"ΖΩΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΘΕΙΟΝ" ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΕΚΘΕΣΗ

Ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης εγκαινίασε την έκθεση

Του Αριστείδη Βικέτου 

Στο ιστορικό οίκημα της παλαιάς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, όπου στεγάζεται η εταιρεία Κυπριακών Σπουδών, θα φιλοξενείται μέχρι τις 25 Οκτωβρίου η έκθεση «Ζωγραφίζοντας το Θείον: Τάσεις και επιδράσεις στην εκκλησιαστική ζωγραφική της Κύπρου κατά τον 19ο και 20ό αιώνα και ο ρόλος του νεοελληνικού κράτους», η οποία συνδιοργανώνεται από την Πρεσβεία της Ελλάδος στην Κύπρο, την Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών και την Κυπριακή Επιτροπή Βυζαντινών Σπουδών (ΚΕΒΥΣ) και τα εγκαίνια της σηματοδότησαν τη λήξη των εκδηλώσεων στην Κύπρο στο πλαίσιο της προεδρίας της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Στην έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά εντυπωσιακές εικόνες και ζωγραφικά έργα. Των εγκαινίων της έκθεσης προηγήθηκε τελετή στον περίβολο της Αρχιεπισκοπής Κύπρου, ανάμεσα στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη και το παλαιό αρχιεπισκοπικό οίκημα. 

Η τελετή άρχισε με μουσικό πρόγραμμα από τους Μάριο Παύλου (βιολί), Μαρία Λουκαίδου –Σρέντερ (πιάνο) και την μεσόφωνο Καίτη Οικονομίδου, οι οποίοι ερμήνευσαν έργα του Μάνου Χατζιδάκι. 

Ο πρόεδρος της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών, δρ Χαράλαμπος Χοτζάκογλου, τόνισε στο χαιρετισμό του, πως μέσα από την έκθεση αυτή ανιχνεύονται οι αλυτρωτικοί ενωτικοί πόθοι Κύπρου και Ελλάδος κατά το 19ο και 20ό αιώνα και μελετάται η ανεπιτυχής προσπάθεια διάσπασης των στενών δεσμών Ελλήνων και Ορθοδοξίας, που επεχείρησαν οι ξένες διακυβερνήσεις των Βαυαρών και Βρετανών σε Ελλάδα και Κύπρο αντιστοίχως. Ο γενικός γραμματεύς της ΚΕΒΥΣ, δρ Ιωάννης Ηλιάδης, επεσήμανε τις ζωγραφικές επιδράσεις στη Μεγαλόνησο από την ηπειρωτική Ελλάδα, αναφέρθηκε στη συμπλήρωση 40 χρόνων από την τουρκική εισβολή εφέτος, τη συμπερίληψη εικόνων από τα κατεχόμενα στην έκθεση και στη διεθνή δραστηριότητα της ΚΕΒΥΣ για την ανάδειξη και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου. 

Ο πρέσβυς της Ελλάδος στην Κύπρο, Βασίλης Παπαϊωάννου, σημείωσε μεταξύ άλλων ότι το μήνυμα της έκθεσης είναι ταυτόσημο με το μήνυμα που η Ελληνική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επεχείρησε να δώσει στη διάρκεια του εξαμήνου, που μόλις έληξε: «Το μήνυμα της συνδημιουργίας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας της συνεννόησης και του αλληλοσεβασμού των πολιτισμών. Το μήνυμα της ειρήνης, της σταθερότητας, της κοινότητας των αξιών και της κοινωνικής συνοχής». 

Ιωάννης Κισσονέργης, Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, 1949

Ο Έλληνας πρέσβης τόνισε ότι η έκθεση υπογραμμίζει το μήνυμα ότι «ο πολιτισμός – που εκ των πραγμάτων συρρικνώνεται σε περίοδο δύσκολης οικονομικής συγκυρίας - παραμένει, παρόλα αυτά, η κατεξοχήν απάντηση στην κρίση». 

Την έκθεση εγκαινίασε ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος σε ομιλία του τόνισε ότι αυτή έχει μία πρόσθετη αξία, «όχι μόνο γιατί παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα διαδρομή στις αλληλεπιδράσεις της Αγιογραφίας, ως συστατικού στοιχείου του πολιτισμού μας και κατ’ επέκταση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά και γιατί παρουσιάζεται σε μία περίοδο δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, λειτουργώντας ως δραστικό αντίδοτο στις οικονομικές πιέσεις που βιώνουμε». 

