Η ΚΙΚΗ ΜΟΡΦΟΝΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Μάνος Χατζιδάκις, Κική Μορφονιού και Μενέλαος Παλλάντιος στο Γ' Πρόγραμμα 

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Η σπουδαία μεσόφωνος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κική Μορφωνιού απεβίωσε την Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου 2025, αφήνοντας μια ξεχωριστή κληρονομιά στην ερμηνεία της λυρικής τέχνης στην Ελλάδα. Σε μια μοναδική σταδιοδρομία τριών δεκαετιών στην Εθνική Λυρική Σκηνή, ερμήνευσε όλο το ρεπερτόριο της μεσοφώνου αφήνοντας ανεξίτηλο στίγμα σε πάνω από σαράντα όπερες. Οι «Αθάνατες» οι εμφανίσεις της μαζί με τη Μαρία Κάλλας στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, ως Ανταλτζίζα στη Νόρμα (1960) και Νέρις στη Μήδεια (1961). 

Εδώ θα εξετάσουμε τη σχέση και συνεργασία της αείμνηστης σολίστ με τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη, από τη γέννηση των οποίων γιορτάζουμε φέτος τα 100 χρόνια. 

Ο «φίλος της καρδιάς» για την Κική Μορφονιού ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις. Σε συνέντευξη της στην Μαρία Κατσουνάκη, η Κ. Μορφωνιού είχε πει: «Ηταν σπουδαίος άνθρωπος, μου λείπει αφάνταστα. Τα βράδια βγαίναμε παρέα οι τρεις μας, με τον σύζυγό μου, πολύ συχνά. Υπάρχουν πολλές πτυχές του βίου του που δεν είναι ευρέως γνωστές. Oπως ότι ο Μάνος είχε “υιοθετήσει” τρεις φτωχές, ηλικιωμένες χήρες στην Καισαριανή που τις συντηρούσε». 

Σε άλλη συνέντευξή της, στον Γιάννη Πανταζόπουλο για τη Lifo, είπε για τον Μάνο Χατζιδάκι: 

"Ένας άρχοντας, η μεγαλύτερη μουσική διάνοια που έχει περάσει από την Ελλάδα. Είχε ευαισθησία, αισθητική, ήταν ποιητής και πάντα βρισκόταν σε συνεχόμενο πόλεμο με τον λαϊκισμό. Αναμορφωτής, φιλεύσπλαχνος, σοφός, πρωτοπόρος και ασυμβίβαστος στην ζωή του. Ο Μάνος, γεννήθηκε για να μαγεύει και να ταξιδεύει τους άλλους μαζί του". 

Ο Μάνος Χατζιδάκις συνεργάστηκε με την Κική Μορφωνιού στην φημισμένη όπερα των Μπέρτολτ Μπρεχτ και Κουρτ Βάιλ «Μαχαγκόνι», που ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο Ολύμπια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τη χειμερινή περίοδο 1977-1978. Στις δοκιμές διηύθυνε ο Μάνος Χατζιδάκις, ενώ στην παράσταση ο Χανς Βέρνερ Πίντγκεν. Παραθέτουμε στη συνέχεια ένα αρχειακό βίντεο της ΕΡΤ. Τα πλάνα από τις πρόβες τραβήχτηκαν από τον σκηνοθέτη Ανδρέα Βελισσαρόπουλο. Διακρίνονται ο Μίνως Βολανάκης που υπέγραφε τη σκηνοθεσία της παράστασης, ο τενόρος Ζάχος Τερζάκης, η υψίφωνος Βάσω Παπαντωνίου και ο βαθύφωνος Δημήτρης Καβράκος. Συμμετείχαν επίσης, οι λυρικοί τραγουδιστές: Θέμις Σερμιέ, Δημήτρης Στεφάνου, Κική Μορφονιού, Μιχάλης Χελιώτης και Ανδρέας Κουλουμπής. Τη σκηνογραφία υπέγραφε ο Διονύσης Φωτόπουλος. Ο Μάνος Χατζιδάκις, που τότε ήταν μέλος του Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, δίνει συνέντευξη στη Σούλα Αλεξανδροπούλου.

   

Στις 16 Αυγούστου 1981 ο Μάνος Χατζιδάκις δίνει μια εξαιρετική συναυλία στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Μουσικός Αύγουστος», που ο ίδιος διηύθυνε, στο Ηράκλειο της Κρήτης. Τραγουδούν η μέτζο σοπράνο Κική Μορφονιού, ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς και η Χορωδία του Τρίτου Προγράμματος υπό τη διεύθυνση του Αντώνη Κοντογεωργίου. Στο πιάνο ο Μάνος Χατζιδάκις. Ακούγονται αποσπάσματα από τα έργα «Καπετάν – Μιχάλης», «Ο Μεγάλος Ερωτικός», «Αμοργός» και ολόκληροι οι δύο αδισκογράφητοι κύκλοι τραγουδιών «Αποστολή» και «Τα Πινδαρικά». Η συναυλία - ντοκουμέντο ανήκει στο αρχείο της ΕΡΤ και βρίσκεται αναρτημένη στο διαδίκτυο. 

