Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού στο Istorima Archive του Ιδρύματος "ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ"

"Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου στο Νέο Ψυχικό – Μια κοιτίδα ιστοριών και Ιστορίας διά στόματος του πατέρα Μιχαήλ Σταθάκη". 

Το σχετικό αρχείο περιλαμβάνει την αφήγηση του π. Μιχαήλ Σταθάκη σε ενότητες (ηχητικό), την απομαγνητοφώνηση και φωτογραφίες. 

Ένα απόσπασμα από όσα λέει ο π. Μιχαήλ: 

"Βρισκόμαστε στο Νέο Ψυχικό, προάστιο των Αθηνών, ανήκει στο Δήμο Φιλοθέης-Ψυχικού, παρ' όλα αυτά ως όνομα και ως ιστορία της περιοχής, μάλλον το όνομα Ψυχικό το είχε συνδέσει με την Αγία Φιλοθέη. Εδώ, όπως λέει η παράδοση, ήταν κτήματα της οικογένειας Μπενιζέλου από τον οποίο καταγόταν και η Αγία Φιλοθέη και επειδή εκείνη άνοιξε πηγάδια για να πίνουν νερό οι εργάτες που είχε και δούλευαν στα χωράφια, το θεώρησαν ότι ήτανε ψυχικό αυτό που έκανε και έμεινε μετά η ονομασία. Όπως στη συνέχεια είναι η Καλογρέζα πιο πέρα, όλα αυτά έχουν να κάνουν με την Αγία Φιλοθέη. Παρ' όλα αυτά, εδώ που βρισκόμαστε στο Ψυχικό δεν έχουμε κατοίκηση από τα αρχαία χρόνια, ήτανε περιοχή νεκρή. Εδώ δεν έχουμε και αρχαιολογικά ευρήματα. Ωστόσο οι πρώτοι κάτοικοι έρχονται εδώ πέρα το 1929 στο Νέο Ψυχικό. Ήρθανε οι πρώτοι κάτοικοι με ενέργειες του τότε Νομάρχη Αττικο-Βοιωτίας Νικολάου Παρίτση, ο οποίος ήτανε προσκείμενος στην κυβέρνηση του Βενιζέλου. Έκανε λοιπόν τότε ενέργειες και απαλλοτριώθηκε η περιοχή αυτή και δόθηκε στους πρόσφυγες που είχαν έρθει από τη Μικρά Ασία ήδη από το 1922. Ήρθανε λοιπόν οι πρόσφυγες σε αυτό το μέρος και το πρώτο πράγμα, το πρώτο οικοδόμημα που έφτιαξαν μαζί με τα σπίτια τους ήτανε ο Ναός του Αγίου Γεωργίου. Όχι αυτός βέβαια στον οποίο βρισκόμαστε σήμερα, μια πρόχειρη κατασκευή έτσι από πλίνθους το 1929 και το 1932, αν δεν κάνω λάθος, έγινε και η πρώτη ενορία του Νέου Ψυχικού και ακολούθησαν μετά η Αγία Σοφία. Πριν όμως φθάσουμε εδώ σε αυτή την κατάληξη, πρέπει να πάμε λίγο πίσω στο χρόνο να δούμε από πού έλκουν την καταγωγή τους όλοι αυτοί που ήρθαν και έμειναν στο προάστιό μας. Εψάχνοντας λοιπόν κι εγώ όταν ήρθα εδώ στον Ναό το 2010, άρχισα να ψάχνω την πρώτη ιστορία του, γιατί δε βρήκα μαρτυρίες, κάποια έρευνα να έχει γίνει. Έτσι λοιπόν ψάχνοντας, ανακάλυψα κάποια φοβερά στοιχεία, νομίζω έχουν κάποιο ενδιαφέρον. Μεταφερόμαστε στην εποχή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Λοιπόν ο Σουλεϊμάν, ήταν ένας εμπνευσμένος άνθρωπος, ηγέτης, είχε νομίζω και πρότυπο τον Αλέξανδρο, τον Μέγα Αλέξανδρο. Ήθελε λοιπόν να κάνει μια τεράστια αυτοκρατορία στα πρότυπα του Αλεξάνδρου. Τέλος πάντων βέβαια αυτό οδήγησε σε πολέμους με τους Ευρωπαίους ηγέτες μέχρι τη Βιέννη, είναι γνωστή ιστορία έτσι;"

Δείτε και ακούστε τη συνέχεια εδώ. 

Το Ίδρυμα "ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ" παρουσιάζει το Istorima Archive, δηλαδή ένα Αρχείο προφορικών ιστοριών της Ελλάδας. Το Istorima είναι ένα μεγάλο εγχείρημα συλλογής προφορικών ιστοριών και έχει στόχο να συλλέξει 20.000 ιστορίες από διαφορετικές εποχές και θεματικές, ενώ φέρνει σε δημιουργική επαφή τη Δημοσιογραφία και την Ιστορία, συνδυάζοντας την Δημοσιογραφία των Πολιτών και την Προφορική Ιστορία. 

Το Istorima Archive είναι ένα ερευνητικό εργαλείο που διαθέτει δημόσια προσβάσιμες πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον: ηχογραφήσεις, απομαγνητοφωνήσεις, φωτογραφίες, βίντεο, τεκμήρια και δίνει σε αφηγητές τη μοναδική ίσως δυνατότητα να διηγηθούν τη ζωή τους και τα βιώματά τους και στους ακροατές τη δυνατότητα να ακούσουν, να αισθανθούν και να κατανοήσουν τις ιστορίες.

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ - ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΗ ΛΕΩΝΙΔΑ ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Διηγείται η μεγάλη κυρία του χορωδιακού τραγουδιού Τερψιχόρη Παπαστεφάνου: 

«Το 1950 λόγω του θανάτου του πατέρα μου, υποχρεώθηκα να διακόψω τις σπουδές μου στην Αθήνα- ονειρευόμουνα να κάνω πιανιστική καριέρα – και με την παρότρυνση του Μανώλη Καλομοίρη ήρθα στα Τρίκαλα να οργανώσω το ωδείο. Τον πρώτο άνθρωπο που συνάντησα ήταν ο Λεωνίδας Παπαστεφάνου, λάτρης της μουσικής και άνθρωπος πολύ δυναμικός. Αυτό μου είπε πως η πόλη διαθέτει ένα καλό μουσικό δυναμικό, πράγμα που σε λίγο το διαπίστωσα κι εγώ. Υπήρχε ένα μουσικός πυρήνας. Ο Μισέλ Ρεσέτνικωφ, η Ίλζε Σακελλάρη, ο Γιαννάτος… Ο κόσμος αγαπούσε τη μουσική. Ήξερε από μουσική. Έκαναν καντάδες, μαζεύονταν στις ταβέρνες και τραγουδούσαν Υπήρχαν και κάποιες χορωδίες όπως εκείνη του Τσιμπίκου. Έτσι παράλληλα με την οργάνωση του ωδείου αποφάσισα να δημιουργήσω και χορωδίες. Άρχισα με μια παιδική και συνέχισα με ανδρική και μεικτή. Μολονότι υπήρχαν την εποχή εκείνη στην πόλη έντονες πολιτικές αντιθέσεις και η τοποθέτηση του άντρα μου- είχα στο μεταξύ παντρευτεί τον Λεωνίδα Παπαστεφάνου- ήταν αριστερή, όλοι ανεξάρτητα από φρονήματα μου έστειλαν τα παιδιά τους. Υπήρχε μια διάθεση των ντόπιων για καινούργια πράγματα, Μια ζεστασιά» (πηγή: Η Έρευνα – Μαρούλα Κλιάφα). 

Από όσα λέει η Τερψιχόρη Παπαστεφάνου είναι πασιφανές ότι ο σύζυγός της Λεωνίδας Παπαστεφάνου έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη ζωή της, αλλά λίγα ξέραμε γι’ αυτόν. 

Αυτό το κενό ήλθε να αναπληρώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η κόρη του ζεύγους, η διάσημη πιανίστρια Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, η οποία επιμελήθηκε και μας έδωσε ένα βιβλίο – αποκάλυψη για τον πατέρα της, αλλά και για μια ολόκληρη εποχή. 

Μόλις κυκλοφόρησε, λοιπόν, από τις Εκδόσεις «Τόπος» το βιβλίο με τις μνήμες του Λεωνίδα Παπαστεφάνου, ενός φωτισμένου λογίου της γενιάς του ‘30 και αγωνιστή, συζύγου της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου, διευθύντριας της περίφημης Χορωδίας Τρικάλων. 

Τα γραπτά του Λεωνίδα Παπαστεφάνου (που έφυγε από τη ζωή το 1990) περιλαμβάνουν τις μνήμες του από την πόλη των Τρικάλων κατά τις δεκαετίες 1910 και 1920, τα πολύτιμα λογοτεχνικά του κείμενα και άρθρα του στις τρικαλινές εφημερίδες, όπου δημοσιογραφούσε από το 1929 έως το 1935, καθώς και τις μνήμες του από το Τυπογραφείο του βουνού που ίδρυσε το 1943, τα χρόνια της Αντίστασης, στα λιβάδια της Πίνδου. Ένα πραγματικό κειμήλιο για την ιστορία των Τρικάλων και της Θεσσαλίας. 

Η πλούσια πνευματική σπορά του Λεωνίδα Παπαστεφάνου αναδεικνύεται από το βιβλίο που επιμελήθηκε η φιλόπονη κόρη του. Τα χνάρια του, η φλογερή ματιά του, ο βαθύς στοχασμός και το σκίρτημα της αγάπης που έτρεφε για τον κόσμο, το ανοιχτόκαρδο χαμόγελό του, τα μεγάλα χέρια του που άπλωνε ζητώντας να πιάσει το Αδύνατο, έχουν εγγραφεί στα ποιήματα, στα λυρικά του δοκίμια κα στα άρθρα του, στις αγωνιστικές μέρες, κυρίως όμως στις μουσικές της ιστορικής Χορωδίας Τρικάλων, η οποία μεγαλούργησε κάτω από την πυγμή, την τόλμη και το άγρυπνο βλέμμα του. 

Ήταν σίγουρα ένας ασυμβίβαστος οραματιστής, ο οποίος μας λέει και σήμερα: «Να σε πάρει η θύελλα της ψυχής σου και να σε σφεντονίσει στους βράχους της θλίψης, της απομόνωσης και να καρτεράς, σαν τον Προμηθέα με λαβωματιές μες στην καρδιά, τη λύτρωση. Τότε μπορείς να πεις πως ζεις... Όλα ανήκουν στον Άνθρωπο. Τίποτα το ακατόρθωτο. Η θεϊκή σπίθα που κρύβει καθένας μας ας γίνει φλόγα κι ας πυρπολήσει τ' άστρα». 

