Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Το φετινό 5ο Φεστιβάλ ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ στη Χίο, υπό τη διεύθυνση της Ελευθερίας Λυκοπάντη και την γενική επιμέλεια και επιστασία του Αλέξανδρου Καλογερά, παρουσίασε στο πλαίσιο της ενότητος για τον Γαλλικό Φιλελληνισμό και τη Χίο μια μεγάλη ελληνογαλλική συναυλία.
Γάλλοι και έλληνες συνθέτες σπουδαγμένοι και με καριέρα στη Γαλλία, από τον 19ο αιώνα ως τις μέρες μας, ξεδιπλώθηκαν ενώπιόν μας πολυμερώς και πολυτρόπως.
Μια ξεχωριστή στιγμή ήταν σίγουρα αυτή της παρουσίας της Ιωάννας Βρακατσέλη (Mezzo-soprano, Voice Coach), η οποία …έλαμψε δια της απουσίας της!
Η Ιωάννα Βρακατσέλη δεν μπόρεσε για λόγους οικογενειακούς να είναι μαζί μας στο Φεστιβάλ, ως φυσική παρουσία, αλλά με τα videos που ετοίμασε για τα έργα που είχε προγραμματιστεί να ερμηνεύσει, μας καθήλωσε!
Ενώ περιμέναμε ότι το video θα ήταν κάπως …βαρετή ιστορία, αίφνης αναδείχθηκε αποκαλυπτικό, λόγω της ερμηνεύτριας!
Η Ιωάννα Βρακατσέλη είναι υποψήφια διδάκτωρ του τµήµατος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Αθηνών και εκπονεί διδακτορική διατριβή πάνω στο φωνητικό έργο του γάλλου και μεγάλου φιλέλληνα συνθέτη François Bernard Mâche.
Στην συναυλία της 26ης Ιουλίου, στο Αρχοντικό Ρίζικο, στον Κάμπο της Χίου ακούσαμε πρώτα συνθέσεις του Γιώργου Απέργη για σόλο φωνή.
Ο Γιώργος Απέργης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945, αλλά από το 1963 ζει και εργάζεται στο Παρίσι. Τιμήθηκε πρόσφατα με το βραβείο Ernst von Siemens Musikpreis, που θεωρείται ως το «Βραβείο Νόμπελ Μουσικής». Το Ίδρυμα Μουσικής Ernst von Siemens τον τιμά ως «μια μοναδική φωνή μεταξύ των εξαιρετικών συνθετών της εποχής μας». Αυτόν που έγραψε ένα σπουδαίο έργο για σόλο φωνή, το πασίγνωστο πλέον Récitations (1978). Έργο τρομερά απαιτητικό, τόσο φωνητικά όσο και θεατρικά, καταφέρνει να χτίσει δεκατέσσερις αρχετυπικές καταστάσεις, σπρώχνοντας την ερμηνεύτρια στα όρια των δακρύων, με τρόπο απόλυτα τεχνικό και φυσιολογικό (με την ιατρική ερμηνεία της λέξης), και της σωματικής εξάντλησης.
Στη συναυλία η Ιωάννα Βρακατσέλλη μας παρουσίασε αριστοτεχνικά δύο μέρη (9 & 14), ενδεικτικά των αναζητήσεων του συνθέτη στο πεδίο της φωνής και της φωνητικής ποίησης του 20ού αιώνα.
Παραθέτουμε το σχετικό βίντεο.
Στη συνέχεια περάσαμε στον συνθέτη με τον οποίο η ερμηνεύτρια ασχολείται συστηματικά.
Ο συνθέτης François-Bernard Mâche είναι τόσο φιλέλληνας ώστε έκτισε ένα σπίτι στην Αμοργό, για να ζει τη νησιωτική Ελλάδα. Το ενδιαφέρον είναι ότι το εξοχικό σπίτι του στην Αμοργό σχεδιάστηκε από τον συνάδελφό του συνθέτη και αρχιτέκτονα Ιάννη Ξενάκη την περίοδο 1966-1977. Η σύνθεση συνδυάζει στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με κάποιες βασικές αρχές του μοντέρνου κινήματος, καθώς και τις προσωπικές έρευνες του Ιάννη Ξενάκη. Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό γεγονός.
