Η αναστήλωση της Μονής του Αποστόλου Ανδρέα στην κατεχόμενη Καρπασία

Του Αριστείδη Βικέτου 

«Σύμβολο συλλογικής μνήμης», που εκφράζεται μέσα από τη μορφή που γνώρισαν αρκετές γενιές Κυπρίων για περισσότερο από έναν αιώνα, και «αποκούμπι για τους εγκλωβισμένους», χαρακτηρίζει την Μονή του Αποστόλου Ανδρέα ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, Πέτρος Κουφόπουλος, ο οποίος το 2005 ήταν ο κύριος ερευνητής πολυμελούς ομάδας υπό τον καθηγητή, Νίκο Πολυδωρίδη, η οποία εκπόνησε την μελέτη για την αποκατάσταση της ιστορικής Μονής. 

Ο καθηγητής Κουφόπουλος, ο οποίος έχει κάνει έργα αναστήλωσης και αποκατάστασης στο Άγιο Όρος, στο Σινά, στον Παρθενώνα και ήταν υπεύθυνος για την μεταφορά των γλυπτών της δυτικής ζωφόρου στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης, τονίζει το γεγονός ότι οι εγκλωβισμένοι διατήρησαν την Μονή σε αδιάκοπη λειτουργία για 40 χρόνια και εξαίρει την θυσιαστική προσφορά του Οικονόμου π. Ζαχαρία Γεωργίου. 

«Ένιωσα πολύ μεγάλη συγκίνηση, όταν πληροφορήθηκα την υπογραφή των συμβολαίων», μας είπε ο κ. Κουφόπουλος και πρόσθεσε: «Εμείς εργαστήκαμε ως ομάδα προκειμένου να δώσουμε στην Διαχειριστική Επιτροπή της Μονής ολοκληρωμένη μελέτη». 

Η μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών, τονίζει, αποτρέπει την καταστροφή του μνημείου με την κατεδάφιση των προσθηκών, καθώς στόχος μας είναι η διατήρηση της μνήμης μέσα από την εικόνα.

Επίσης, ο καθηγητής Κουφόπουλος υπογράμμισε: «Αποτελεί ιδιαιτερότητα η σύμπτυξη των κελιών μαζί με τον ναό σε ένα κτήριο. Είναι ένα σπάνιο είδος αρχιτεκτονικής. Με την αποκατάσταση θα δικαιωθεί η προσπάθεια της Διαχειριστικής Επιτροπής». 

Σε σχετική ερώτηση μας ο κ. Κουφόπουλος χαρακτήρισε «επιπολαιότητα» την πρόταση του Ιταλού αρχιτέκτονα Κρότσι για την κατεδάφιση των προσθηκών στο ναό, λόγω ετοιμορροπίας. «Δεν νομίζω να εμβάθυνε στην ουσία. Οι αποκαταστάσεις μνημείων γίνονται με κάποιες αρχές. Δεν κατεδαφίζονται αξιόλογες προσθήκες και ο Κρότσι κατεδάφιζε κτίσματα σχεδόν σύγχρονα με το ναό», μας είπε ο Πέτρος Κουφόπουλος. Συναφώς τόνισε ότι «η αλλοίωση της εικόνας της Μονής με την πρόταση Κρότσι ήταν τραγική». Με την προσέγγιση του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Πατρών, επεσήμανε, διατηρείται και διασφαλίζεται η Μονή ως μνημείο-σύμβολο και η λειτουργικότητα της. 

Οι εργασίες αποκατάστασης της Μονής του Αποστόλου Ανδρέα θα γίνουν σε τρεις φάσεις. 
Η πρώτη φάση θα αρχίσει τον Σεπτέμβριο και προβλέπεται να διαρκέσει 22 μήνες. Ο αρχιτέκτονας και αναστηλωτής, Διομήδης Μυριανθέας, ο οποίος ως σύμβουλος της ομάδας του Πανεπιστημίου Πατρών θα επιβλέπει την υλοποίηση της μελέτης, μας ανέφερε ότι στην πρώτη φάση θα γίνουν οι ακόλουθες εργασίες: 

1. Συντήρηση του ναού του 1867 (ανακατασκευή επιχρισμάτων, συντήρηση θυρών, και εξοπλισμού, νέες ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις, επισκευή και ενίσχυση τοίχων κ.α.). Διαμόρφωση βαπτιστηρίου στο δυτικό μέρος. 