Μέσα από την έκθεση, που έχει την υποστήριξη του Συνδέσμου Υποτρόφων Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη (Κύπρου), διαγράφονται οι σχέσεις του νεοσύστατου νεοελληνικού κράτους (1830) με την υπόδουλη Κύπρο στον τομέα της ζωγραφικής. Η επιβληθείσα δυτικότροπη ζωγραφική στο «Βασίλειον της Ελλάδος» υιοθετείται και διαδίδεται στο Άγιον Όρος και σε ολόκληρη την αγγλοκρατούμενη Μεγαλόνησο. Στα μάτια των Κυπρίων η δυτικότροπη ζωγραφική αποτελούσε ένα νέο ζωγραφικό ρεύμα συνδεδεμένο με το νεοελληνικό κράτος. Υιοθετώντας τη ζωγραφική αυτή ένοιωθαν πιο κοντά στην απελευθερωμένη Ελλάδα και εξέφραζαν εικαστικά τους αλυτρωτικούς τους πόθους για απελευθέρωση και ένωση με τον εθνικό κορμό. Το νέο ζωγραφικό ιδίωμα διαδίδεται στην Κύπρο από τα μοναστικά εργαστήρια Σταυροβουνίου, Αγ. Γεωργίου Αλαμάνου, Τροοδιτίσσης και Αποστόλου Βαρνάβα, από Κυπρίους, που σπούδασαν στην Αθήνα και από Ελλαδίτες, που μετακλήθηκαν στη Μεγαλόνησο. 

Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑ ΑΠΟΣTOΛΩΝ
Αυγοτέμπερα σε ξύλο. Παύλος Σ. Παυλίδης, 1871. Ναὸς Αγίου Σάββα, Λευκωσία

Η έκθεση περιλαμβάνει 100 περίπου έργα κληρικών αγιογράφων και κοσμικών ζωγράφων, σχέδια, ανθίβολα, σπουδές και δοκιμές, καθώς και αντικείμενα λαϊκής εκκλησιαστικής τέχνης, στα οποία αποτυπώνεται ο τρόπος, με τον οποίο διαμορφώθηκε η τέχνη του 19ου και 20ού αιώνα στην Ελλάδα και επηρέασε την τέχνη της Μεγαλονήσου, τόσο σε επίπεδο αγιογράφων και κοσμικών ζωγράφων, όσο και στο επίπεδο πρόσληψής της από τους απλούς πιστούς. Στη έκθεση εκτίθενται έργα των ζωγράφων: Ντζένιου, Παύλου Παυλίδη, Βασίλη Μιχαηλίδη, Αδαμάντιου Διαμαντή, Όθωνος Γιαβόπουλου, Ιωάννη, Ανδρέα Χρυσοχού, Πανάρετου Κουσουλίδη, Νικόλαου Κουνελάκη, Μιχαήλ Χριστοδουλίδη, Ιωάννη Κισσονέργη, Σολωμού Φραγκουλίδη, Νίκου Νικολαῒδη, Γαβριήλ Θεοχαρίδη, καθώς και των αγιογραφικών εργαστηρίων των Ιερών Μονών Σταυροβουνίου, Τροοδιτίσσης, Αγ. Γεωργίου Αγίας Φυλάξεως - Αγ. Γεωργίου Αλαμάνου, κατεχόμενου Αποστόλου Βαρνάβα Έγκωμης, Αγιορείτικων εργαστηρίων, ρωσικών εργαστηρίων, Ιωαννίκιου Μαυρόπουλου, Καλλίνικου Σταυροβουνιώτη και του σύγχρονου αγιογράφου Ματθαίου Ματθαίου.

Η Πεντηκοστή, έργο Αδαμάντιου Διαμαντή

Επίσης, η έκθεση παρουσιάζει επίσης την εισαγωγή της νεοβυζαντινής εικονογραφίας από την Αθήνα στην Κύπρο και το ζήτημα της ανανέωσης της νεοβυζαντινής τέχνης από σύγχρονους αγιογράφους. 

Η έκθεση, την οποία επιμελήθηκαν οι βυζαντινολόγοι δρ Ιωάννης Ηλιάδης και δρ Χαράλαμπος Χοτζάκογλου, συνοδεύεται από πλούσια εικονογραφημένο κατάλογο 300 σελίδων με σχετικές μελέτες, λήμματα των εκθεμάτων, σπάνια έγγραφα και ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό, που επιμελήθηκε ο δρ Χαρ. Χοτζάκογλου και διατίθεται στην Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών (cypriotstudies@gmail.com) και στα βιβλιοπωλεία της Κύπρου.