ΕΝΑΣ ΠΑΛΙΑΤΖΗΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΛΑΪΚΟΣ ΓΚΑΛΕΡΙΣΤΑΣ

ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

"Πάρε ὅ,τι θέλεις παλιατζῆ…" 

Μεταξὺ τῶν συμπαθῶν ἐνδιαφερόντων καὶ γραφικῶν μορφῶν τῆς Χαλκηδόνος τοῦ "παλιοῦ καλοῦ καιροῦ" μὲ τὰ χιλιοπατημένα πετροδρομάκια καὶ καλντιρίμια, τὰ γκαζοφάναρα, τοὺς γιαουρτσῆδες τῆς Σηλυβριᾶς, τοὺς σημιτσῆδες, τοὺς σουτσῆδες, τοὺς μποζατζῆδες στὶς κρύες νύχτες, τοὺς ματζουντζῆδες, τοὺς καλαϊτζῆδες, τοὺς ψιλικατζῆδες, τοὺς πραγματευτάδες, τοὺς ἀρκουδιάρηδες κ.ἄ., βρισκόταν καὶ οἱ παλιατζῆδες ὅπως ὁ Niyazi Erikçi, ἰδιοκτήτης τῆς Galeri Antik, ὁ Ömer Öztürk, ὁ Yılmaz Tuğcu (Şu-bu) κ.ἄ. 

Οἱ παλαιοπῶλαι αὐτοὶ καταγόταν κυρίως ἀπὸ τὴ Νεάπολη (Nevşehir) καὶ τὴ Νίγδη (Niğde)τῆς Καραμανίας. Γυρνοῦσαν στὰ σοκάκια μὲ τὸ μαῦρο τσουβάλι στὴ ράχη, διαλαλοῦντες τὸ "eskiler alayım" ἢ "eskici", ὅπως σήμερα φωνάζουν οἱ πλανώδιοι ζαρζαβατσῆδες καὶ πωληταὶ φρούτων, καὶ μάζευαν ὅ,τι ἔδιδε ὁ Θεὸς (παλιὰ ροῦχα κ.ἄ.). Μετὰ δὲ τὸ 1980 ἔσερναν τὰ τρίκυκλα ἁμαξάκια γιὰ τὶς πραμάτειές τους. 

Ἔτσι ὁ φίλος Niyazi γεννήθηκε στὸ Νέβσεχηρ τὸ 1938 καὶ ἐννιὰ ἐτῶν ἦλθε στὴν Πόλη –τὸν τότε παράδεισο ποὺ ζητοῦν ἀκόμη πολλοί, ἄσχετον ἂν τὸν βρίσκουν– ἀφοῦ τελείωσε τὸ τριτάξιο τότε δημοτικὸ τῆς πατρίδος του καὶ ἄρχισε ἐδῶ τὴν δουλειὰ τοῦ παλιατζῆ ab ovo, δηλαδὴ μὲ τὸ τσουβάλι! Στὰ εἰκοσιπέντε του ἄνοιξε ἕνα μαγαζὶ γιὰ ροῦχα στὸ bit pazarı (γιουσουροὺμ) τῆς Χαλκηδόνος, κοντὰ στὴν Ἁγ. Εὐφημία, καὶ τὸ 1986 ἕνα ἄλλο μὲ ἀντίκες. Μετὰ πῆγε πίσω ἀπὸ τὸ κτίριο τοῦ Milli Piyango İdaresi, στὴ συνέχεια δὲ σὲ δύο μαγαζιὰ στὴν Dr. Esat Işık Cad. Στὸ πρῶτο, τὸ γωνιακὸ καὶ μεγάλο, εἶχε χαλιὰ μὲ τὸ ὄνομα Doğu Halı Pazarı, μετὰ δὲ ἀντίκες. Τέλος μετεκόμισε σ’ ἕνα κατάστημα στὸ Tellâlzade Sok., ὅπου σήμερον βρίθουν τὰ ἀντικατζίδικα. Στὸ μαγαζὶ αὐτὸ βρίσκεται ὁ γιὸς τοῦ Muzaffer, ποὖταν μαζί του ἀπὸ τὸ 1967 καὶ συνεχίζει μὲ πολλὴ διάκριση καὶ φινέτσα τὴν ἐπιχείρηση. Εἶχε καὶ τρεῖς κόρες. Πέθανε τὸ 1996. 

Ὁ Niyazi ἦταν μετρίου ἀναστήματος, μελαγχροινὸς καὶ ἀρρενωπός, μὲ γαμψὴ μύτη καὶ μουστάκι, πάντοτε καθαρὸς καὶ περιποιημένος –σπάνια χωρὶς γραβάτα. Εἶχε γίνει φίλος τοῦ Γερομελίτωνος μὲ τὸν ὁποῖο βρισκόταν τὰ Σάββατα στὸ κατάστημα τῆς λεωφόρου Dr. Esat, ὅπου τὸν κερνοῦσε βότκα καὶ πήγαινε καὶ στὸ σπίτι του στὸ Μόδι, ὅπου ὁ Γέροντας τοῦ προσέφερε ἀπόσταγμα κριθῆς "ἐσμυρνισμένο" μὲ ντοματόζουμο, κάπνιζε δὲ ὁ ἴδιος λευκὰ μακρυὰ τσιγάρα καὶ ὄχι ποῦρα τῆς Χαβάνας, ὅπως ὁ μακαρίτης "Φαραώ". 