Το έργο «Αποστολή», ανάθεση της Πολεμικής Αεροπορίας, βασίζεται σε κείμενο που αναφέρεται σε πραγματικά περιστατικά, σχετικά με τον ηρωικό θάνατο του 21χρονου ανθυποσμηναγού Ελευθερίου Αθανασάκη (23.7.1943). Ο Χατζιδάκις μελοποιεί στο έργο αυτό και στίχους του Ευάγγελου Αβέρωφ (1910-1990). Η Κική Μορφωνιού ερμηνεύει μοναδικά!

   

Για «Τα Πιναδαρικά», σύμφωνα με κείμενο του ίδιου του Χατζιδάκι, η ανάθεση έγινε από τον Ντίνο Γιαννόπουλο, τον πρώτο καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών, ο οποίος ζήτησε από τον Χατζιδάκι να συνθέσει μία σκηνική καντάτα για το Φεστιβάλ Κέρκυρας, ένα ρέκβιεμ ουσιαστικά στη μνήμη του Αμερικανού κορυφαίου μαέστρου Thomas Shippers που είχε συνδεθεί με τον συγκεκριμένο μουσικό θεσμό της Κέρκυρας και είχε φύγει από τη ζωή το 1977 σε ηλικία 47 ετών. 

Πέντε ποιήματα του Πινδάρου μελοποίησε ο Χατζιδάκις, από τους Ύμνους, τους Παιάνες, τα Εγκώμια και τους Θρήνους του, φτιάχνοντας έναν μικρό κύκλο τραγουδιών για δύο λυρικές φωνές, της Κικής Μορφονιού και του Σπύρου Σακκά. Το έργο παρουσιάστηκε ζωντανά στο Μικρό Θέατρο Κήπου κατά τις εκδηλώσεις του Μουσικού Αυγούστου 1981 και αργότερα παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από την «Ορχήστρα των Χρωμάτων», υπό τον Μίλτο Λογιάδη.

Πρόγραμμα της συναυλίας του "Μουσικού Αυγούστου" (1981)

Στα 1993 ο Σείριος του Μάνου Χατζιδάκι εκδίδει ένα διπλό ψηφιακό δίσκο (cd) με τον τίτλο «Η τέχνη της Κικής Μορφονιού». Πρόκειται για άριες και αποσπάσματα από όπερες – ηχογραφήσεις από το αρχείο της ΕΡΤ. Με αυτή την έκδοση ο Χατζιδάκις – ένα χρόνο πριν πεθάνει – τιμά την φίλη του Κική Μορφονιού και προσφέρει στο κοινό ξεχωριστά δείγματα της υψηλής τέχνης της.

Η Κική Μορφονιού τραγούδησε και Μίκη Θεοδωράκη και μάλιστα σε πρώτη εκτέλεση. 

Τον Απρίλιο του 1985 στο θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών παρουσιάζεται σε πρώτη εκτέλεση το έργο «Ακολουθία εις κεκοιμημένους (Requiem)». Διευθύνει ο Αντώνης Κοντογεωργίου με σολίστ τους Φραγκίσκο Βουτσίνο, Κική Μορφονιού, Μ. Ικέουτσι, τη Χορωδία «Τραγουδιστές» και την Παιδική Χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας (Δημήτρης Καρβούνης). 

Σε χειρόγραφό του ο συνθέτης αναφέρει: «Με την αφιέρωση του έργου αυτού στους νεκρούς της σφαγής των Καλαβρύτων αποτίω φόρο τιμής στη μνήμη των εθνομαρτύρων της νεότερης ιστορίας μας.»

Το 1987 η Εθνική Λυρική Σκηνή ανεβάζει την όπερα, σε δύο Πράξεις, του Μίκη Θεοδωράκη «Κώστας Καρυωτάκης». Η Κική Μορφονιού ερμηνεύει την «Ρωμιοσύνη».

 

Σε συνέντευξή της στον Αντώνη Μποσκοϊτη, η Κική Μορφονιού είπε για τους δύο  συνθέτες μας: "Ακούμε τα πρώτα λαϊκά τραγούδια του Μάνου σήμερα και λέμε «Δώσε μου κι άλλα ν’ ακούω»! Το ίδιο και του Θεοδωράκη, που είχε τρομερές τεχνικές γνώσεις πάνω στο τραγούδι και στη μουσική".

Τους ερμήνευσε και …έφυγε στα 100χρονά τους.