Το βιβλίο περιλαμβάνει και σημαντικά ντοκουμέντα (φωτογραφικό υλικό, εφημερίδες της εποχής, που αναδεικνύουν τον άνθρωπο και την εποχή του. Πρόκειται, γενικά, για ένα συναρπαστικό αφήγημα – όπως το έχει «στήσει» η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου – όπου κυριαρχούν, κατά την άποψή μου, η ποιητικότητα και η αγωνιστικότητα. Δύο στοιχεία απαραίτητα για την αληθινή ζωή. Και θα έλεγα ότι το βιβλίο είναι και ένα έμψυχο εγχειρίδιο για την τέχνη της ζωής!

Σε μία συνέντευξή της η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, είπε τα εξής διαφωτιστικά για τον πατέρα της: 

"Αυτό το οποίο κατάφερε η μητέρα μου κατά μεγάλο μέρος οφείλεται όχι μόνο στο ταλέντο της και στην μεγάλη της ευελιξία και ικανότητα, αλλά και στον πατέρα μου. Νομίζω πως εκείνος την παρέσυρε σε μια ιδεολογία, ήταν ο Πυγμαλίωνάς της, ο μέντοράς της. Εκείνος είναι που την ενθάρρυνε να ασχοληθεί με τα τραγούδια του Θεοδωράκη. Γιατί εκείνη για μια δεκαετία έκανε μόνο κλασικά έργα. Και βεβαίως η επιτυχία της οφείλεται στο ταλέντο, στην ικανότητα και στο ανοικτό της μυαλό, αλλά και στην έμπνευση κι αποφασιστικότητα του πατέρα μου. Ο πατέρας μου, δικηγόρος και κατόπιν συμβολαιογράφος στην Αθήνα, έπαιζε βιολοντσέλο, ξεκίνησε γύρω στα 40 του, παθιασμένα, με τον Μισέλ Ρεσέτνικοφ, έναν Ρώσο που ζούσε στα Τρίκαλα. Ακόμα θυμάμαι την φιλία τους. Έτσι, το βιολοντσέλο του πέρασε στον γιο μου, παρόλο που δεν έγινε μουσικός". 

Παραθέτουμε στη συνέχεια τα αναλυτικά περιεχόμενα του βιβλίου. 

- Πρόλογος της Αλεξάνδρας Παπαστεφάνου 

Α' ΜΕΡΟΣ 

Τα παιδικά και νεανικά χρόνια στα Τρίκαλα 

Εισαγωγή 

Α. Το παιδί, ο Βάτραχος, το μαχαίρι 

Β. Η καταστροφή 

Γ. Πατέρας και μάνα, τάξη και ομορφιά 

Δ. Μαύρο βράδυ και ο καημός της μάνας 

Ε. Μια νύχτα στον κάμπο 

Στα καπνοχώραφα 

Στην εκκλησιά 

ΣΤ. Πετροπόλεμοι Ένα αστείο στιγμιότυπο 

Ζ. Τα Ζωγράφεια κτήματα και η πρώτη βιοπάλη 

Θ. Η δολοφονία του Σακαφλιά 

Ι. Το μουσικό τρίο και τα κορίτσια Ιντερμέτζο 

Κ. Ιερόσυλες μουσικές τρέλες 

Επιλογή επιφυλλίδων του Λεωνίδα Παπαστεφάνου στην εφημερίδα «Θάρρος» Τρικάλων 

1929-1930 ΠΟΙΗΜΑΤΑ 

Σημειώματα. 1930 

Στοχασμοί. Καθώς τρέχει η πένα στο χαρτί 1931 

Στοχασμοί. Καθώς τρέχει η πένα στο χαρτί 1932 

Β' ΜΕΡΟΣ Γερμανική κατοχή και αντίσταση - Το παράνομο τυπογραφείο του βουνού 

Ζωή χωρίς όνειρο δεν αξίζει 

Το παράνομο Τυπογραφείο της πόλης 

Μια νυχτερινή «επιχείρηση». Η καταστροφή 

Τα ερωτήματα 

Ο Χαφιές 

- Ο φίλος μου, ο Λεωνίδας Παπαστεφάνου του Γιάννη Μαυρομάτη

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η ρωσική Εκκλησία αναγνώρισε, λέει, ως αυτοκέφαλη αδελφή Εκκλησία την Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία – Ιερά Αρχιεπισκοπή Αχρίδας. 

Σύμφωνα με ανακοινωθέν της ρωσικής Εκκλησίας: «Κατά τη χθεσινή συνεδρία της Ιεράς Συνόδου της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, τα μέλη της άκουσαν την ανακοίνωση του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών Κυρίλλου για την απονομή από τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία του αυτοκεφάλου στην Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία – Ιερά Αρχιεπισκοπή Αχρίδας… ο Αγιώτατος Πατριάρχης Πορφύριος, εφαρμόζοντας την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας της Σερβικής Ορθοδόξου Εκκλησίας απένειμε πανηγυρικά στον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αχρίδας και Μακεδονίας Στέφανο τον Τόμο, που επιβεβαιώνει το αυτοκέφαλο της Μακεδονικής Ορθοδόξου Εκκλησίας – Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αχρίδας». 

Επομένως, η ρωσική Εκκλησία αναγνωρίζει ένα «αυτοκέφαλο» που χορήγησε η σερβική Εκκλησία! 

Από πότε οι κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες χορηγούν Αυτοκέφαλα; Πρόκειται για απαράδεκτα πράγματα. 

Αποκλειστικός υπεύθυνος γι’ αυτή την απίθανη κατάσταση είναι ο πατριάρχης Σερβίας Πορφύριος, ο οποίος, φυσικά, έχει ταυτιστεί πλήρως με την Μόσχα. 

Γι’ αυτό και δεν τολμά να πραγματοποιήσει την οφειλόμενη ειρηνική επίσκεψη του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. 

Έχει συνειδητοποιήσει ο Σερβίας Πορφύριος ότι λόγω Διπτύχων δεν μπορεί πλέον να συλλειτουργήσει σε Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια, Αθήνα και Λευκωσία; Ειδικά στην Αθήνα, πώς θα έρθει ο ελληνομαθής Πορφύριος που αναγνώρισε πανηγυρικά τα Σκόπια ως «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία»; 

Πάντως, η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος ΔΕΝ είναι αυτοκέφαλη Εκκλησία. Η αυτοκεφαλία είναι αποκλειστικό προνόμιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο και δέχθηκε σε κοινωνία την μέχρι πρότινος σχισματική Εκκλησία, η οποία ήταν σε αυτή την κατάσταση με ευθύνη της Σερβικής Εκκλησίας. 

Σε κάθε περίπτωση, η ενέργεια του πατριάρχη Σερβίας Πορφυρίου, να χορηγήσει «αυτοκεφαλία» (sic), τον καθιστά υπόλογο απέναντι στην ιστορία. Αυτή η πράξη του έχει ήδη σημαδέψει την πατριαρχία του, για να μην πω μήπως του την κοστίσει κιόλας.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΙΛΤΟ ΣΑΧΤΟΥΡΗ

Του Νίκου Παλουμπιώτη

Στα βόρεια φαράγγια της πατρίδος του κάλεσε ο Ντύλαν Τόμας το Μίλτο Σαχτούρη μια νύχτα στις δώδεκα και μισή που του εμφανίστηκε, γιατί «στον σάπιο τόπο τον κοροϊδεύουν». Ο Μίλτος Σαχτούρης τον ένιωσε σαν αδελφό του. «Ένας ποιητής καθαρός που μεταφράζοντάς τον κατάλαβα την αξία του, την ποιότητα, την οικονομία του λόγου, τον λυρισμό του», θα πει.

Εκτός από τον Μπομπ Ντύλαν, που πήρε το όνομά του, φόρο τιμής έχει αποτίσει κι αυτός, ο ομότεχνός του, με ποίημα του. «Άγιο Βασιλειά τρελλό» τον αποκαλεί. «Αδελφικό του Χάσμα που βάζει φωτιά μεσ’ στις λέξεις με  κρότο και Θεό».

Μαχόταν ως στρατιώτης ο ποιητής με τους φόβους του. «Με κατατρώει η ποίηση» έλεγε. Από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς ποιητές, ο απόγονος του μεγάλου ναυάρχου θα αποτυπώσει στο έργο του την ζοφερή κοινωνική και πολιτική κατάσταση της εμπόλεμης και μεταπολεμικής περιόδου.

Αγαπούσε τους ομοτέχνους του, τ’ αδέρφια του, όπως έλεγε, «που χάθηκαν εδώ κάτω». Είναι τ’ αστέρια όμως που ανάβουν ένα – ένα στον ουρανό. Τους συμπονούσε για την ευαισθησία τους και την δυστυχισμένη ζωή τους. Φαίνεται εξ’ άλλου από το ποίημα του «Τα δυστυχισμένα Χριστούγεννα».

Πολλές οι δολοφονίες ποιητών στα χρόνια του φόβου. Πλην του Εμπειρίκου και του Εγγονόπουλου απ’ τη γενιά του ’30, κανένας δεν τον λογάριαζε.

Ο Μίλτος Σαχτούρης με κάτι επικίνδυνα κομμάτια χάους της ψυχής του καταπιάστηκε. Άλλοι τα δείξανε και πουλήσανε, αυτός όχι. Εκφραστής του παραλόγου, στηριζόμενος όμως στην αλήθεια, δεν προσφέρεται για ανάλυση. Όπως κάθε ιεροπραξία, δεν αναλύεται, δεν απλοποιείται. Απλώς βιώνεται. Πέρασε η ζωή του μέσα σε φόβους και κρότους. Οι σκηνές απ’ ένα πρωινό καθημερινό απ’ το παράθυρό του είναι ψεύτικες. Πιο αληθινές είναι το βράδυ στο σινεμά.

Με παρότρυνση του Ελύτη εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα. Επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό, αλλά δεν αφομοιώθηκε απ’ αυτόν. «Φόρεσε το ζεστό κόκκινο αίμα του» στις 19 Ιουλίου του 1919. Αιχμηρό το μονοπάτι που διάλεξε να βγει στο ξέφωτο. Το 1945 άρχισε η πορεία η ποιητική με τη «Λησμονημένη». Απ’ το ’41 ως το ’45 η φυματίωση. Έφτασε να πιστεύει ότι χωρίς αυτήν δεν θα γινόταν ποιητής. Ο λόγος του σκυθρωπός, λιτός, τραγικός, σοβαρός, πληγωμένος. «Στην ποίηση είναι όλοι Άγιοι» έλεγε «γιατί πληρώνουν πολύ ακριβά».