Ὁ Niyazi, καίτοι αὐτοδίδακτος, εἶχε ἀετίσιο βλέμμα, γνώριζε πολὺ καλὰ τὰ χαλιὰ –γυρίζοντάς τα ἀπὸ πίσω– καὶ τὶς ἀντίκες, ἤδη ἀπὸ μακρυά, διότι ἤξευρε νὰ "βλέπει, νὰ ὀσφραίνεται καὶ νὰ ἀκούει" τὰ ἔργα τῆς τέχνης, ὅπως εἶπε σὲ κάποιο ἀφελῆ ὁ A. Vollard, ποὺ τόλμησε νὰ τὸν ρωτήσει πῶς ἔγινε μεγάλος συλλέκτης! Ἔτσι εἶχε γίνει ἕνας εἰδικὸς ἀπὸ τὸ πανεπιστήμιο τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἐμπειρίας, τὸ ὁποῖο μερικὲς φορὲς εἶναι σημαντικότερο ἀπὸ τὰ "Πανεπιστήμια", μὲ μεγάλη διαίσθηση καὶ εὐαισθησία, ἀπαραίτητα γιὰ τὸν δέκτη τῆς τέχνης. Ὅπως ἀκριβῶς καὶ ὁ Γέροντας, οὕτως ὥστε νἆναι οἱ δυὸ σὰν "σαλτιμπάγκοι" πάνω στὸ σχοινί! κατὰ τὶς ἀγοραπωλησίες. Ἦταν δὲ ἀπόλαυση νὰ τὶς παρακολουθεῖ κανείς, γιατὶ ὅλα αὐτὰ ἀνήκουν μέσα στὸ context τῆ ἱστορίας τῆς ἀποκτήσεως τῶν ἔργων, ὁρισμένα τῶν ὁποίων κοσμοῦν σήμερον τὸ Μέγαρο τῆς Μητροπόλεως Χαλκηδόνος1. 

Ὁ Niyazi ἤξευρε συνεπῶς τὴν ἀξία τῶν ἔργων καὶ τὶς τιμές τους, ὅπως συνήθως οἱ ἀντικατζῆδες, καὶ ἦταν δεινὸς ἔμπορος. Τὸ μαγαζί του ἦταν πάντα καθαρὸ καὶ νοικοκυρεμένο, μὲ διαλεχτὰ ἔργα τῆς τέχνης τὰ ὁποῖα θέλουν μεράκι, ἀγάπη, φροντίδα καὶ χάδι. Διότι δὲν εἶναι παλιοσίδερα, πέτρες, ξύλα καὶ χαρτιὰ ὅπως τολμοῦν νὰ ποῦν –ἔστω καὶ γιὰ ἀστεῖο!– κάποιοι εὐήθεις καὶ παχυδερμικοὶ τύποι, οἱ νεόπλουτοι τῶν ὁποίων, ἀφήνουν τὸν ντεκορατὲρ νὰ διακοσμήσει τὸ σπίτι τους μὲ χαλκομανίες! 

Τὶς ἀντίκες προμηθευόταν τότε ἀπὸ τὰ πλούσια ἀρχοντικὰ τῶν Ρωμηῶν τοῦ Μοδιοῦ κυρίως, γιατὶ ὅλοι τὸν ἀγαποῦσαν καὶ τὸν καλοῦσαν σὰν expert ὅταν εἶχαν κάτι γιὰ "ξεπούλημα", ἀφοῦ λίγοι ἦταν τότε οἱ ἀντικέρ. Σήμερα ὅμως ὁ Muzaffer φέρνει ἔργα τέχνης καὶ ἀπὸ τὴ Γαλλία μὲ ὑψηλὲς τιμὲς καὶ τὰ εἰσάγει ἐλεύθερα, ἐνῶ ἡ ἐξαγωγή τους κατὰ τὸ ἄρθρο 32 τοῦ τμήματος 3 τοῦ Ὑπουργείου Τουρισμοῦ καὶ Πολιτισμοῦ, αὐστηρῶς ἀπαγορεύεται. 

Αὐτὸς λοιπὸν ἦταν κάπως ὁ Niyazi, ὁ παλιατζῆς, ποὺ μὲ τὴν ἐργασία του ἔγινε λαϊκὸς γκαλερίστας. Αἰωνία του ἡ μνήμη! 

Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ τὸ γιό του, γιὰ τὶς πληροφορίες ποὺ τοὔδωσε. 

____________________ 

1- Ἀ. Παπᾶ, Χαλκηδόνος, Κατάλογος τῶν ἐν τῷ Μεγάρῳ τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Χαλκηδόνος εὑρισκομένων κειμηλίων, ἐπίπλων καὶ σκευῶν, 2014 (κείμενο σὲ ὑπολογιστή).