Ιδιωτική Οδός: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ: Προσέγγιση στη ζωγραφική του Κώστα Παναγιωτακόπουλου

Τετάρτη 26 Μαΐου 2021

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ: Προσέγγιση στη ζωγραφική του Κώστα Παναγιωτακόπουλου

Χρωματική πανδαισία ενός ονειρικού ταξιδευτή

«είμαστε από την ουσία των ονείρων πλασμένοι»

Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Τρικυμία

«Σιμωνίδης τὴν μὲν ζωγραφίαν ποίησιν σιωπῶσαν προσαγορεύει, τὴν δὲ ποίησιν ζωγραφίαν λαλούσαν».1 Αν «η ζωγραφική είναι ποίηση χωρίς μιλιά και η ποίηση ζωγραφιά που μιλάει»,2 τότε, ερμηνεύοντας – ποιητική αδεία – τη σιωπή της ζωγραφικής, φρονούμε ότι τα όνειρα, εν σιωπή πλασμένα, αποτελούν την πηγή της ζωγραφικής, αλλά και κάθε δημιουργίας. Το όνειρο ως πρωτογενής ουσία μεταφέρει εντός του το δημιουργικό σπέρμα και διατρέχοντας το ψυχικό μέρος ανασύρει από το ασυνείδητο μνήμες και ενοράσεις, για να εκβάλλει τέλος ενοποιημένο – ως πνευματική κατάσταση – στον κόσμο των αισθημάτων.

Ο Κώστας Παναγιωτακόπουλος, δημιουργός κατεξοχήν αισθαντικών έργων ευφάνταστης χρωματικής κλίμακας, υπέρτατου λυρισμού και εξιδανίκευσης, αποτυπώνει στις ζωγραφικές του επιφάνειες τον ονειρικό του κόσμο ως μεταφορά των εκλάμψεων του νου και των εναρμονίσεων της ψυχής, ισορροπώντας το υλικό με το πνευματικό στην Τέχνη. Εμβαπτίζεται στα νάματα της ζωγραφικής, κομίζοντας ένα ελεύθερο τρόπο εικαστικής γραφής με την ενσωμάτωση αφαιρετικών και υπερρεαλιστικών στοιχείων, διαμορφώνοντας εν προόδω το αναγνωρίσιμο ύφος του.

Σχέδιο και χρώμα, κατανέμονται αρμονικά για ν’ αποδοθεί μορφή και περιεχόμενο, ισορροπώντας μεταξύ αντικειμενικού και υποκειμενικού, όπου λογισμός και όνειρο, συναίσθημα και φαντασία, αναδημιουργούν ενοποιητικά τον κόσμο των φαινομένων. Μορφικοί σχεδιασμοί, ενθέσεις, επιζωγραφίσεις και έντονα χρωματικές αντιθέσεις, με τέμπερα ή ακρυλικά, συνθέτουν την ποιητική του, εκεί όπου «βλασταίνει ο νους» κι ανθεί, το σώμα και η ψυχή των ευφάνταστων εκφραστικών του πονημάτων. Οι αισθητικές κατακτήσεις και οι θεωρητικές καταβολές, αποτελούν σταθεροί τροφοδότες και οδηγοί των αναζητήσεών του, από την παράδοση έως τα σύγχρονα κινήματα της Τέχνης.

Έμπλεος ενθουσιασμού για ό,τι αφειδώλευτα προσφέρεται από τα αστείρευτα πολιτιστικά κοιτάσματα της πατρίδας του, εμπνέεται πολυμορφικές συνθέσεις, όπου το εκτυφλωτικό ελληνικό φως, λειτουργώντας ως κάτοπτρο και αντικατοπτρισμός των Ιδεών, μεταμορφώνει το δομημένο τοπίο σε σκηνικό μιας ονειρικής πολιτείας. Ο ζωγράφος, αντλώντας αισθήσεις και θελκτικές εικόνες, μεταγγίζει τα συναισθήματά του στα έργα που μας παραδίδει, ως αντίδωρο στην προσφορά, ταξιδεύοντάς μας νοερά με του ονείρου τα πανιά, σε τόπους καταφυγής και παραμυθίας, με πυξίδα τα λόγια του Ποιητή:

«Πλοίο διαρκείας η χώρα μου»3

Με νησιωτική τοπιογραφία, στοιχείο φυγής και περιπλάνησης στις θάλασσες και «τις ακρογιαλιές του Ομήρου»4 τα παραδοσιακά σπίτια και τα πολύμορφα αρχιτεκτονικά κτίσματα, υποκλινόμενα στη φύση, κυματούνται και συνυπάρχουν ευρηματικά, σε μια πολύχρωμη συνομιλία και διαλεκτική των αντιθέτων. Στην ανθρωπογεωγραφία του η ζωή, αναπαρίσταται και εικονοποιείται ως «τέχνη μέσα στην τέχνη», σαν «όνειρο μέσα σέ όνειρο», με τους θαυμαστές της να θεώνται, σινεμά και καραγκιόζη, τσίρκο και λούνα παρκ, μπαλαρίνες και θεατρίνους περιοδεύοντος μυστικού θιάσου, ως επιδραστική λειτουργία αλληλοπεριχώρησης πνεύματος και βλέμματος, που γονιμοποιεί τη φαντασία και επιστρέφει ως νοσταλγία, στης «ένδον χώρας» τα τοπία.

Στις δισδιάστατες συνθέσεις, οι επενδυμένες με φύλλα χρυσού επιφάνειες – παραπέμποντας στον κάμπο των βυζαντινών εικόνων – υποβάλλουν την αφήγηση, ενώ με άλλη μορφή και μεικτή τεχνική, οι χρωματικές αποχρώσεις των ενθέσεων στο κατάστικτο με μπλε κοβαλτίου φόντο εστιάζουν και υποδηλώνουν το ονειρικό περιεχόμενο. Συνακόλουθα, στα έργα των ποιητικών συναρμογών από ετερόκλητα υλικά, επιθέτει «μινωικά και σουμεριακά σύμβολα, αλφάβητα και οπτικά θραύσματα του κλασικού παρελθόντος, της Ορθοδοξίας και της βυζαντινής ιστορίας»5 αναγιγνώσκοντας και σημαίνοντας της γλώσσας τα μυστήρια, ως σύμβολα πνευματικότητας.

Στα νεότερα έργα, η θεματική του συμπυκνώνει τις αισθητικές του αναφορές, δημιουργώντας κατ’ αναλογίαν μικρόκοσμου και μακρόκοσμου ελεύθερα πεδία και φανταστικά τοπία, όπου χαρτογραφεί όνειρα και στοχασμούς. Μετασχηματίζει την ύλη με τη μεταμορφωτική δύναμη του χρωστήρα και με αναγωγή στα αρχέτυπα, εικονοποιεί και αποδίδει με «ηχοχρώματα» τη διαισθητικά συλληφθείσα «συμπαντική αρμονία».

Με τη σύζευξη γεωμετρικών και ελεύθερων σχημάτων, τους τόνους και τη ρυθμολογία της χρωματικής σύνθεσης, ιστορεί την προσωπική του μυθολογία, έλκοντας το βλέμμα εκεί όπου μορφοποιείται και συντελείται η μαγική ζωγραφική του. Η αναπαράσταση των ονείρων του, ως έκφραση εαυτού, είναι προβολή και νεύμα διαρκούς αιτήματος ανταπόκρισης προς τον καθένα. Προσεγγίζοντας τον εκφραστικό του κόσμο «δανείζομαι ουρανό» για ν’ αντικρίσω και να δω, τον αισθητικό εναγκαλισμό της πανδαισίας των χρωμάτων, με τη διάθλαση των πολλαπλών σχημάτων, που άλλοτε μεγεθυμένα υπερίπτανται και άλλοτε ανάλαφρα συστρέφονται, μετεωριζόμενα και εφαπτόμενα σε κυκλική αιώριση.

Οι Δάσκαλοί του, συμπορευτές και συμπαραστάτες «ἐν Φαντασίᾳ καὶ Λόγῳ»,6 δομούν τα υλικά της ευαισθησίας του ως αφομοιωτική επιρροή και γνωσιολογική κατάκτηση σε ό,τι ο ίδιος πλαστουργεί, μεταγγίζοντας εκεί το δικό του αίμα. Τα έργα των χειρών του, είναι η ταυτότητα και το διαβατήριο για την περιπλάνηση στους δρόμους της Τέχνης, όπου βίωμα και υποκειμενική θεώρηση, εγγράφονται ως ιδιοπροσωπεία, φανερώνοντας τα στοιχεία των παλίμψηστων εγκαυστικών του χρόνου. Εδώ, στον βωμό των αποκαλυφθέντων πραγμάτων, το φως καταυγάζει, αντανακλώντας του ιδεώδους τις πηγές, όπου αρδεύεται ως πνοή και ουσία, ποίηση και φιλοσοφία.