Ο Τάσος Λιγνάδης θα πει ότι ο Σαχτούρης είναι ένα παιδί που δεν μεγάλωσε και παίζει με την κόλαση με παραδεισένια χέρια. Με το πρόσωπο στον τοίχο, ο Μίλτος Σαχτούρης άνοιξε ρωγμές ευαισθησίας. «Ο ποιητής, όλοι οι ποιητές, γράφουν με το πρόσωπο στον τοίχο», επειδή «ντρέπονται γιατί ο κόσμος γελάει όταν δηλώσεις ποιητής». Μοναχικοί, μη μπορώντας να κάνουν κάτι άλλο. «Ομολογία παιδιών, νέων, ότι βρήκαν στην ποίησή μου κάποιον να συμπάσχει μαζί τους» θα πει ο Σαχτούρης.

Ένας τσαγκάρης στο Μαρούσι διάβαζε τη «Λησμονημένη» κι έκλαιγε. Ένα χωριατόπαιδο απ’ την Ουαλία, ο Ντύλαν Τόμας, διέλυσε τους ακαδημαϊκούς του κατεστημένου στα πανεπιστημιακά συνέδρια. «Πάψτε· πάψτε, ακούστε τα πουλιά πόσο καλύτερα τα λένε από ‘μας» θα φωνάξει σ’ ένα συμπόσιο ποίησης πηγαίνοντας προς το παράθυρο.

«Τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός, ίνα τους σοφούς καταισχύνη» (Α’ Κορινθ.)

Οι ποιητές οι μεγάλοι είναι οραματιστές. Σήμερα τρίβονται με πράγματα καθημερινά, χωρίς υπέρβαση. Ο Σαχτούρης μίλησε για τους κατατρεγμένους και για φρίκες. Τα δύσκολα χρόνια του καθενός, μια ζωή στερημένη, συνηθίζεται να ποδοπατούν οι μετριότητες. Ούτως ή άλλως η ποίηση είναι αιματηρή υπόθεση.

«Είναι περίεργο πώς επέζησα» θα πει ο Σαχτούρης.

Η πάντα πληγωμένη του Άνοιξη «προσφέρει τα άνθη της στις βραδυνές καμπάνες για να μαζωχτεί το αίμα». «Κληρονόμος πουλιών», όπως δήλωνε, να πετάει με σπασμένα φτερά, έστω.

«Οι διαρρήχτες του Ήλιου», οι αρνητές της ζωής άρα και της ομορφιάς, κάνουν την κραυγή του Σαχτούρη υπόκωφη. Ανέραστοι, τυφλοί, κελεύει να πεθάνουν, για να μην βρωμίζουν με την ασέβειά τους «τα άστρα στην τσέπη τους με βρωμισμένα ψίχουλα».

Μαζί με τη δυστυχία, γέρνει τις πόρτες του και η νοσταλγία, σε μορφή μιας γυναίκας. Καίει ολόκληρος μ’ αυτά που γράφει. Η ποίησή του δεν είναι όμως απαισιόδοξη. Γράφει για τον παραλογισμό της Ιστορίας και μετά για τον τρόμο που τυλίγει τον ίδιο για το βιολογικό θάνατο. Αλλά διψούσε για Ουρανό. «Πάντα, πάντα θα έχουμε ανάγκη για Ουρανό» έλεγε. Γνωρίζουμε ότι οι Άνθρωποι διψούν περισσότερο για αίμα παρά για Ουρανό, δηλαδή για Αλήθεια. Εξ’ άλλου, για να φτάσεις στον Ουρανό πρέπει να πάρεις φόρα απ’ τον πάτο της Κόλασης, όπως έχει πει ο Καζαντζάκης.

Είδε ακρωτηριασμένους φίλους, πονεμένες σημαίες, πίστεψε στους αφάνταστους φίλους, άκουσε ορχήστρες να παίζουν σκοπούς, είδε μάτια γυναικεία παθιασμένα, είδε άσπρα πόδια να κρέμονται ανεμίζοντας, γυάλινα πρόσωπα που βογγάνε, χέρια από πορσελάνη.

«Δεν υπάρχει σωτηρία» αποφαίνεται. «Τελείωσε».

«Να πεθάνουν αυτοί που δεν ξέρουν τι χρώμα έχει ο Ουρανός. Κλωνάρι πράσινο δεν είδαν, δεν γεύτηκαν φλογισμένο στόμα».

Θέλει να γράψει για παλιές χαρές, όμως έχει ξεχάσει να γράφει για πράγματα χαρούμενα. «Δεν είναι εύκολο πράγμα να αγαπήσεις τον Ουρανό. Έχει τις σπηλιές του, το δάσος του, τους βράχους του, αφύλαχτες διαβάσεις, μπαξές γεμάτος αίμα».

Ο Ουρανός, ιδιαίτερο σύμβολο των ποιημάτων του Σαχτούρη, φαινομενικά είναι ένας οικείος χώρος για τους ανθρώπους. Στην πραγματικότητα όμως είναι απρόσιτος και άγνωστος για εκείνους που δεν έχουν χρόνο να τον μελετήσουν και να τον αποδεχτούν στην ολότητά του. Κλονισμένοι οι περισσότεροι άνθρωποι από βιοτικές μέριμνες και δυσκολίες της ζωής, δεν μπορούν να αποκτήσουν την πραγματικότητα που χρειάζεται και τη γαλήνη για να αφουγκραστούν τη σιωπή του Ουράνιου Θόλου.

«Ο άνθρωπος είναι δένδρον ουρανοφύτευτον» θα πει ο Πλάτων, και οι βασανισμένοι άνθρωποι του Σαχτούρη, από τις οδύνες της ζωής, νομίζουν ότι έχουν γνωρίσει τον Ουρανό. Αυτό όμως συνιστά μια πλάνη. Ο Σαχτούρης παρουσιάζει τους ανθρώπους σαν μαύρες σαΐτες, πουλιά σε διαρκή κίνηση μέσα στους πόνους της καθημερινότητας. Οι άνθρωποι – πουλιά, από τις πίκρες κατατρεγμένοι, αδυνατούν να καταλάβουν πως τίποτα από το καθημερινό δράμα δεν πρόκειται να αλλάξει, αν δεν γνωρίσουν πραγματικά τον Ουρανό και το πανανθρώπινο μήνυμά του.

Ο Ουρανός δεν είναι το φευγαλέο γαλάζιο που αντιλαμβανόμαστε, το ωραίο ηλιοβασίλεμα, τ’ αστέρια. Είναι οι νέοι όροι που επιδρούν μεταξύ μας, η καλύτερη συνύπαρξη, η συμπόνια, η ειρήνη που έχει να μας διδάξει. Ο Ουρανός, όπως και η ζωή, έχει εκείνα τα στοιχεία που προσδίδουν ομορφιά. Το απέραντο γαλάζιο της γαλήνης και της ηρεμίας, μα κι ο ερχομός της νύχτας κρύβει έναν κόσμο ατελείωτο. Δεν είναι μόνο ένας χώρος γοητευτικός, αλλά και πόνου και οδύνης, όπως η ζωή. Η αστραπή, ο κεραυνός, η βροχή με εναλλαγές αρμονίας και βιαιότητας.

Ψηλά ο χαρταετός του Σαχτούρη σαν «επαναστατημένο όνειρο», βλέπει του κόσμου τη μοναξιά και μέσα στη λήθη και το Θεό ολομόναχο. «Ψάξε καλά Ποιητή» του φωνάζει. «Οι άνθρωποι όσο παν’ και λιγοστεύουν». Σχοινοβατεί, άλλοτε τραβώντας για τον Ουρανό, άλλοτε κατρακυλώντας, πέφτοντας. Ψάχνοντας να βρει το σπίτι του, έψαχνε το δρόμο του. Η Μητέρα τον παρηγορούσε, «μην κλαις, μην κλαις». Κι αυτός έκλαιγε, όπως τόσοι ποιητές τα λυπημένα Χριστούγεννα. Κατατρεγμένος όπως ο Καρούζος, προσπάθησε ν’ αρπαχτεί από κάποιο σύννεφο. Ξαγρυπνά βλέποντας το Χριστό στο σαλόνι του. Να γεννηθεί στην καρδιά του νέος Θεός, να διώξει τ’ άγρια φαντάσματα και τη μαύρη πίκρα και τις λησμονημένες όλες. Φωνάζει με όλους τους σκοτωμένους τη Μαρία να κατέβει απ’ τον Ουρανό. Πρέπει πάλι να ελέγξει τ’ αστέρια και έστω με σπασμένα φτερά να πετάξει. Να βρει πάλι πένα και χαρτί. Να γράψει. «Η ποίηση σε βοηθάει να ζήσεις και σε βοηθάει να πεθάνεις», όπως έλεγε ο Εγγονόπουλος.

Ο Μίλτος Σαχτούρης στάθηκε στην Μεγάλη Πόρτα και βγήκε στο ξέφωτο στις 29 Μαρτίου του 2005, εκεί που λαχταρούσε. Δηλαδή εκεί που τόλμησε να δηλώσει, εκεί που εμείς δεν μπορούμε, ότι διψάμε για Ουρανό.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥΣ ΧΟΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΤΑΛΑΡΟΓΛΥΚΕΡΙΕΣ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η απουσία θεολογίας και αληθινής πνευματικότητος ωθεί την Εκκλησία και στους …παραδοσιακούς χορούς. 

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι στους περισσότερους ιεράρχες και κληρικούς δεν αρκεί ο Χριστός. Γι’ αυτό βάζουν μαζί και την Ελλάδα. «Χριστός και Ελλάδα» είναι η φτηνή συνθηματολογία – μέχρι υστερίας – που αναμασούν κάμποσοι εκκλησιαστικοί ταγοί. Φαίνεται πως δεν αντιλαμβάνονται ότι ο Χριστός υπάρχει και χωρίς την Ελλάδα, ως Υιός και Λόγος του Θεού. 

Αφήνω που αυτό που εννοούν ως Ελλάδα είναι η τελείως φολκλορική εκδοχή της, σουβλάκι, χοροί του βουνού και του κάμπου και φουστανέλες μαζί με ιαχές ουρανομήκεις. Κάποιες τέτοιες εκδηλώσεις ενοριών ή μητροπόλεων και η χούντα θα τις ζήλευε! 

Δεν υπάρχει πια ενορία ή μητρόπολη που να μην έχει τμήμα «παραδοσιακών χορών». Και βέβαια γίνονται οι ανάλογες εκδηλώσεις ή πλαισιώνονται εκδηλώσεις, ακόμα και με εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο. Οι παραδοσιακοί χοροί λειτουργούν – δυστυχώς – και ως γαρνιτούρα. 