2. Κωδωνοστάσιο, (στατική ενίσχυση, αντικατάσταση φθαρμένων λιθοσωμάτων κ.α.) 

3. Καθαίρεση πλακών από οπλισμένο σκυρόδεμα στην ανατολική πλευρά και νέα κατασκευή με δοκούς από ανοξείδωτο σίδερο και ξύλινο πάτωμα 

4. Συντήρηση νότιας τοξοστοιχίας (ενίσχυση και αντικατάσταση φθαρμένων λίθων), αντικατάσταση μεταλλικών δοκών με νέες από ανοξείδωτο σίδερο. Κατασκευή δωματίου – προσκυνηταρίου (για κεριά κλπ) σε νοτιοδυτικό μέρος. 

5. Κελιά ορόφου νότιας πτέρυγας. Επισκευή (αντικατάσταση θυρών παραθύρων στέγης, κιγκλιδώματα, μπαλκόνι κλπ). Διαμόρφωση τμήματος σε παρεκκλήσιο, διαμόρφωση τμήματος σε μουσείο κλπ. 

6. Δυτικό τμήμα – Οικονομείο, Συντήρηση – ενισχύσεις, καθαίρεση ορισμένων νεώτερων προσθηκών και διαμόρφωση σε συνοδικό και χώρο υποδοχής.

Σύμφωνα με την μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών η δεύτερη φάση προβλέπει: 

*Συντήρηση του παρεκκλησίου του 15ου αιώνα. Καθαιρέσεις νεώτερων επεμβάσεων από οπλισμένο σκυρόδεμα και ενίσχυση παρεκκλησίου με υποθεμελιώσεις (λόγω ολίσθησης στα ανατολικά). 

Τέλος, η τρίτη φάση προβλέπει: 

* Συντήρηση βόρειας πτέρυγας (1918) και διαμόρφωση σε τράπεζα, γραφείο και διαμονή. 

* Διαμόρφωση περιβάλλοντα χώρου (αυλή στα δυτικά του κεντρικού συγκροτήματος). Για να γίνουν οι εργασίες ο χώρος θα περιφραχθεί, γι΄αυτό και είναι απαραίτητη η απομάκρυνση, χωρίς άλλη καθυστέρηση, των αυθαίρετων καταστημάτων των πλανόδιων πωλητών. Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αυτά θα ενταχθούν σε κτήρια, που υφίστανται κοντά στον ήδη διαμορφωμένο στην είσοδο του χώρου στάθμευσης οχημάτων. 

Οι εργασίες κατακυρώθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη σε μια κοινοπραξία, η οποία αποτελείται από την ελληνοκυπριακή εταιρεία «FIXICOCONSTUCTIONS» και την τουρκοκυπριακή “YAKUP’S COMPANY, TEL-ZA CONSTRUCTION LTD». «Η τουρκοκυπριακή εταιρεία έχει κάνει και άλλα έργα, στον Άγιο Χαράλαμπο Κοντέας, στην Παναγία στο Τραχώνι και αλλού. Μας έφερε σε επαφή ένας Κοντεάτης. Πριν την προσφορά, εργαστήκαμε για μήνες μαζί στον Απόστολο Ανδρέα», μας είπε ο διευθυντής της ελληνοκυπριακής εταιρείας, πολιτικός μηχανικός, Πιερής Χατζηπιερής. 

Το έργο, δήλωσε, έχει πολύ μεγάλη σημασία, γιατί η Μονή είναι ένα σύμβολο. «Από τα κελιά θα αφαιρεθεί ο αμίαντος. Τα ξύλα είναι από κυπριακό αόρατο. Όσα είναι καλά θα διατηρηθούν. Η λογική της αποκατάστασης είναι πως ό,τι είναι καλό συντηρείται. Στο πάτωμα του ναού θα φύγει το μωσαϊκό και θα τοποθετηθεί κυπριακό μάρμαρο ή πέτρα», πρόσθεσε ο κ. Χατζηπιερής. Τέλος, τόνισε ότι αυτό που του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση από την μελέτη του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Πατρών είναι «η ενίσχυση του μοναστηριακού χαρακτήρα του προσκυνήματος του Αποστόλου Ανδρέα, χωρίς όμως αλλοίωση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του».

Βόρεια–Νότια όψη και μακέτα Ξενώνα: Σχέδια του Πανεπιστημίου Πατρών για την αποκατάσταση της Μονής