ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΤΡΑΣ - ΙΤΑΛΙΑΣ

Από τα μέσα του 19ου αιώνα, λόγω της ανάπτυξης του εμπορίου και της παρουσίας μιας αριθμητικά σημαντικής κοινότητας καθολικών, η Πάτρα έρχεται σε άμεση πολιτιστική επικοινωνία με την Ιταλία δεχόμενη σημαντικές μουσικές, κυρίως, επιρροές. Πατρινοί μουσικοί μεταβαίνουν σε μουσικά κέντρα της Ιταλίας (Μπολόνια, Μιλάνο, Νάπολη, κ.α.), για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και να μυηθούν ευχερέστερα στα μουσικά ρεύματα της εποχής. Εκεί τυπώνουν τις πρώτες τους μουσικές συνθέσεις, συνήθως πάνω σε ιταλικούς στίχους, και κάποιοι πραγματοποιούν περιοδείες. Οι μουσικοί αυτοί, που έρχονται σε επαφή με την ιταλική μουσική πραγματικότητα, δεν είναι απαραίτητα πατρινής καταγωγής, ζουν όμως και εργάζονται για μεγάλο διάστημα στην Πάτρα διαμορφώνοντας την τοπική μουσική ζωή. Μεταξύ αυτών, ο ιταλικής καταγωγής μουσικοδιδάσκαλος από την Κέρκυρα Ιωσήφ Λιμπεράλης δραστηριοποιείται στην Πάτρα για 16 χρόνια ως παιδαγωγός του πιάνου. Πολλές από τις συνθέσεις του έχουν τυπωθεί στο Μιλάνο από τον διάσημο μουσικό εκδοτικό οίκο Ricordi, ενώ ο Τύπος της εποχής αναφέρεται με εγκωμιαστικά σχόλια στο έργο του. Στο Μιλάνο και από τον οίκο Ricordi εκδίδονται και οι συνθέσεις μιας από τις σπουδαιότερες μαθήτριες του Λιμπεράλη, της Χαρίκλειας Μπογδάνου, η οποία επίσης συνέχισε τις μουσικές σπουδές της στην Ιταλία. Στο Μιλάνο σπουδάζει με υποτροφία του Δήμου Πατρέων πιάνο και σύνθεση ο νεαρός Κωνσταντίνος Πορφυρόπουλος, ο οποίος, όταν επιστρέφει στη γενέτειρά του, συμμετέχει στην χορωδία του Καθολικού Ναού. Άλλοι σημαντικοί Πατρινοί μουσικοί του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού είναι ο Δημήτρης Λιάλιος, που συνθέτει Lieder σε ιταλικούς στίχους, ο Δημήτριος Στελλακάτος, που ταξιδεύει στη Ρώμη, και, τέλος, η Ελένη Λαμπίρη, εγγονή του ποιητή Ανδρέα Λασκαράτου, που πραγματοποιεί σειρά συναυλιών στην Ιταλία με συνθέσεις της πάνω σε ιταλική ποίηση, ενώ στην Πάτρα διευθύνει τη Φιλαρμονική Εταιρεία για 25 χρόνια.Από την άλλη, Ιταλοί μουσικοδιδάσκαλοι μετακαλούνται στην Πάτρα για να διδάξουν την μουσική στους γόνους των αστικών οικογενειών της πόλης, όπως ο περίφημος βιολιστής Tiveri. Κάποιοι αναλαμβάνουν την διεύθυνση σημαντικών θεσμών που ιδρύονται αυτή την εποχή, όπως η «Φιλαρμονική Εταιρεία – Ωδείο Πατρών». Ο Αυστριακός Αλβέρτος Άντλουβιτς από την Τεργέστη διευθύνει και οργανώνει με τρόπο υποδειγματικό τη Φιλαρμονική Πατρών, ενώ ως αρχιμουσικός της παίρνει μέρος στις μουσικές εκδηλώσεις των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα. Ο Άντλουβιτς συνέθεσε έργα για μπάντα, αλλά και εκκλησιαστικές συνθέσεις. Εκκλησιαστική μουσική συνθέτουν για τις ανάγκες της χορωδίας του Καθολικού Ναού τόσο ο γεννημένος στην Αθήνα καθολικός Σωτήριος Γκρεκ, που πρωτοστάτησε στην ίδρυση του μουσικού συλλόγου «Ορφεύς», όσο και ο φίλος του, ο Ιταλός Michele Cornello, ο οποίος διατηρούσε μουσικό οίκο στο κέντρο της Πάτρας και εξέδιδε παρτιτούρες Πατρινών συνθετών της εποχής, όπως της Αντιγόνης Παπαμικροπούλου. Αναφορές στη μουσική δραστηριότητα της Πάτρας μπορεί να συναντήσει κανείς σε ιταλικά περιοδικά. Πρέπει τέλος να τονιστεί ο ρόλος της κοινότητας των καθολικών στη μουσική ζωή της πόλης, όχι μόνο με τη χορωδία του Καθολικού Ναού του Αγ. Ανδρέα, αλλά και με την παρουσία ικανών Ιταλών μουσικοδιδασκάλων στα σχολεία τους.

Το παραπάνω κείμενο αποτελεί περίληψη εισήγησής μου στο Διεθνές Συνέδριο που διοργάνωσε η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος (12-9- 2007), με θέμα:
«Αρχιμήδης ο Συρακούσιος – Αμφίδρομες Πολιτιστικές Επιδράσεις διαμέσου της Ιστορίας Δυτικής Ελλάδας, Ιονίων Νήσων, Απουλίας, Σικελίας».