Αυτό που περιγράφω εδώ δεν περιλαμβάνει, φυσικά, την αληθινή λαϊκή παράδοση που συνδέει το θρησκευτικό πανηγύρι με τον παραδοσιακό χορό στα νησιά ή τα χωριά μας, όπου πρωτοχορευτής μπορεί να είναι και ο παπάς του χωριού. Εδώ πρόκειται για μια λαϊκή τελετουργία. Άλλο πράγμα. 

Στις πόλεις οι παραδοσιακοί χοροί είναι πια μια σοβαρή αστική υπόθεση την οποία καλλιεργεί εδώ και έναν αιώνα το «Λύκειο των Ελληνίδων» και το κάνει πολύ καλά. Η Εκκλησία εζήλωσε την δόξα του Λυκείου των Ελληνίδων; 

Καλό θα ήταν η «αστική» Εκκλησία μας να αφήσει τους χορούς της «φιλτάτης ημών πατρίδος» στο Λύκειο των Ελληνίδων ως κατ’ εξοχήν αρμόδιο. Και να ασχοληθεί με τους χορούς των ψαλτών και των αγγέλων, διότι κατά τον ύμνο «προηγούνται [του βασιλέως της δόξης] οι χοροί των αγγέλων». Κι ακόμα, ο χορός της Μαριάμ μετά την διάβαση της Ερυθράς Θαλάσσης είναι μια σπουδαία υπόθεση. Αλλά προϋποθέτει διάβαση, ήτοι πέρασμα στην ελευθερία! 

Φέτος, η Εκκλησία τιμά την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή με κάτι …θηριώδεις εκδηλώσεις, που στηρίζονται κυρίως στους παραδοσιακούς χορούς, που σημαίνει ότι συμμετέχουν εκατοντάδες άνθρωποι σε αυτές. 

Και θα πει κανείς: «Πού είναι το κακό; Συμμετέχουν τόσοι άνθρωποι, οι οποίοι μαθαίνουν και χορεύουν την παράδοση». Ναι, αλλά αυτό είναι υπόθεση των σχετικών φορέων (Συλλόγων, Οργανισμών κ.λπ). 

Η Εκκλησία, ως εκ της φύσεώς της, θα έπρεπε να τιμά την επέτειο με άλλους τρόπους, πιο ουσιαστικούς. Κι όταν δεν χρησιμοποιούν οι Μητροπόλεις τα «παραδοσιακά» (χοροί και τραγούδια), επιστρατεύουν Νταλαρογλυκερίες στο βωμό της δημοσιότητας. 

Και για να τελειώνουμε. Για την παράδοση γενικά ισχύει – αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί – αυτό που είχε πει ο Γιάννης Τσαρούχης για το ζεϊμπέκικο: «Το ζεϊμπέκικο μένει κατιτί το ερμητικό στην ουσία του και είναι προσιτό, αληθινά προσιτό, μόνο σ’ αυτούς από τους Έλληνες που έχουν αληθινά ορφική μύηση».

Η ρωσική “Πατριαρχική Εξαρχία” κατακυριεύει την Αφρική

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ένας φοβερός πόλεμος φαίνεται πως διεξάγεται στην Αφρική, με φόντο την λεγόμενη «Πατριαρχική εξαρχία της Αφρικής», που δημιούργησε η ρωσική Εκκλησία, με αφορμή την αναγνώριση της Αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, αλλά στην πραγματικότητα προς ενέργεια του ιμπεριαλιστικού της σχεδίου. 

Όπως ήδη γράψαμε, στις 23 Αυγούστου 2022, η Πατριαρχική Εξαρχία Αφρικής έλαβε πιστοποιητικό κρατικής εγγραφής στη Ζάμπια, ενώ στις 4 Ιουλίο, η Πατριαρχική Εξαρχία εγγράφηκε επίσημα στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η ρωσική «Εξαρχία» διεισδύει παντού, αλλού με λιγότερα και αλλού με περισσότερα αποτελέσματα. 

Μεγάλη, για παράδειγμα, είναι η ρωσική διείσδυση στην Μητρόπολη Βορείου Μαδαγασκάρης, εκεί όπου ο οικείος ποιμενάρχης κ. Ιγνάτιος επιτελεί σημαντικό ιεραποστολικό έργο. Αρκετοί ιερείς έχουν προσχωρήσει στην ρωσική «Εξαρχία», ενώ στην ιστοσελίδα της διαβάζουμε τα εξής πρόσφατα και πρωτοφανή γεγονότα: 

«Για πρώτη φορά στην ιστορία της πατριαρχικής εξαρχίας στην Αφρική μια μοναστική κοινότητα ανακοίνωσε την ένταξή της στους κόλπους της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, όπως αναφέρει η ιστοσελίδα της. Όταν η μοναχή Νεκταρία και ομάδα δοκίμων μοναζουσών στην πόλη Αμπατουντραζάκα στη Μαδαγασκάρη ανακοίνωσαν την απόφασή τους και αφού μάζεψαν τα πράγματά τους εγκατέλειψαν τον προηγούμενο τόπο διαμονής τους, ο ιερέας Ιωάννης Ρακουτουσουλούφου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας κάλεσε την αστυνομία και δημοσιογράφους, κατηγορώντας την μοναχή για κλοπή. Προηγουμένως βάσει των ψευδών καταγγελιών του είχαν ήδη συλληφθεί κληρικοί του Πατριαρχείου Μόσχας, ενώ ο μητροπολίτης Ανταναναρίβο και Βορείου Μαδαγασκάρης Ιγνάτιος με τη σειρά του εξανάγκασε κάποιες αδελφές να ψευδομαρτυρήσουν κατά των κληρικών, οι οποίοι προσχώρησαν στην πατριαρχική εξαρχία προερχόμενοι από την Εκκλησία της Αλεξανδρείας. Αυτή τη φορά όμως η αστυνομία αρνήθηκε να συλλάβει τις κατά φαντασίαν εγκληματίες. Αυτή τη στιγμή οι αδελφές εγκαθίστανται ήδη σε χώρο, που νοίκιασε γι’ αυτές η πατριαρχική εξαρχία». 

Η παραπάνω ρωσική περιγραφή είναι ενδεικτική της κατάστασης που διαμορφώνεται. 

Ιερείς και μοναχοί εγκαταλείπουν την κανονική Εκκλησία τους, αυτή του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, εντάσσονται στην ρωσική «Εξαρχία», δημιουργούνται εντάσεις, εμπλέκεται η αστυνομία και τελικά η «Εξαρχία» νοικιάζει χώρο για τις μοναχές που θέλουν να την ακολουθήσουν. Νομίζω ότι είναι αρκούντως εύγλωττα τα παραπάνω και δεν χρειάζεται περαιτέρω σχολιασμός. 

Την ίδια στιγμή, οι ρώσοι ανακοινώνουν ότι στη Μόσχα άρχισε η κατάρτιση των μελλοντικών κληρικών της πατριαρχικής «εξαρχίας» της Αφρικής. Η σχετική ανακοίνωση λέει επίσης πολλά για τη στρατηγική των ρώσων, προκειμένου να αλώσουν κυριολεκτικά την Μαύρη Ήπειρο: 

«Κατέφθασε στη Ρωσία από την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία ο πρώτος σπουδαστής για να παρακολουθήσει μαθήματα για υποψηφίους κληρικούς, αναφέρει η ιστοσελίδα της πατριαρχικής εξαρχίας της Αφρικής. Στις 19 Αυγούστου 2022 ο πατριαρχικός έξαρχος της Αφρικής μητροπολίτης Κλιν Λεωνίδας συναντήθηκε με τον Σέργιο Βογιεμάβα, πρώην επικεφαλής μιας εκ των ορθοδόξων μη κανονικών κοινοτήτων της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, που εντάχθηκαν στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Επίσης αναμένονται σπουδαστές από την Κένυα, τη Νιγηρία, το Μαλάουι, το Καμερούν και άλλες χώρες. Τα προγράμματα σπουδών για την κατάρτιση του επιτοπίου κλήρου μεταξύ των κατοίκων της Αφρικής εκπονήθηκαν από κοινού με το συνοδικό Τμήμα Ιεραποστολής. Ο Σέργιος Βογιεμάβα παρακολουθεί μαθήματα ορθοδόξου δογματικής θεολογίας στη γαλλική γλώσσα. Τις διαλέξεις για το Μυστήριο της Εξομολογήσεως παραδίδει ο υπεύθυνος του Ορθόδοξου Ιατρικού-Μορφωτικού Κέντρου «Ζιζν» (“Ζωή”, πρωθιερέας Μάξιμος Όμπουχοφ). Στη Λαύρα της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Σεργίου με τον Σέργιο θα συναντηθεί και συνομιλήσει ο υφηγητής της έδρας φιλολογίας της Θεολογικής Ακαδημίας Μόσχας, Δρ. Φιλολογίας αρχιμανδρίτης Συμεών Τοματσίνσκι. Οι ηχογραφήσεις των διαλέξεων θα διατηρηθούν για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση των επομένων γαλλοφώνων υποψηφίων. Επιπλέον, ο Σέργιος είναι επιφορτισμένος με τη διαδικασία της πρακτικής λατρείας και βοηθά σε ναούς, ενώ έχει εφοδιαστεί με τα απαραίτητα τελετουργικά κείμενα στα γαλλικά. Ο κληρικός του ναού του Αγίου Νικολάου στη Νόβαγια Σλομποντά Μόσχας πρωθιερέας Ίγκορ Νταβίντοφ μαζί με γαλλόφωνους ψάλτες ετοιμάζεται να τελέσει τη Θεία Λειτουργία στα γαλλικά. Ο μητροπολίτης Λεωνίδας εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του στον πρόεδρο του συνοδικού Τμήματος Ιεραποστολής επίσκοπο Λουχοβίτσκι Ευθύμιο για τη συνδρομή και την καρποφόρα συνεργασία». 

Η ρωσική εισβολή στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας συντελείται μεθοδικά και με γοργούς ρυθμούς. Νομίζω πως τίποτα πια δεν μπορεί να την αναχαιτίσει. Και αυτό σημαίνει πως πλέον η «ιεραποστολή» στην Αφρική θα πραγματοποιείται με ρωσικούς όρους και πόρους.