Ως ονειροποιός και ένθεος δημιουργός πολλαπλών λυρικών θαυμάτων αναπέμπει αίνους και υμνωδεί την πρώτη αρχή για τη δωρεά της έμπνευσης και τη μετουσίωσή της σε απελευθερωτική δημιουργική πράξη. Στο έργο του αποδίδεται «ἐν ταυτῷ» το ουράνιο ιδανικό και το γήινο ονειρικό ως μεταφορά και αποκάλυψη μιας ιδεατής πραγματικότητας. Με επιμονή και διαρκή αναζήτηση, ως σκαπανέας και αναρριχητής, εμβαθύνει και απογειώνει την τέχνη του, ενεργοποιώντας όλες του τις αισθήσεις.

Με ψυχικά αποθέματα ενσυναίσθησης «φαντάζεται με ένταση και πληρότητα»7 για την κατανόηση των ανθρωπίνων και αγωνίζεται για την υπέρβαση των συνήθη καταστάσεων, αντιπροτείνοντας την ποίηση των χρωμάτων, στη μουντή και αποστειρωμένη καθημερινότητα των επαναληπτικά ομοιόμορφων πραγμάτων. Οι πολύτροπες συνθέσεις του –αποτυπώματα μνήμης και προσδοκίας – ανακαλούν έναν κόσμο ομορφιάς, αθωότητας και γαλήνης. Ζητούμενα μιας σκοτεινής και ταραγμένης εποχής.

Δημήτρης Παπανικολάου

Βιβλιογραφία

- E.H.Combrich. «Το χρονικό της Τέχνης». Μετάφραση: Λίνα Κάσδαγλη. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. Αθήνα 1994.

- Leon Battista Alberti. «Περί Ζωγραφικής». Εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια: Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Εκδόσεις Καστανιώτη. Αθήνα 1994

- Honore De Balzac. «Το άγνωστο αριστούργημα». Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης. Εκδόσεις Άγρα. Αθήνα 1983

Σημειώσεις

1. Πλούταρχος. Σπάραγμα του Σιμωνίδη.

2. Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. «Ο γελωτοποιός και η αλήθεια του. Η αθέατη πλευρά της Τέχνης». Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1991, σελ. 46

3. Οδυσσέας Ελύτης. «Ο μικρός ναυτίλος». Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1985, σελ.119

4. Οδυσσέας Ελύτης. «Ο μικρός ναυτίλος». Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1985, σελ. 56

5. Roger Wollen. «Greek Horizons» Contemporary art from Greece. 2000.

6. Κ.Π. Καβάφης. «Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου` Ποιητού εν Κομμαγηνή 595 Μ.Χ.». Ποιήματα, Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1982, σελ. 24

7. Percy Bysshe Shelley. «Υπεράσπιση της Ποίησης». 1821. Απόδοση: Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 1996, σελ. 40.

Βιογραφικό Σημείωμα

Ο Κώστας Παναγιωτακόπουλος γεννήθηκε στην Πάτρα. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ζωγραφική στην Academia de Belle Arti της Φλωρεντίας, απ’ όπου αποφοίτησε με άριστα. Διδάσκει εικαστικά στη Μέση Εκπαίδευση.

Aτομικές εκθέσεις

2020 «Περιπλανήσεις» Cube Gallery, Πάτρα

2018 «Εσωτερική πτήση» Cube Gallery, Πάτρα

2016 «Ταξίδια όνειρα» Cube Gallery, Πάτρα

2014 «Ονειροχώροι» Cube Gallery, Πάτρα

2012 «Μυθολογία προσωπική» Cube Gallery, Πάτρα

1997 Επίκεντρο, Αθήνα

1995 Επίκεντρο, Πάτρα

1991 Επίκεντρο, Πάτρα Ομαδικές εκθέσεις (επιλογή)

2014 Bede's World Museum, Church Bank, Jarrow

2013 The Scottish Historic Building Trust, Εδιμβούργο

2013 Cube Gallery, Πάτρα