"Τα ζώα τυγχάνουν συνδημιουργήματα του ανθρώπου διό και πρέπει να προστατεύονται"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Κάπου στην Πελοπόννησο, λένε οι ειδήσεις, κάποιος μοναχός πυροβόλησε και σκότωσε ένα κυνηγόσκυλο. Το αφεντικό του ο κυνηγός, ζητάει εναγωνίως μια απάντηση. Γιατί; Ούτε μια συγγνώμη; Ποια η σχέση, επιτέλους, της Εκκλησίας με τα ζώα; Φονική;

Μόλις προ ημερών δημοσιεύσαμε άρθρο του Γέροντος Χαλκηδόνος Αθανασίου, με τίτλο:

Περί την διατροφικήν ζωοφιλίαν. Λάβαμε κάποια απαξιωτικά σχόλια -από ανοήτους - για το περιεχόμενο του άρθρου, το οποίο κατέστη φυσικά ...προφητικόν, λόγω του γεγονότος που προαναφέραμε.

Εκεί ο Γέροντας Χαλκηδόνος είναι σαφής και κατηγορηματικός:

Κατὰ τὴν χριστιανικὴν περὶ τῆς δημιουργίας θεολογίαν, τὰ ζῶα τυγχάνουν συνδημιουργήματα τοῦ ἀνθρώπου διὸ καὶ πρέπει νὰ προστατεύονται, ὑπαρχούσης ἀκόμη καὶ νομικῆς τοποθετήσεως. Περιλαμβάνονται εἰς τὸν σύνδεσμον μετὰ τοῦ Θεοῦ (Γεν. 9) καὶ εἰς τὴν ἀναμονὴν ἐσχατολογικῆς τελειώσεως (Ρωμ. 8) καὶ λυτρώσεως. Πρόκειται δηλαδὴ περὶ μιᾶς "συμφιλιωτικῆς συνυπάρξεως" (Koexistenz).

Τα όσα λέει ο Γέρων Χαλκηδόνος είναι η απάντηση σε όσους ρωτούν - με αφορμή το πρόσφατο περιστατικό - για την θέση της Εκκλησίας περί της σχέσεως ανθρώπου και ζώων, αλλά και σε εκείνους τους "εκκλησιαστικούς" που σιωπούν, κατά την προσφιλή τους τακτική.

Περαιτέρω, επί του θέματος, αξίζει να σημειώσουμε, άκρως ενδεικτικά, τα παρακάτω:

Ορθά έχει παρατηρηθεί ότι η πραγματική απειλή για τη σωστή θέση του ανθρώπου απέναντι στην υπόλοιπη κτίση έγκειται όχι τόσο στον ανθρωποκεντρισμό όσο στον “ανθρωπομονισμό” - την αντίληψη, δηλαδή, ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο όν που έχει ουσιαστική αξία και που τα συμφέροντά του μετράνε. Αυτή η αντίληψη δεν έχει θέση στην ορθόδοξη παράδοση.

Ο Μέγας Βασίλειος παρατηρεί ότι η πρόνοια του Θεού φαίνεται πολύ καθαρά ακριβώς σε αυτά τα ζώα που τα θεωρούμε ασήμαντα, και μάλιστα ο Κτίστης φροντίζει σχολαστικά για το καλό τους μέχρι λεπτομέρειας. Άρα η "λογική" που λέει: Εδώ πεθαίνουν άνθρωποι τα ζώα μας μαράνανε; είναι αντιχριστιανική!