Στέλιος Θ. Μαφρέδας: Έκνοον πρόσταγμα

Ο Ναβουχοδονόσορ καταλαμβάνει και καταστρέφει την Ιερουσαλήμ 

Στέλιος Θ. Μαφρέδας  

Έκνοον πρόσταγμα 

τυράννου δυσσεβούς, 

Λαούς εκλόνησε πνέον απειλής

Και δυσφημίας θεοστυγούς 

                                                                                            

  ζ' ωδή Καταβασιών του Σταυρού  

Κυρίου φθόνος φέτος η Σαρακοστή 

με θλίψη προικίστηκε η φύση, με αμηχανία. 

Δεν ήταν απόπειρα μεταστροφής 

παρένδυσης των ιδανικών  ή  μεταμφίεσής τους.   

Ούτε του Πάθους η προοπτική και των δακρύων.   

Το πρόσταγμα ήταν του ευσεβούς μονάρχη 

νέος Ναβουχοδονόσωρ φάνταξε, 

τα τείχη  άλλης Ιερουσαλήμ να κονιορτοποιεί 

κι από λιθάρι ξέκανε την πόλη μιας Μαρίας.   

Ως έφτασε των Παθών η Παρασκευή 

κι έβρεχε αίμα από τον ουρανό και πυρ καταναλίσκον 

ζήτησε ο άμοιρος Θεός τη συμπαράστασή μας. 

Την πλάτη  δείξαμε με τατουάζ κάποιο από τα σύμβολά του. 

Λαμπάδα αναμμένη κρατάει ο εκλεκτός  

μιας ώρας την εκεχειρία να φωτίζει. 

Λαμπάδα και προσεύχεται 

στο πρόσταγμα να στοιχηθούν 

ασσύριοι, βαβυλώνιοι και χαλδαίοι 

ότι θεός κύριος είχε αναγορευτεί όταν ξεκίνησε η Σαρακοστή 

η τόση θλίψη όταν μαζεύτηκε στους δρόμους.   

Κλαίει απόψε ο Χριστός για την Ανάστασή του.      

8/5/2022

Νίκος Παλουμπιώτης: Γαλέρα

23 Αυγούστου – Ημέρα Θύμησης του Εμπορίου Σκλάβων και της Απαγόρευσής του

Γαλέρα

Σιπ – α – χόι       Σιπ – α - χόι[1]

Απ’ τα έγκατα του κήτους

Κραυγή τραγούδι μοιρολόι,

Στα κουπιά στηθοδέρνονται,

Στεναγμοί. Θρήνος, φωνή απονύχτερη,

Πέτρινο βλέμμα πάνωθέ τους

Ασάλευτη ζωή στο αγέλαστο.

Σιπ – α – χόι       Σιπ – α – χόι

Ο κλύδωνας,

Χάλκινο το μαστίγιο

Εκεί βλάστησε φόνος,

Κόρφος στολισμένος μαργαρίτες αρμύρας και ιδρώτα.

Ίδιο άστρων λαμπύρισμα.

Πρόσωπο άσπαστη πέτρα ενεδρεύει

να συντρίψει τα καύκαλα,

Κύκλος συμφοράς στα έσχατα της μοίρας

ζόφος εχθρός σκεπάζει

Σιπ – α – χόι       Σιπ – α – χόι

Διαμαντικά στον Έβενο λάμπουν στο φεγγαρόφωτο

Σκυλί κακό άσπρο με μαύρα σπλάχνα πάνωθέ τους

Ψάχνει η σφαγή το αχόρταγο αίμα

Μοίρα όλων ο θάνατος

ρότα στο Απείραχτο.

Νίκος Παλουμπιώτης

---

[1] Παράγγελμα κωπηλατών στα χρόνια της δουλείας

ΕΝΑ ΕΛΛΗΝΟΡΩΣΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων ιδρύθηκε το 1950, σύμφωνα με επιθυμία της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου. 

Την οργάνωση και διεύθυνσή της ανέλαβε ο νεαρός τότε – μόλις 21 ετών - Μιχάλης Αδάμης (1929-2013), ο μετέπειτα σπουδαίος έλληνας συνθέτης. 

Επρόκειτο για ένα μεικτό χορωδιακό σύνολο από παιδιά 8-14 ετών πλαισιούμενα από ανδρικές φωνές. Η χορωδία είχε στο ρεπερτόριό της τρεις Θείες Λειτουργίες (διαφορετικών συνθετών), πολλά Απολυτίκια και τροπάρια Εορτών, Ακολουθίες της Μ. Σαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδας, καθώς και πλήθος άλλων εκκλησιαστικών συνθέσεων της Ορθοδόξου Λατρείας. 

Ταυτόχρονα, ερμήνευε απαιτητικές συνθέσεις ελλήνων συνθετών και είχε ηχογραφήσει ύμνους και άσματα που είχαν κυκλοφορήσει σε δισκάκια της εποχής. Εκδόθηκαν τρεις δίσκοι 45 στροφών στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τις αρχές του ’60 (στις εταιρείες Fidelity και Philips) με κάλαντα, τροπάρια και ψαλμούς, ενώ η χορωδία συμμετείχε και στην ηχογράφηση με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι για τους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη (για την θρυλική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης). Κι ακόμη ηχογράφησε δύο θρυλικά προσκοπικά τραγούδια: Το «Τραγούδι του Τζάμπορη» και «Η φωτιά». Φυσικά υπάρχουν ανέκδοτες ηχογραφήσεις σε διάφορα αρχεία. 

Το 1962 ο Μιχάλης Αδάμης τιμήθηκε από τον Βασιλέα Παύλο με τον Χρυσό Σταυρό του Φοίνικα για την προσφορά του στην Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων, καθώς όχι μόνο την προετοίμαζε και την διηύθυνε, αλλά συνέθετε ή διασκεύαζε μελωδίες ειδικά γι’ αυτήν. 

Στο ενημερωμένο κανάλι enodaisgr στο youtube συναντάμε μια ξεχωριστή ηχογράφηση της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων. Πραγματοποιήθηκε το έτος 1958 με αφορμή την Ορκωμοσία του Διαδόχου Κωνσταντίνου ως αξιωματικού των τριών όπλων των Ενόπλων Δυνάμεων στη Βουλή των Ελλήνων. Ας δούμε το σχετικό βίντεο της εποχής γι’ αυτή την τελετή.

 

Την Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων, στο συγκεκριμένο κομμάτι, διευθύνει ο συνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός Στέφανος Βασιλειάδης (1933-2004), στενός συνεργάτης και φίλος του Μιχάλη Αδάμη. 

Το κείμενο δεν είναι άλλο από τον 20ό ψαλμό (στίχοι 2-5) και κατόπιν ένας εμβληματικός στίχος – για τους βασιλείς - από τον 19ο ψαλμό. Το άσμα κατακλείεται με το Αλληλούϊα, ως παιάνα! 

ΚΥΡΙΕ, ἐν τῇ δυνάμει σου εὐφρανθήσεται ὁ βασιλεὺς καὶ ἐπὶ τῷ σωτηρίῳ σου ἀγαλλιάσεται σφόδρα. τὴν ἐπιθυμίαν τῆς καρδίας αὐτοῦ ἔδωκας αὐτῷ καὶ τὴν θέλησιν τῶν χειλέων αὐτοῦ οὐκ ἐστέρησας αὐτόν. (διάψαλμα). ὅτι προέφθασας αὐτὸν ἐν εὐλογίαις χρηστότητος, ἔθηκας ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ στέφανον ἐκ λίθου τιμίου. ζωὴν ᾐτήσατό σε, καὶ ἔδωκας αὐτῷ, μακρότητα ἡμερῶν εἰς αἰῶνα αἰῶνος. Κύριε, σῶσον τὸν βασιλέα, καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν, ἐν ᾗ ἂν ἡμέρᾳ ἐπικαλεσώμεθά σε. Αλληλούϊα. 

Το μέλος του ύμνου είναι του Dmitri Bortniànsky (1751 - 1825). Όμως η απόδοση είναι στην ελληνική γλώσσα, οπότε τι συμβαίνει εδώ; 

Η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων συνεχίζει μια παλαιά παράδοση, αφού είναι γνωστό πως από το 1870 και μετά (εισαγωγή εκκλησιαστικής πολυφωνίας) χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία στους ναούς της Αθήνας αυτούσιες ρωσικές λειτουργικές μελωδίες, κυρίως του Bortniànsky, με μεταφρασμένο και προσαρμοσμένο κατάλληλα το ελληνικό κείμενο. Ένα τέτοιο επιτυχημένο παράδειγμα «μεταφύτευσης» ήταν το Χερουβικό Νο5 του Bortniànsky, που αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το αθηναϊκό εκκλησίασμα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Dmitri Bortniànsky ήταν Ρώσος αυτοκρατορικός συνθέτης, τσεμπαλίστας και μαέστρος Ουκρανικής καταγωγής, που υπηρέτησε στην αυλή της Αικατερίνης της Μεγάλης. Ο Bortniansky ήταν σημαντικός για τη μουσική ιστορία τόσο της Ουκρανίας όσο και της Ρωσίας, με τα δύο έθνη να τον διεκδικούν το καθένα για λογαριασμό του.  

Εξάλλου, ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός, όταν ήρθε στην Αθήνα από την Οδησσό το 1870, ικανοποιώντας την επιθυμία της – ρωσικής καταγωγής - βασίλισσας Όλγας, μετέφερε εδώ το μουσικοεκκλησιαστικό κλίμα της Ρωσίας, δημιουργώντας τον χορό του ανακτορικού παρεκκλησίου, όπου τα παιδιά κρατούσαν επάξια τις υψηλότερες φωνές των soprani και alti. 

Έτσι, στα 1958, οπότε η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων ερμηνεύει τον βασιλικό ψαλμό στο μέλος του Bortniànsky, συνεχίζεται η παράδοση της «εξελληνισμένης» ρωσικής πολυφωνίας, με πρωταγωνιστές τις παιδικές φωνές, που άνθησε στα τέλη του 19ου αιώνα. 

Ας απολαύσουμε το μέλος, 64 χρόνια μετά... Τώρα δεν υπάρχει τίποτα απ’ αυτά...

Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΡΟΕΛΑΥΝΕΙ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σε προηγούμενο κείμενό μας είχαμε τονίσει με έμφαση πως η εισβολή της Εκκλησίας της Ρωσίας στην Αφρική ήρθε για να μείνει και να εμπεδωθεί. Δυστυχώς, οι Ορθόδοξες Εκκλησίες δεν αντιλαμβάνονται την σοβαρότητα της ρωσικής εισβολής στην Αφρική. Γι’ αυτό και δεν έχουν αντιδράσει ούτε φραστικά!

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συνεχίζεται με αμείωτη ένταση, αλλά και η εισβολή του Πατριαρχείου Μόσχας στην δικαιοδοσία του Δευτερόθρονου Παλαίφατου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, μοιάζει ακάθεκτη! 

Το πρόσχημα για την εισβολή ήταν η αναγνώριση της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Όμως, φαίνεται πως η Μόσχα θέλει να εδραιωθεί στην Αφρικανική Ήπειρο απροκάλυπτα και με κάθε κόστος. Σκοπός είναι η κατακυρίευση της Ορθοδοξίας πάση τη κτίσει και επειδή η Αφρική ήταν το μόνο κάπως …παρθένο έδαφος, δόθηκε η ευκαιρία και για την Μαύρη Ήπειρο. 

Η ρωσική Εκκλησία γνωρίζει ότι στην Αφρική τα κράτη δεν έχουν ιδέα ούτε ενδιαφέρονται για εκκλησιαστική «κανονικότητα» και έτσι επιδιώκει τη νομιμοποίηση της παρουσίας της όπου είναι δυνατό.

Έγραψαν στο διαδίκτυο οι ρώσοι: 

“Στις 23 Αυγούστου 2022, η Πατριαρχική Εξαρχία Αφρικής έλαβε πιστοποιητικό κρατικής εγγραφής στη Ζάμπια. Αυτή είναι ήδη η δεύτερη χώρα στη Μαύρη Ήπειρο όπου η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει νόμιμα καθιερώσει την παρουσία της. Στις 4 Ιουλίου 2022, η Πατριαρχική Εξαρχία εγγράφηκε επίσημα στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία”. 

Αυτό σημαίνει ότι θα επιδιώξουν τη νομιμοποίηση παντού και μάλιστα ως οι μοναδικοί εκπρόσωποι της Ορθοδοξίας. 

Επομένως, το θέμα ξεφεύγει από την εκκλησιαστική του διάσταση (εισπήδηση, αντκανονικότητα και τα παρόμοια) και αποκτά καθαρά πολιτική, καθώς σε αυτήν προσβλέπουν οι ρώσοι για να εδραιώσουν την εκκλησιαστική τους παρουσία στην Αφρική. 

Μέχρι τώρα η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και η Ζάμπια, αύριο και καθημερινά, όλο και περισσότερες χώρες θα αναγνωρίζουν την ρωσική Εκκλησία ως νόμιμη μέσα στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. 

Ειλικρινά, τώρα θα ήθελα πολύ να ακούσω μία γνώμη γι’ αυτή την κατάσταση από τον σεβαστό μας αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κ. Αναστάσιο, ο οποίος έχει διακονήσει την ιεραποστολή στην Αφρική επί δεκαετίες και νομίζω τότε δεν συναντούσε στο διάβα του ρώσους. 

Από την άλλη, η προέλαση των ρώσων στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας είναι υπόθεση όλης της Ορθοδοξίας κι αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό επιτέλους. Οι Εκκλησίες που επιλέγουν την …αιδήμονα σιωπή ας συνειδητοποιήσουν ότι έρχεται και η σειρά τους.

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΦΟΝΕΥΤΗΝ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΜΟΣΧΑΣ ΚΥΡΙΛΛΟ

Στυγερώτατε, 

Βλέπω πως το αίμα που χύνεται στην Ουκρανία, Ρώσων και Ουκρανών, ουδόλως σας συγκινεί. 

Γιατί πώς αλλιώς να ερμηνεύσει κανείς το «συγχαρητήριο» γράμμα σας στον εν Κιέβω Ονούφριο για την όγδοη επέτειο της ενθρόνισής του. 

Ούτε λέξη για τον πόλεμο ούτε λέξη για τους νεκρούς. 

Αλλά οι νεκροί εκδικούνται, Στυγερώτατε, και είναι φοβερή η εκδίκησή τους. 

Επιλέγετε να κλείνετε τα μάτια σας στη φρίκη του πολέμου και ουσιαστικά να τον στηρίζετε. 

Όταν τελειώσει ο πόλεμος, όμως, η μέλαινα ψυχή σας θα βρεθεί αναπόφευκτα τετ α τετ με τους νεκρούς… Και τότε θα πείτε: «Και τώρα;» 

Με βαθύτατο αποτροπιασμό 

Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος

ΜΟΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΔΥΟ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ

Η καλή φίλη και ξεχωριστή φωτογράφος Έφη Αλεξάνδρου, από την Πάτρα, διαπρέπει τα τελευταία χρόνια στην Σουηδία στον χώρο της παιδαγωγικής. 

Και ξαφνικά ...πέφτω σε ένα άρθρο που συνέγραψε με μια φίλη της, την Φίλια Μηλοπούλου, για την μουσική, ως διαπολιτισμική σύνδεση μεταξύ παιδιών ηλικίας 1-3 χρόνων. 

Μία έκπληξη και μία αποκάλυψη για όσα κάνουν δύο ελληνίδες στη Σουηδία, στον τομέα της προσχολικής μουσικής αγωγής σε συνδυασμό με την διαπολιτισμική εκπαίδευση, που είναι αίτημα των καιρών. 

Εύχομαι, πραγματικά, τα κάλλιστα στην αγαπημένη Έφη που δημιουργεί στην Σουηδία και μάλιστα στο ευαίσθητο χώρο του παιδιού. 

Π.Α.Α.

"Η ΜΟΔΙΣΤΡΑ Τ' ΟΥΡΑΝΟΥ" ΜΕ ΤΗΝ ΔΑΦΝΗ ΠΑΝΟΥΡΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ "ΣΤΑΘΟΥΛΑ ράφτρα εκ Πόντου"

Η ΜΟΔΙΣΤΡΑ Τ' ΟΥΡΑΝΟΥ είναι ένα ολοκαίνουργιο, τρυφερό τραγούδι που έγραψε ο τραγουδοποιός Λεωνίδας Μαριδάκης για τις ανάγκες της παράστασης "ΣΤΑΘΟΥΛΑ ράφτρα εκ Πόντου" της Μαρινέλλας Βλαχάκη που παρουσιάζεται αυτό το καλοκαίρι σε σκηνοθεσία Κωστή Καπελώνη. 

Οι στίχοι είναι της Δέσποινας Τραχαλάκη και το ερμηνεύει η Δάφνη Πανουργιά. 

Βίντεο: Θοδωρής Παπαδουλάκης 

Παραγωγή: Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης. 

 

Πρόσφυγας του Πόντου η Σταθούλα ήρθε στην Ελλάδα το 1923. Ξακουστή μοδίστρα στον τόπο της, παντρεμένη με παιδιά και πολυτελές ραφτάδικο. Τη συναντούμε παραμονές Χριστουγέννων του 1950 στα Χανιά, στο μικρό υπόγειο εργαστήρι της, να ράβει, να συνομιλεί με το είδωλο της μάνας της. Μέσα από τις αναμνήσεις της, ζωντανεύουν πρόσωπα και γεγονότα από τη ματωμένη γη του Πόντου.

Στη συνέχεια δύο βίντεο με πληροφορίες για την παράσταση "ΣΤΑΘΟΥΛΑ ράφτρα εκ Πόντου".

 

Ο τραγουδοποιός Λεωνίδας Μαριδάκης γεννήθηκε στα Χανιά και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε μουσική (αρμονία, αντίστιξη, φούγκα & σύνθεση) στο Εθνικό, στο Κεντρικό Ωδείο του Κώστα Κλάβα και στο Ωδείο Νικόλαος Μαντζαρος. Από όταν τελείωσε τις σπουδές του γράφει τραγούδια, κάνει συναυλίες και γράφει μουσική για το θέατρο. Το 2005 βγάζει το πρώτο του cd με τραγούδια σε παραγωγή του Νίκου Ξυδάκη, το «Αβάδιστα» (Universal music). Το τραγούδι που ξεχώρισε, παίχτηκε και παίζεται ακόμα και σήμερα στα ραδιόφωνα ήταν το «Ασημένιο τραγούδι» (video) σε στίχους του Άλαν Γκίνσμπεργκ που ήταν και η τραγουδιστική συμμετοχή του Φοίβου Δεληβοριά στο δίσκο. Το 2006-2008 ακολούθησαν μουσικές συνέργασίες στον Ιανό με καλλιτέχνες όπως η Λάμια Μπεντίουι, η Μάρθα Φριντζήλα, ο Κωστής Μαραβέγιας, η Μάρθα Μορελεόν κ.α. Ο επόμενος δίσκος του τραγουδοποιού ήταν το «Σε βάθος δρόμου» (metronomos 2010) στον οποίο συμμετείχε η Μάρθα Φριντζήλα και η Πέννυ Μπαλτατζή. Iδιαίτερη επιτυχία σημείωσε το 2014 η δισκογραφική συνεργασία του με την Φωτεινή Βελεσιώτου με μια διασκευή που έκανε στο τραγούδι «Χαράματα η ώρα τρεις» (video clip) (retropolis 2). Τον Φεβρουάριο του 2018 κυκλοφόρησε το τρίτο προσωπικό του άλμπουμ, με τίτλο "Βάρκα στο σπίτι" (Video clip), στο οποίο το ομότιτλο τραγούδι υπογράφει τους στίχους ο Μάνος Ελευθερίου. Από το δίσκο ξεχώρησαν ακόμα τα τραγούδια "Αστυπάλαια" (Video clip) αλλά και το ντουέτο του τραγουδοποιού με το Σπύρο Γραμμένο "Έρωτας ή Τίποτα" (Video clip). Τη σεζόν 2018-2019 συνεργάστηκε με το Χρήστο Νικολόπουλο ανοίγοντας με την "Orchestra Laou Laou" το μουσικό πρόγραμμα στο "Περιβόλι του Ουρανού" στην Πλάκα. 

Από το 2003 γράφει αδιάλειπτα μουσική για το θέατρο, παράλληλη δραστηριότητα που έχει εξελιχτεί μέσα στα χρόνια σε μεγάλη του αγάπη. Έχει συνεργαστεί με σκηνοθέτες όπως ο Σάββας Στρούμπος, ο Γιώργος Παλούμπης, η Λιλλύ Μελεμέ, ο Νίκος Χατζόπουλος, ο Βασίλης Νικολαΐδης, ο Κωστής Καπελώνης, η Βαλεντίνα Παπαδημητράκη κ.ά. υπογράφοντας την μουσική σε περίπου 50 θεατρικές παραστάσεις μέχρι σήμερα. Έχει κάνει μουσική, μεταξύ άλλων, για παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών («Η Σωφρονιστική Αποικία» του Φραντς Κάφκα, «Πασιέντζα» της Μαρίας Λαϊνά), για το Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν («La petite mort» του Μισέλ Φάις, «Τον άυλο εσένα» του Βαγγέλη Χατζιγιαννίδη), το Θέατρο Άττις («Αντιγόνη» του Σοφοκλή, «Ευτυχισμένες μέρες» του Σάμιουελ Μπέκετ κ.α.) το θέατρο Χορν («ο Δικηγόρος Ντάροου» του Ντέιβιντ Γ. Ρίντελς), το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κρήτης («Ιστορίες στο τάκα τάκα» του Φριό Μπερνάρ, «Και του καιρού και πάντα» του Γιώργη Σταματάκη), το Θέατρο Αγγέλων Βήμα («Lulu» του Φρανκ Βέντεκιντ), το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης («Η μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα). 

