνεί πως οι θεολόγοι μπορούν και οφείλουν να έχουν λόγο και σε επιστημονικά θέματα. Απόντων όμως αυτών, αρχίζει η εισπήδηση εκατέρωθεν σε αλλότριες δικαιοδοσίες  με τις γνωστές άγονες συγκρούσεις, παρεξηγήσεις και ανωμαλίες.

Το δια ταύτα εξ όσων προαναλύθηκαν είναι πως το κείμενο που ‘κάναμε βίδες’ σίγουρα δεν αποτελεί νηφάλια κριτική σε ορθόδοξο επίσκοπο, αλλά μάλλον εμπαθή υπεράσπιση του φαντασιακά υπ’ αυτού βαλλομένου και θιγομένου ‘υπερορθόδοξου’ αδελφού συνεπισκόπου του. Υποχωρεί έτσι σαφέστατα η ουσία του αντιρρητικού - έστω - λόγου, που (πρέπει να) είναι η υπέρ Χριστού ομολογία. Αυτό αποδείχνεται εν τοις πράγμασι, αν αναλογιστεί κανείς με το εκ του αντιθέτου υποφώσκων επιχείρημα και υπόρρητο επινόημα ότι ο Αλεξανδρουπόλεως ουσιαστικά γράφει υπέρ των άθεων cernιστών, κάτι που σε καμιά περίπτωση δεν εξάγεται ούτε από το πνεύμα ούτε από το γράμμα του λόγου του. Δε βάλλεται, ως φαίνεται, τόσο ο Θεός, όσο ο επί γης εκπρόσωπός του, και αυτό φαίνεται να ‘καίει’ περισσότερο τον πολιό θεολόγο, κάτι που αυτόχρημα αποδομεί το σύνολο της ‘ομολογίας’ του, μάλλον της υπέρ του ετέρου αυτόκλητης απολογίας του. Είμαστε δε σίγουροι πως δεν υπάρχει περίπτωση να ενοχληθεί ιδιαίτερα με τον υπογράφοντα το παρόν ο κρινόμενος, διότι εν προκειμένω πρέπει να κατανοήσει ότι οφείλει να ισχύει και για εκείνον ο πνευματικός νόμος ‘και οι κρίνοντες κρίνονται’. Να προσθέσω διευκρινιστικά στο σημείο τούτο πως δε βάζω σε καμιά περίπτωση στο ίδιο τσουβάλι τον εν λόγω θεολόγο με τύπους ταλεβάντου (εκ του τάλας· επί το ληξιαρχικώς ορθότερον τελεβάντος). Στη βιβλιοθήκη μου βρίσκεται η εξαιρετική εργασία του ‘ο Ιησούς Γιαχβέ’. Η επισταμένη και φαινομενικά σκληρή κριτική μου έγινε και διότι θεωρώ πως αδικεί εαυτόν με μερικές επιλογές, ως η παρούσα, και επειδή πρέπει κάποια στιγμή να αποφασίσουν οι Ορθόδοξοι να πάψουν τους μεταξύ τους προπηλακισμούς και να δίνουν ad extra την εικόνα της χαρισματικής ενότητας και αγάπης. Αν οι θεολόγοι και οι επίσκοποι, τουναντίον, δίνουν τέτοια παραδείγματα και δεν κάνουν την καλή αρχή της μετανοίας, δυστυχώς δεν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. Αυτή που σε τελική ανάλυση βάλλεται και αδικείται από τέτοιες συμπεριφορές είναι η ίδια η Εκκλησία. Διό στώμεν καλώς.

Το παρόν αφορμήθηκε εξαιρετικά από μια πρόσφατη προσωπική εμπειρία. Συνομιλώντας με έναν χιλιαστή, κυριολεκτικά εξεμάνην κάποια στιγμή και του άρπαξα τη Γραφή μέσα από τα χέρια και του την έκλεισα με ιερή αγανάκτηση. Σίγουρα προς στιγμήν έχασα το παιχνίδι και στενοχωρήθηκα με την ιδέα ότι η ψυχή αυτή πήρε μια αρνητική γεύση του υποτιθέμενου από μένα εκφραζομένου ορθοδόξου ήθους. Από την άλλη, όμως, είδα και το θετικό της υπόθεσης: ο άνθρωπος αυτός (ίσως) πήρε το μήνυμα της ορθόδοξης αποειδωλοποίησης της Γραφής. Η Εκκλησία είναι ο Χριστός, είναι Χάρις, δεν είναι βιβλία, κείμενα και σχολικά γυμνάσματα (έτσι περίπου μετέτρεψαν την αιρετική τους κατήχηση οι ‘γιαχωβάδες’ με την υπερβολή των γραφικών τους σεμιναρίων). Πρέπει αυτό να κατανοηθεί πλέον και στην καθ’ ημάς Ορθοδοξία, ώστε ο λόγος μας να γίνεται όσο πιο θεολογικός γίνεται, τουτέστιν εκκλησιολογικά εν Πνεύματι οντολογικός, και τοιουτοτρόπως να μπορεί να καταστεί - αποδοτικά και φύσει - αβίαστα ομολογιακός.

Κ.Ν.

Λάρισα

18/8/2012

 

---

[1] http://aktines.blogspot.gr/2012/08/blog-post_464.html

[2] http://www.imalex.gr/761B93B9.el.aspx