ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ ΛΕΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΕΣΠΟΤΗ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στον τόμο Εικοσαέτηρος Αρχιερατεία Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου Α' (1974 - 1994) είχα γράψει ένα κείμενο με τίτλο Ο Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος ως "Μελωδός". Εκεί ασχολήθηκα συνοπτικά με την τέχνη της μελοποιΐας που εξασκούσε από πολύ μικρός ο ιεράρχης. Το κείμενό μου συνόδευαν νεανικές και κατοπινές συνθέσεις του. Τα πρωτόλειά του μού είχε δώσει ο αδελφός του Δεσπότη, ο αείμνηστος μουσικολόγος Απόστολος Βαλληνδράς, ο οποίος κρατούσε αρχείο. 

Μεταξύ αυτών και το περίφημο Δοξαστικό της Πεντηκοστής "Δεύτε λαοί...", ποίημα Λέοντος Δεσπότου (του Σοφού), το οποίο τονίστηκε από τον μαθητή Νικόλαο Βαλληνδρά, κατά την διάρκεια μιας σχολικής διδακτικής ώρας! Κάπου στα 1930...

Το μέλος έχει ιδιαίτερη αξία, δεδομένου ότι ο μαθητής Νικόλαος έχει ως πρότυπό του την αντίστοιχη μελοποίηση του ύμνου από τον Νικόλαο πρωτοψάλτη Σμύρνης (ακμή περ. 1790-1887) Έτσι ασκείται στην τέχνη της μελουργίας, επεξεργαζόμενος θέσεις και μουσικές γραμμές φημισμένων μελοποιών που μελετούσε επιμελώς, ήδη από τη νεανική του ηλικία. 

Την μελοποίηση του Νικολάου Σμύρνης, για όποιον τυχόν θέλει να κάνει την αντιπαραβολή, μπορεί να βρει στο Δοξαστάριον Τριωδίου και Πεντηκοσταρίου του Νικολάου Πρωτοψάλτου Σμύρνης, που επανεξέδωσε ο εκδοτικός οίκος Βασ. Ρηγόπουλου το 1996 (ακριβής ανατύπωση από την πρώτη έκδοση του 1857).

Πάντως ο Μητροπολίτης Νικόδημος είχε μελοποιήσει το συγκεκριμένο Δοξαστικό και με άλλο, πιο κλασικό τρόπο, τον οποίο επίσης δημοσιεύω στον προμνημονευθέντα τόμο. Και σ' αυτή την εκδοχή κρατάει από τον Νικόλαο Σμύρνης την θριαμβευτική καταληκτήρια γραμμή "Τριάς αγία, δόξα σοι".
Του άρεσε δε πάντα να το ψάλλει, τόσο στον Εσπερινό της παραμονής, όσο και στον Εσπερινό της Γονυκλισίας, όπου το έλεγε σε σύντομο χρόνο, ένεκα της μακράς διάρκειας της ακολουθίας, αλλά με απαράμιλλο ύφος. 

Το ενδιαφέρον βέβαια της νεανικής συνθέσεως είναι η σχέση με τον Νικόλαο Σμύρνης. Γιατί ο Πατρών Νικόδημος έψαλλε κάποια μέλη του Νικολάου, ο οποίος είναι αρκετά έντεχνος και λόγω αυτού …απαγορευμένος στο Πατριαρχείο. 

Είναι δεδομένο ότι ο μακαριστός Πατρών Νικόδημος είχε έλθει από τη νεανική του ηλικία σε επαφή με την Σμυρναίϊκη ψαλτική παράδοση, λόγω των προσφύγων ψαλτών που ήλθαν στην Αθήνα μετά την μικρασιατική καταστροφή. Γι’ αυτό έψαλλε μέλη του Νικολάου Σμύρνης, του επίσης μικρασιάτη Εμμανουήλ Φαρλέκα (Αϊδίνι 1877 – Αθήνα 1959) και του Πέτρου Μανέα (1870-1950).
Μάλιστα, στον Ι. Ναό Αγίας Τριάδος Πατρών στα 1992, επί τη συμπληρώσει 70 ετών από την Μικρασιατική Καταστροφή, ο μακαριστός Δεσπότης διηύθυνε χορό ψαλτών της Μητροπόλεως Πατρών που απέδωσε συνθέσεις του Νικολάου Σμύρνης.