Το 2020 κυκλοφόρησε ένα τραγούδι προπομπό από το άλμπουμ που ετοιμάζει με τον στιχουργό Δημήτρη Λέντζο, το ντουέτο με τη Μάρθα Φριντζήλα "Δίδυμα σαν σκουλαρίκια" (Audio Release) που είναι και το ομότιτλο του άλμπουμ που αναμένεται. Αρχές του 2021 κυκλοφόρησε ως σίνγκλ τρία ακόμα τραγούδια από αυτή τη δουλειά: "Ο Γύρος του Θανάτου" (music video), "Γεμάτος με το τίποτα" (music video, ντουέτο του Μαριδάκη με το Σταύρο Σιόλα) και το "Στων Λωτοφάγων το νησί" (music video, ντουέτο του Μαριδάκη με τη Βίκυ Καρατζόγλου)

Και στη συνέχεια "Η Μηλιά" του Εμμανουήλ Ροΐδη που ανέβηκε επί σκηνής το 2009 στα Χανιά από την Εταιρία Τέχνης Βιολέττα, σε διασκευή-σκηνοθεσία-ερμηνεία της Μαρινέλλας Βλαχάκη και μουσική Λεωνίδα Μαριδάκη. 

Ερμηνεύει η Δάφνη Πανουργιά. 

   

PODCAST ΣΤΗ LIFO ΜΕ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ ΓΙΑ ΤΑ "ΕΛΛΗΝΟΡΩΣΙΚΑ"

Στα podcasts της σειράς Βιβλία και Συγγραφείς του Νίκου Μπακουνάκη στη Lifo. 

Τι μας συνδέει και τι μας χωρίζει με την Ρωσία; Τι μας συνδέει και τι μας χωρίζει με το Πατριαρχείο της Μόσχας; 

Το βιβλίο «Ελληνορωσικά» του Παναγιώτη Ανδριόπουλου (εκδόσεις s@mizdat) διερευνά σημαντικές όψεις των σχέσεων των δύο χωρών, που υπερβαίνουν τις διεθνείς σχέσεις και τη γεωπολιτική και απλώνονται στην εσωτερική πολιτική, ακόμη και στην ιδεολογία και στις νοοτροπίες. Το Πατριαρχείο της Μόσχας έχει απλώσει πολύ το χέρι του στην ελληνική εκκλησία, μέσα από μία επεκτατική πολιτική. Από την άλλη πλευρά ο πολιτισμός των δύο χωρών και οι δημιουργοί τους έχουν έρθει, πολλές φορές, αρκετά κοντά. 

Στο βιβλίο βλέπουμε τη «συνεργασία» Δημήτρη Μητρόπουλου και Σοστακόβιτς ή του Χατζιδάκι με το έργο του Προκόφιεφ.

ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΣΤΟ ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Ημερομηνίες μετάδοσης: Σαββατοκύριακο 20 & 21 Αυγούστου 2022 και Σαββατοκύριακο 27 & 28 Αυγούστου 2022, 7 το πρωί. 

Μια λιγότερο γνωστή, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πλευρά του Μίκη Θεοδωράκη, αυτή του συνθέτη έργων εκκλησιαστικής μουσικής, παρουσιάζει στις επόμενες τέσσερις εκπομπές της (20, 21, 27 και 28-8-2022), η «Εγνατία Οδός», που επιμελείται και παρουσιάζει ο Γιώργος Ντόβολος, κάθε Σαββατοκύριακο στις 7 το πρωί. 

Ένα χρόνο μετά την εκδημία του Θεοδωράκη, και με αφορμή διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής του θεολόγου και μουσικού Παναγιώτη Ανδριόπουλου, γίνεται απόπειρα να φωτιστεί μια ίσως όχι τόσο γνωστή πτυχή του έργου του μεγάλου Έλληνα συνθέτη. 

Προσκεκλημένος στο στούντιο του Τρίτου Προγράμματος ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος. 

Από τις πρώτες, ευρύτερα γνωστές, συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη είναι το περίφημο «Τροπάριο της Κασσιανής», το οποίο ο ίδιος ως έφηβος παρουσίασε σε ναό της Τρίπολης το 1942. Έτσι αρχίζει ουσιαστικά τη συνθετική του πορεία, η οποία, στη μακρά διαδρομή της, περιλαμβάνει και έργα εκκλησιαστικού περιεχομένου, όπως η «Θεία Λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου» και η «Ακολουθία εις Κεκοιμημένους», αλλά και έργα στα οποία έχει συμπεριλάβει ύμνους της Εκκλησίας, όπως τα Εγκώμια της Μ. Παρασκευής στη «Συμφωνία αρ. 3».

Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος αναφέρεται σε πολλές, νεανικές εκκλησιαστικές συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη που είναι ανέκδοτες και παραμένουν αποθησαυρισμένες στο Αρχείο του συνθέτη, στην Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. 

Η «Ψυχή» του Ορέστη Διαμάντη - Μνήμη Χαράλαμπου Θεμιστοκλέους

Ορέστης Διαμάντης, "Ψυχή", 2014

Ο θνήσκων πρόσφυγας 

Προσέγγιση στο έργο «Ψυχή», του Ορέστη Διαμάντη 

Φόρος τιμής στον Δάσκαλό του, ζωγράφο και γλύπτη Χαράλαμπο Θεμιστοκλέους (Μόρφου 1950 - Πάτρα 2012) 

 

«Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ 

και μυρσίνη συ δοξαστική 

μη παρακαλώ σας μη 

λησμονάτε τη χώρα μου!» 

Οδυσσέα Ελύτη, Το Άξιον Εστί 

Δημήτρης Παπανικολάου, 

μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου 

Η Ζωγραφική, εκφράζοντας «εκείνο το άωτον της ζωής»,1 νοηματοδοτεί ιδέες και ενοράσεις του δημιουργού, αντανακλώντας τες σε πνευματικά πεδία, ως διερώτηση και υπαρξιακή αγωνία. Η επιτελούμενη δημιουργική πράξη, συνθετικά αποτυπωμένη ως ύλη ονειρική, απαλύνει «τον πόνο του ανθρώπου και των πραμάτων»,2 ανακτώντας με την ομορφιά, ό,τι εχάθη στο πέρασμα του χρόνου. 

Ο Ορέστης Διαμάντης, τέκνο των πανανθρώπινων αξιών, με πίστη «για το πνευματικό στην τέχνη»,3 αναστοχάζεται με διαλογικότητα και με αναφορά στην Οδύσσεια του Δασκάλου του, εκφράζει μια μορφή διαμαρτυρίας, για το αποκρουστικό πρόσωπο της βίας και το αενάως επαναλαμβανόμενο έργο της ιστορίας. 

Ο πόνος, σύμφυτος της ανθρώπινης φύσης, απόρροια του άδικου και του ακατανόητου, κατακλύζει το υποκείμενο του έργου και το κυκλώνει σε χορό θανατερό. Η βίαιη απώλεια του γενέθλιου τόπου, ο χαμός και ο αποχωρισμός αγαπημένων προσώπων, μετουσιώνεται σε δημιουργία, προσμένοντας από «τον ήλιον της Δικαιοσύνης»4 την ετυμηγορία για το διαπραχθέν έγκλημα. 

Με μια ακίδα στην καρδιά 

για τον χαμό της Μόρφου, 

με μια ψυχή που αδυνατεί 

να το δεχτεί ως είναι, 

με τη γερμένη κεφαλή 

πριν ειπωθεί το χαίρε. 

Όμως, παρά την καλλιέργεια της μνήμης, την προσμονή και την υπομονή, το ποθούμενο δεν ήρθε, καθώς η κάθαρση, υπακούει στον χρόνο και το νόμο της Θείας Δίκης. Έτσι, με τον καιρό, η απώλεια του σθένους και ο εναγκαλισμός της ασθένειας, επέτεινε τη μοναξιά και επίσπευσε την πορεία προς εαυτόν, κάνοντας ορατό, το μέχρι τότε αδιόρατο νεύμα του θανάτου. Στο έργο, δηλούται με τρόπο καίριο και ουσιαστικό, η αντίσταση που καταβάλλεται στην μοίρα και τον θάνατο, καθώς ο πάσχων παρουσιάζεται να αντιπαλεύει το μοιραίο έως την ύστατη στιγμή, έχοντας ανά χείρας καλέμι και σφυρί και κατά νου, τη μεταμορφωτική δύναμη του χρωστήρος και της σμίλης. Είναι τα μόνα όπλα που γνώριζε και επέλεξε να χρησιμοποιεί. Με αυτά πορεύτηκε εν ειρήνη, εν μέσω πολέμου και χαλασμού, με αυτά δίδαξε μετά, την ομορφιά και την αγάπη. 

Δάσκαλε, πόθεν έρχεσαι 

ποιός είν’ ο προορισμός σου; 

Από την Μόρφου έρχομαι 

στην ομορφιά πηγαίνω. 

Γιατί είν’ η όψη σου χλωμή 

με ποιόν μιλάς μονάχος; 

Με το φεγγάρι ομιλώ 

τη μάσκα του φοράω. 

Κι αυτό το αίμα στην πληγή 

αυτή η κραυγή στο βλέμμα; 

Είναι του νόστου προσμονή 

το νεύμα του θανάτου. 

Δάσκαλε, σ’ αποχαιρετώ 

μ’ ό,τι μου εμπιστεύθης. 

Ο μαθητής, αποτυπώνει την εκούσια καταφυγή του Δασκάλου στη μοναξιά και την αναπότρεπτη πορεία θανάτου, κρατώντας ως μόνο αντίδοτο στη φθορά, την προσδοκία για της πίστης τη φανέρωση. Συμπάσχει και μετέχει του δράματος, ως μάρτυρας και βοηθός, συμπράττοντας αισθητικά στο συμβάν και το συντελεσμένο, μετατρέποντας το μαρτύριο από ανείπωτη τραγωδία, σε ικεσία για τη μελλούμενη δικαιοσύνη των ουρανών. 