Στη συνέχεια ο Αββάς Ζωσιμάς, αφού έκλαψε πολύ και είπε ψαλμούς κατάλληλους για την περίσταση, «ἐποίησεν εὐχὴν ἐπιτάφιον». Και μετά με μεγάλη κατάνυξη, «βρέχων τὸ σῶμα τοὶς δακρύσι» επιμελήθηκε τα της ταφής. Επειδή, όμως, η γη ήταν σκληρή και ο ίδιος ήταν προχωρημένης ηλικίας, γι' αυτό δεν μπορούσε να την σκάψει και βρισκόταν σε απορία. Τότε «ὁρᾷ λέοντα μέγαν τῷ λειψάνῳ τῆς Ὁσίας παρεστώτα καὶ τὰ ἴχνη αὐτῆς ἀναλείχοντα», δηλαδή είδε ένα λιοντάρι να στέκεται δίπλα στο λείψανο της Οσίας και να γλείφει τα ίχνη της. Ο Αββάς τρόμαξε, αλλά το ίδιο το λιοντάρι «οὐχὶ τοῦτον τοὶς κινήμασι μόνον ἀσπαζόμενον, ἀλλὰ καὶ προθέσει», δηλαδή το ίδιο το λιοντάρι καλόπιανε τον Αββά και τον παρακινούσε και με τις κινήσεις του και με τις προθέσεις του, να προχωρήσει στον ενταφιασμό της. Λαμβάνοντας ο Αββάς θάρρος από το ήμερο του λιονταριού, το παρακάλεσε να σκάψει αυτό το ίδιο τον λάκκο, για να ενταφιασθεί το ιερό λείψανο της Οσίας Μαρίας, επειδή εκείνος αδυνατούσε. Το λιοντάρι υπάκουσε. «Εὐθὺς δὲ ἅμα τῷ σώματι θαπτόμενο», δηλαδή με τα μπροστινά του πόδια έσκαψε το λάκκο, όσο έπρεπε, για να ενταφιασθεί το σκήνωμα της Οσίας Μαρίας.

Ο ενταφιασμός της Οσίας Μαρίας έγινε προσευχομένου του Αββά Ζωσιμά και του λιονταριού «παρεστῶτος». Μετά τον ενταφιασμό έφυγαν και οι δύο, «ὁ μὲν λέων ἐπὶ τὰ ἔνδον τῆς ἐρήμου ὡς πρόβατον ὑπεχώρησε. Ζωσιμᾶς δὲ ὑπέστρεψεν, εὐλογῶν καὶ αἰνῶν τὸν Θεὸν ἠμῶν».

Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρει ότι οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, σε περιπτώσεις που οι άνθρωποι τιμωρούνται με φυσική καταστροφή, ικετεύουν τον θεό να τους ελεήσει, επικαλούμενοι τη συνεπιφερόμενη άδικη κακοπάθεια των αλόγων ζώων, ο δε άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός κατατάσσει τα ζώα στα χρήσιμα (σε μας εννοείται) για την τροφή, για την εργασία και τη διασκέδαση.

Ο ιερός Χρυσόστομος, επίσης, τονίζει απαντώντας στην ερώτηση: Σε τι χρησιμεύουν τα θηρία; Αν είχαμε τη δυνατότητα να εξημερώσουμε το λιοντάρι, ή τη λεοπάρδαλη, απλώς θα οδηγούμασταν σε αλαζονεία και σε ανοησία.

Η αντίληψη ότι όλα δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετούν τον άνθρωπο, έστω και έμμεσα κάποτε ή με τρόπους μη αναμενόμενους, είναι διαδεδομένη στα πατερικά κείμενα.

Αλλά και οι βίοι των Αγίων βοούν γι' αυτή τη σχέση! Από τον Άγιο Γεράσιμο τον Ιορδανίτη και τον Άγιο Μάμα μέχρι τον Άγιο Μόδεστο και τον Άγιο Σεραφείμ του Σαρώφ.

Αν, λοιπόν, ο Αδάμ έδωσε στα ζώα ονόματα - σύμφωνα με τη διήγηση της Γενέσεως - εμείς δεν δικαιούμαστε σε καμία περίπτωση να βασανίζουμε ένα ζώο, πολύ δε περισσότερο να το εξαφανίζουμε. Ο Άγιος Σέργιος Ραντονέζ λέγεται πως το μοναδικό κομμάτι ψωμί που μπορεί να είχε το έδινε στην αρκούδα - υποτακτικό του! Σκληρό ακούγεται, αλλά η λογική της Εκκλησίας δεν έχει σχέση με τη δική μας μίζερη και φαρισαϊκή λογική...