Η "ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ" ΚΑΙΤΗ ΡΩΜΑΝΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Πριν από λίγες μέρες «έφυγε» η μουσικολόγος Καίτη Ρωμανού (1939-2020). 

Γράφτηκαν κάποια πράγματα για την σημαντική συμβολή της στην νεοελληνική μουσική, με σημείο αναφοράς το βιβλίο της «Εντεχνη Ελληνική Μουσική στους νεώτερους χρόνους» (2006).
Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα άπτονταν της Εθνικής Μουσικής Σχολής, της Επτανησιακής Μουσικής και της Μουσικής των Βαλκανίων. 

Καίριο πόνημά της και πολύτιμο εγχειρίδιο το «Εθνικής Μουσικής Περιήγησις 1901-1912 - Ελληνικά Μουσικά Περιοδικά ως Πηγή Έρευνας της Ιστορίας της Νεοελληνικής Μουσικής (Δίτομο έργο, 1996). 

Αυτό που δεν τονίστηκε ήταν η μεγάλη συμβολή της στην έρευνα της βυζαντινής μουσικολογίας, όπου πρόσφερε πολλά και σε διεθνές επίπεδο. 

Σημειώνω πρόχειρα εδώ μερικές συμβολές της. 

Η Καίτη Ρωμανού είναι αυτή που μετέφρασε το περίφημο Θεωρητικόν Μέγα της Μουσικής του Χρυσάνθου του εκ Μαδύτων στα αγγλικά, ήδη από το 1973, ασχέτως που κυκλοφόρησε επισήμως στις μέρες μας (New Rochelle, New York: Axion Estin Foundation, 2010).

Μας έδωσε, επίσης, το κείμενο  "A New Approach to the Work of Chrysanthos of Madytos: The New Method of Musical Notation in Greek Church and the Μέγα Θεωρητικόν της Μουσικής" (Studies in Eastern Chant. 5: 89–100), καθώς και τα ακόλουθα άρθρα - ανακοινώσεις: 

- «Περί των δυτικών πηγών του «Θεωρητικόν μέγα της μουσικής» [Συμβολή στη Μνήμη Γεωργίου Στ. Αμαργιανάκη (1936-2003), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Αθήνα 2013, σ.σ. 308-30]. 

- «Η Μεταρρύθμιση του 1814», Μουσικολογία, τόμ. 1 (1985), σσ. 7-22. 

- "Πληκτροφόρα Όργανα για τη Διδασκαλία της Οκτωήχου", στη μουσικολογική ημερίδα με θέμα: «Το Παναρμόνιο του Κωνσταντίνου Α. Ψάχου», διοργάνωση: Τμήμα Μουσικών Σπουδών, Φιλοσοφική Σχολή, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 14.10.2016).
Σημαντικές είναι και οι κριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις που έκανε για έργα που αφορούν στην βυζαντινή εκκλησιαστική και παραδοσιακή μουσική.

Στέκομαι ιδιαιτέρως σε ένα ιδιαίτερο κείμενό της, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Περιοδικό «Πολυφωνία» (τεύχος 33-34, Άνοιξη 2019), με θέμα: Τα “βυζαντινά μοτέτα” του Guillaume Du Fay.

Το άρθρο αυτό εντάσσεται σε έρευνα περί των σχέσεων των Ελλήνων με την Δύση και την μουσική της, κατά τον 15ο και 16ο αιώνα, και επικεντρώνεται σε τρία μοτέτα που έγραψε ο γαλλοφλαμανδός συνθέτης Guillaume Du Fay. Τα δύο από αυτά, το Vasilissa ergo gaude (1420) και το Apostolo glorioso (1424), γράφτηκαν όσο ο συνθέτης ήταν στην υπηρεσία της ιταλικής αριστοκρατικής οικογένειας των Malatesta, μέλη της οποίας είχαν στενή σχέση με την Πελοπόννησο, την εποχή που η φθίνουσα αυτοκρατορία είχε δημιουργήσει στην περιοχή ένα νέο κέντρο της. Το τρίτο μοτέτο, το O tres piteulx, γνωστό και ως Lamentatio sanctae matris ecclesiae Constantinopolitanae (1454 ή 1455), είναι ένας θρήνος για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, όπου ο Du Fay εκφράζει την οδύνη του και τον συγκλονισμό του για την αδιαφορία που έδειξαν οι άρχοντες της Ευρώπης (και οι δικοί του πάτρωνες) απέναντι σε αυτό το συνταρακτικό γεγονός. Στο τέλος του άρθρου εκτίθενται κάποιες ενδιαφέρουσες συμπτώσεις σχετικά με τον θρήνο του Du Fay και τον θρήνο Ο Θεός ήλθοσαν έθνη, που συνέθεσε για την Πτώση ο Μανουήλ Δούκας Χρυσάφης. Στην εισαγωγή του άρθρου, επίσης, επιχειρείται να κατανοηθούν οι λόγοι που έχουν καθυστερήσει την έρευνα των σχέσεων των Ελλήνων με την δυτική μουσική.

Η Καίτη Ρωμανού υπήρξε μια σοβαρή ερευνήτρια, χωρίς προκαταλήψεις και ιδεοληψίες. Γι' αυτό και το έργο της θαρρώ πως θ' αντέξει στο χρόνο.

ΚΑΙΤΗ ΡΩΜΑΝΟΥ: Τα “βυζαντινά μοτέτα” του Guillaume Du Fay by Panagiotis Andriopoulos on Scribd