Αναμιμνησκόμενος τις διδαχές του, για τη συμβολική και συνάμα μεταφορική ιστόρηση του πνευματικού, αισθητοποιεί τον πόνο και αναπαριστά ευλαβικά το θνήσκον σώμα του, με εκτείνοντα τα χέρια εν είδει σταυρού και μ’ εξαϋλωμένη κεφαλή, μέσα σε μια ατμόσφαιρα απόκοσμη και μυστηριακή, αποδίδοντας το πνεύμα αθωότητας και οδύνης. 

Πάσχων από τον καημό 

της προσφυγιάς τον πόνο, 

οδοιπορούσε σιωπηλά 

για τ’ ουρανού το δρόμο. 

Στο έργο «Ψυχή», η πάσχουσα ύπαρξη, ως άθυρμα αβεβαιοτήτων, αγωνιά για την αποφυγή των νομοτελειακά πλησιαζόντων γεγονότων, ενώ ο δημιουργός της, ως συσσωρευτής ψυχικών κραδασμών, αγωνίζεται για την υπέρβαση και έκφραση της οριακής εκείνης στιγμής, -του ακατάληπτου και αναπότρεπτου,- ως απόπειρα ψηλάφησης της άκρας σιωπής. 

Αύρα αναθρώσκουσα η ψυχή 

στο Σύμπαν μεταβαίνει

σώμα σεπτό θρηνολογεί 

αυτή που υπομένει. 

Με αναφορά στον «Νεκρό Χριστό» του Αντρέα Μαντένια, - ως συνομιλία και εικαστική αναγωγή, ιερότητας σώματος και ψυχής, μαρτυρίου και μαρτυρίας,- η σύνθεση αποπνέει βία, με τη στάση του σώματος να συμβολίζει τη θυσία και ως αλληγορία να ανακαλεί πάθη «νοσούντων, καμνόντων, αιχμαλώτων»,5 αδικοσκοτωμένων και αγνοουμένων. 

Έργο μνήμης και ιστορίας, καθώς η βιωμένη εμπειρία του Δασκάλου, ενστάλαξε στον μαθητή την έννοια του τραγικού, παραπέμποντας στον μικρόκοσμο «της γλυκείας χώρας Κύπρου»,6 «και στην πτώση των πόλεων Κερύνειας, Αμμοχώστου και Μόρφου»,7 ως στοιχείο αποδεικτικό της φύσης των ανθρωπίνων, με αναγωγές στον μακρόκοσμο μιας μεταφυσικής οδού, που οδηγεί τον πιστεύσαντα στην συμπαντική Δικαιοσύνη και την απολεσθείσα παραδείσια μακαριότητα της ουράνιας πατρίδας. 

Ο Ορέστης Διαμάντης, σ’ αυτό το οριακό σημείο του αγώνα και της αγωνίας, για την αναζήτηση του δικαίου και της αληθείας, - όπου τέμνονται εκ των συντελεσθέντων, ο χώρος και ο χρόνος,- αποτύπωσε με αυτογνωσία ένα όραμα στοχαστικό, σ’ ένα πειραματικό και ταυτόχρονα συνεκτικό έργο, ανασυνθέτοντας όλα εκείνα τα στοιχεία που συνέχουν και εμπνέουν κάθε δημιουργία. 

Το έργο, -ελεγείο και πικρός αποχαιρετισμός του μαθητή στον Δάσκαλο- ως πλοίο καθελκυόμενο από το καρνάγιο της συνείδησης και το εργαστήριο της καρδιάς, ταξιδεύει «πρόσω ηρέμα»8 στης μνήμης τα νερά. Σε αυτήν την ανεμόδαρτη εποχή, με πυξίδα την προσδοκία ενός γαλήνιου και δικαιότερου κόσμου, -παραπλέοντας «το ακρωτήριο του Αγίου Ανδρέα»9- η ψυχή του επιστρέφει με της Τέχνης τα πανιά και των άστρων τη θωριά, στην ονειρική και ποθεινή πολιτεία της Μόρφου. 

Παραπομπές-Σημειώσεις- Μαρτυρίες 

1. Honore de Balzac. «Το άγνωστο αριστούργημα». Εκδόσεις Άγρα. Αθήνα 1984. 

2. Κώστας Καρυωτάκης. «Ο πόνος του ανθρώπου και των πραμάτων». Ποιήματα και Πεζά. Εκδόσεις Ερμής. Αθήνα 1978 

3. Wassily Kandinsky. «Για το πνευματικό στην τέχνη». Νεφέλη. Αθήνα 1981 

4. Ρωμανού του Μελωδού. «Κοντάκια» 

5. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Θεία Λειτουργία». 

6. Λεόντιος Μαχαιράς, «Χρονικόν». Εκδόσεις Ενδυμίων, Αθήνα 2015 

7. Μαρτυρία του πρόσφυγα της «Κυπριακής τραγωδίας» Αναστάσιου Στασή, από τον Άγιο Θεόδωρο Καρπασίας των Κατεχομένων, για το προδοτικό πραξικόπημα και την Τουρκική εισβολή το 1974 και του εκ Πατρών πολεμιστή Γεωργίου Βουρλιόγκα, για τον άνισο αγώνα εναντίον του «Αττίλα Ι και ΙΙ», την ιστορική μάχη στο στρατόπεδο της ΕΛ.ΔΥ.Κ., τον ηρωϊσμό Κυπρίων και Ελλήνων στρατιωτών στα πεδία των μαχών, καθώς και την άμυνα στην «πράσινη γραμμή» της πολιορκούμενης Λευκωσίας. 

8. & 9. Οδυσσέας Ελύτης, «Ο κήπος με τις αυταπάτες». Ύψιλον/Βιβλία. Αθήνα 1995. 

Ο Ορέστης Διαμάντης γεννήθηκε το 1990 στην Πάτρα. Είναι απόφοιτος του τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και έχει ασχοληθεί επισταμένως με την Ζωγραφική, την Χαρακτική, την Γλυπτική και την Αγιογραφία, τη συντήρηση τοιχογραφίας αλλά και την ψηφιδογραφία στους Αγίους Τόπους. (έργα του, ατομικά και συλλογικά, υπάρχουν στην Ι.Μ. του Αγ. Γερασίμου στη Παλαιστίνη). Έχουν οργανωθεί τρεις ατομικές εκθέσεις, ενώ συμμετείχε σε ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του ανήκουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Ζει και εργάζεται στην Μ. Βρετανία. Συμμετείχε με το έργο «Ψυχή», στην ομαδική εικαστική έκθεση «Τιμή στον Δάσκαλο», που περιελάμβανε έργα μαθητών του Χαράλαμπου Θεμιστοκλέους, με επιστημονική επιμέλεια Κωνσταντίνας Παπακώστα, μερίμνη του υπευθύνου της Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών Δημήτρη Παπανικολάου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας, με τη συνεργασία της Ένωσης Εικαστικών Πάτρας, του Συνδέσμου Αχαΐας-Κύπρου «Αχαιών Ακτή» και τελούσε υπό την αιγίδα της Κυπριακής Πρεσβείας. Η έκθεση παρουσιάστηκε στο Εκθεσιακό Κέντρο «πρώην Αγορά Αργύρη» του Δήμου Πατρέων, παράλληλα με την αναδρομική-τιμητική έκθεση, «Χαράλαμπος Θεμιστοκλέους-ο Ζωγράφος, ο Γλύπτης, ο Δάσκαλος» που οργανώθηκε από τους ίδιους θεσμούς και συντελεστές, στο «Σκαγιοπούλειο Ίδρυμα Πατρών», παρουσία του πρέσβη της Κυπριακής Δημοκρατίας, Κυριάκου Κενεβέζου, τον Ιούλιο του 2014, με τη συμπλήρωση 40 χρόνων από την Τουρκική εισβολή. 

Ο Χαράλαμπος Θεμιστοκλέους, γεννήθηκε το 1950 στη Μόρφου. Αποφοίτησε από το εκεί Γυμνάσιο και μετά τη θητεία του στην Εθνική Φρουρά, μετέβη στην Αθήνα, όπου εισάγεται το 1970 στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το 1974, σημάδεψε τη ζωή του. Αποφοίτησε από την Α.Σ.Κ.Τ. το 1975 και μετά από σύντομη διαμονή στην Τήνο, διορίζεται στην Πάτρα ως καθηγητής εικαστικών στο 3ο Γυμνάσιο Αρρένων. Το 1976, γνωρίζει στην Πάτρα την Ελένη Δαβραντή - κόρη Μικρασιάτη πρόσφυγα - και το 1977 τελείται ο γάμος τους στις Γερακιές Κύπρου, εκεί όπου είχαν καταφύγει οι γονείς του μετά την εισβολή. Έκτοτε έζησε στην Πάτρα, διδάσκοντας και δημιουργώντας. Το περιώνυμο εργαστήριό του, γίνεται η δημιουργική κυψέλη για πολλούς ταλαντούχους νέους, τους οποίους ενέπνευσε δημιουργικά, δίδοντάς τους τα απαραίτητα εφόδια για τη εισαγωγή τους στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Τα παιδιά του, Ελωΐζος και Άγγελος, ακολούθησαν το παράδειγμά του, με λαμπρές σπουδές και σταθερά βήματα στον χώρο της Τέχνης. Ο Χαράλαμπος Θεμιστοκλέους συμμετείχε σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και την Κύπρο. Τo 2001, στο 1ο Συμπόσιο Γλυπτικής που οργάνωσε ο Δήμος Πατρέων, του ανατίθεται η δημιουργία γλυπτού, το οποίο τοποθετήθηκε στην «Πλατεία Αχαιών Πεσόντων Κύπρου». Το 2002, οργανώθηκε έκθεση των ζωγραφικών του έργων, στο «Κέντρο Τεχνών-πρώην σταφιδαποθήκες Barry», ενώ την ίδια χρονιά, -με την ευκαιρία της αδελφοποίησης των πόλεων Πατρών και Λεμεσού, σε συνέχεια της αδελφοποίησης Πατρών και Αμμοχώστου,- ο Δήμος Πατρέων, η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας, το «Μορφωτικό Γραφείο-Σπίτι της Κύπρου» της Κυπριακής Πρεσβείας και ο Σύνδεσμος Αχαΐας-Κύπρου «Αχαιών Ακτή», συνδιοργάνωσαν έκθεση γλυπτών του, στο αίθριο του «Παλαιού Δημοτικού Νοσοκομείου». Ο «Μπάμπος», ο αγαπημένος Δάσκαλος όλων των μαθητών, έφυγε από τη ζωή το 2012.