Η Ιωάννα Βρακατσέλη πήρε, για λογαριασμό του Φεστιβάλ, μια μικρή μα ουσιαστική συνέντευξη από τον συνθέτη.
Την παραθέτουμε στη συνέχεια.
Στη συναυλία ακούστηκε το δεύτερο κομμάτι από τον κύκλο "Trois chants sacrés": Rasna (1982) του Mâche, για σόλο φωνή. Το φωνητικό στυλ που υιοθετήθηκε σε αυτά τα κομμάτια, παραπέμπει σαφώς σε αρχαίες τελετουργίες όπου χρησιμοποιείται παραδοσιακή μουσική.
Στη Rasna χρησιμοποιείται η Ετρουσκική γλώσσα.
Τα ετρουσκικά γράφονταν στο ευβοϊκό αλφάβητο (δυτικό ελληνικό) το οποίο το δανείστηκαν οι Ετρούσκοι (Rasna ή Rasenna στα ετρουσκικά) από τις ελληνικές αποικίες στην Ιταλία και Σικελία.
Το κείμενο του Rasna διατηρήθηκε σε λωρίδες μούμιας. Πρόκειται, μάλλον, για θρησκευτικά κείμενα.
Η Ιωάννα Βρακατσέλη ερμήνευσε το κομμάτι με ακρίβεια και την δέουσα θρησκευτικότητα.
Ιδού το σχετικό βίντεο.
Η Ιωάννα Βρακατσέλλη με ένα ακόμα επιμελημένο βίντεο, στην ενότητα «Οι σολίστ του Φεστιβάλ συζητούν και αναλύουν έργα που ακούμε στις συναυλίες», μας καλεί σε μια γνωριμία με το έργο του σύγχρονου φιλέλληνα συνθέτη François-Bernard Mâche.
Τέλος, στη συναυλία της Παρασκευής 30 Ιουλίου, στο Μουσείο Μαστίχας, με έργα σύγχρονων συνθετών, η Ιωάννα Βρακατσέλλη ερμήνευσε την Sequenza III, για σόλο γυναικεία φωνή (1965), του Luciano Berio (1925-2003).
Ο ίδιος ο συνθέτης σημειώνει για το έργο του αυτό:
«Στην Sequenza ΙΙΙ η έμφαση δίνεται στον ηχηρό συμβολισμό των φωνητικών και μερικές φορές οπτικών χειρονομιών, στις σκιές του νοήματος που τις συνοδεύουν, στις συσχετίσεις και τις συγκρούσεις που προτείνουν. Για το λόγο αυτό, η Sequenza III μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως ένα δοκίμιο στη μουσική δραματουργία, η ιστορία της οποίας, υπό μια συγκεκριμένη έννοια, είναι η σχέση μεταξύ του ερμηνευτή και της δικής του φωνής. Το Sequenza III γράφτηκε το 1965 για την Cathy Berberian».
Η Ιωάννα Βρακατσέλλη ερμήνευσε εκφραστικότατα το έργο αναπτύσσοντας όλες τις υποδηλώσεις και όλα τα ηχοχρώματα που το συνθέτουν. Ένα έργο 56 ετών ακούγεται σα να γράφτηκε χθες!
Όλα τα παραπάνω, θαυμαστά, εξαίσια και μοναδικά, έγιναν κτήμα μας χάρη στο 5ο Φεστιβάλ ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ, που μας δίνει την δυνατότητα να κοινωνήσουμε την σύγχρονη μουσική, κυρίως αυτή που έχει γίνει πλέον κλασική και οικουμενική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου