Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Η Προσευχή της καρδιάς (Prayer of the heart, 1999) είναι ένα έργο του σπουδαίου άγγλου, ορθόδοξου και φιλέλληνα συνθέτη Τζων Τάβενερ (1944-2013) και θέμα του είναι η ευχή του Ιησού, το "Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού, ελέησόν με", δηλαδή η επίκληση του Ονόματος του Κυρίου Ιησού. Μια ησυχαστική πρακτική που καλούνται να κατορθώσουν κυρίως οι μοναχοί, ώστε να καταστούν «κοινωνοί θείας φύσεως».
Το έργο είναι γραμμένο ακριβώς πριν 20 χρόνια, για την γνωστή Ισλανδή ποπ τραγουδίστρια Björk και το Κουαρτέτο String Brodsky, που το ερμήνευσαν σε πρώτη εκτέλεση το 2004, οπότε και συμπεριλήφθηκε στο cd “John Tavener - A Portrait (His Works・His Life・His Words)”, που κυκλοφόρησε τότε από την Naxos.
Η Björk τραγουδάει την καρδιακή ή νοερά προσευχή του Ιησού στα ελληνικά, κοπτικά και αγγλικά (“Lord Jesus Christ, Son of God, have mercy upon me”).
Ο συνθέτης επέλεξε την προσευχή του Ιησού, αποδεικνύοντάς μας έτσι περίτρανα ότι εστιάζει στην ουσία, στο κέντρο της ορθόδοξης πνευματικότητας. Κι ακόμη, φαίνεται πως επέλεξε να ειπωθεί και στα κοπτικά (Mar Ieshu Mesiha, bara Illaha, yitrahemni a'khataw. Amayn), επειδή γνώριζε, προφανώς, την τεράστια άνθηση του μοναχισμού στην ευρύτερη περιοχή της Αιγύπτου, ιδίως τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.
Πάντως, η επιλογή τριών γλωσσών για την μελοποίηση της καρδιακής προσευχής, δύο αρχαίων (ελληνικά και κοπτικά) και μιας σύγχρονης (αγγλικά), που είναι και παγκόσμια, δείχνει, μάλλον, την πρόθεση του Τάβενερ να τονίσει την οικουμενική διάσταση της προσευχής και δη της νοεράς - καρδιακής.
Το έργο εκδόθηκε σε CD και ενσωματώθηκε ως μουσική κάλυψη στην εγκατάσταση του Τζέικ Λέβερ Centre + Circumference (2008, Wallspace, All Hallows on the Wall, City of London).
Το μουσικό πλαίσιο του έργου δεν θα μπορούσε να είναι απλούστερο. Ένας αργός καρδιακός παλμός δίνει στο κομμάτι τον ήσυχο και αδιάκοπο ρυθμό του. Το κουαρτέτο με σπείρες περιπλανιέται σε συνεχείς μετατροπίες, κλείνοντας τον κύκλο μετά από 15 λεπτά, ενώ ο τραγουδιστής απαγγέλλει την προσευχή σε κάθε χορδή, θα λέγαμε. Αυτό θα μπορούσε να επαναληφθεί ατέλειωτα. Η ιδέα της αδιάλειπτης προσευχής ίσως δεν μπορούσε να απεικονιστεί πιο όμορφα!
Ένα μινιμαλιστικό έργο – μα και πλούσιο σε ηχοχρώματα ταυτόχρονα – που αποτυπώνει την αντίληψη του Τάβενερ για την σύνθεση λατρευτικής μουσικής.
Άλλωστε ο ίδιος ο συνθέτης σε σημείωμά του στο φυλλάδιο του CD, λέει πως επέλεξε την Björk, επειδή η φωνή της δεν ήταν εκπαιδευμένη και ο ήχος της ήταν πρωτόγονος. Του άρεσε η απλότητά της και ο αυθορμητισμός της, που οδηγούσαν σε μιαν αβίαστη ποιότητα.
Με την ευκαιρία, αξίζει να θυμηθούμε τα όσα λίαν επίκαιρα είπε ο Τάβενερ, σχετικά με τον Ορθόδοξο κόσμο στις μέρες μας, σε μια συνέντευξή του στον Gavin Dixon:
“Αυτό που με ανησυχεί είναι ο εθνικισμός που επικρατεί σε πολλές ορθόδοξες χώρες. Αν έλειπε από την Ορθοδοξία ο εθνικισμός, θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη και πιο ισχυρή επίδραση σε έναν κόσμο που είναι σαραβαλιασμένος και έχει χάσει την πολύτιμη γλώσσα της μυσταγωγίας και του συμβολισμού… Αν η Ορθοδοξία εξαρτάται από τους εθνικισμούς, θα παραμείνει αναποτελεσματική και σαραβαλιασμένη όπως η κοσμική κουλτούρα".
Η προσευχή της καρδιάς του Τάβενερ ας είναι το αντίδοτο στους εθνικισμούς που ταλανίζουν την Ορθοδοξία. Γιατί, άλλωστε, αυτή είναι η ουσία: ο έσω, ο κρυπτός της καρδίας άνθρωπος που συνομιλεί με τον Θεό κι όχι το κράτος που φέρει ως εξωτερικό μανδύα και – φευ – άλλοθι, την Ορθοδοξία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου