Ιδιωτική Οδός: Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Το 2026 συμπληρώνονται 50 χρόνια από το ανέβασμα στο Εθνικό Θέατρο της παράστασης «Καποδίστριας» του Νίκου Καζαντζάκη σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, μουσική Μίκη Θεοδωράκη και μουσική διδασκαλία Έλλης Νικολαΐδη.

Ηθοποιοί: Ν. Τζόγιας, Ζ. Τσάπελης, Λ. Καλλέργης, Αλέκα Κατσέλη, Θ. Μορίδης, Δ. Μαλαβέτας, Γ. Αργύρης κ.ά.

Ο Καζαντζάκης έγραψε τον «Καποδίστρια» στην Αίγινα το 1944 και η ιστορική τραγωδία του έγινε θεατρικό έργο. Η πρώτη παράσταση του έργου δόθηκε από το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδος στις 25 Μαρτίου 1946, στο πλαίσιο των εορτασμών για την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η σκηνοθεσία ήταν του Σωκράτη Καραντινού και τα σκηνικά και τα κουστούμια του Νίκου Εγγονόπουλου. Την παράσταση παρακολούθησαν ο Νίκος και η Ελένη Καζαντζάκη.

Το έργο ανέβηκε μετά από 30 χρόνια, πάλι από το Εθνικό Θέατρο, το 1976 (ανέβηκε από 5/11/1976-12/12/1976) και επαναλήφθηκε την Θεατρική περίοδο 1981 – 1982 (26/2/1982).

Η τραγωδία διαδραματίζεται στις τελευταίες στιγμές πριν από τη δολοφονία του Καποδίστρια. Ο ήρωας γνωρίζει ότι υπάρχει συνωμοσία εναντίον του και προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κρίση με εσωτερικό και εξωτερικό διάλογο με άλλους ιστορικούς χαρακτήρες, όπως ο Μακρυγιάννης και ο Κολοκοτρώνης. Το έργο εξερευνά την ένταση ανάμεσα στις αρχές της ελευθερίας και της τάξης, και τις συνέπειες της πολιτικής αδιαλλαξίας.

Από το πρόγραμμα της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου

Η μουσική της παράστασης είναι γραμμένη από τον Μίκη Θεοδωράκη για χορωδία, βιολιά (Ι, ΙΙ & ΙΙΙ), φλάουτο, κιθάρα και βιολοντσέλο. Μέσα στην παρτιτούρα ορχήστρας και κυρίως στο σπαρτίτο διακρίνεται η συνοδεία κιθάρας. Ωστόσο, ανάμεσα στις παρτιτούρες δεν βρέθηκε πάρτα για κιθάρα, σύμφωνα με σχετική σημείωση στο Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.

Στο σπαρτίτο για φωνή και κιθάρα αναγράφονται τα λόγια της φωνής με τις συγχορδίες που την συνοδεύουν καθώς και κάποιες μελωδικές γραμμές, γραμμένες μόνο για φωνή. Οι συγχορδίες φαίνεται να είναι γραμμένες για κιθάρα. Η μουσική απευθύνεται κυρίως στον χορό, εκτός από το σόλο της Γριάς Σουλιώτισσας, το οποίο ερμήνευσε η Αλέκα Κατσέλη.

Ο Θεοδωράκης στοιχείται στη λογική του συγγραφέα. Ο Καζαντζάκης δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο στον Χορό των Γυναικών, οι οποίες λειτουργούν ως το πολιτισμικό απόθεμα σοφίας, ελπίδας και μελλοντικής ανάτασης της κοινωνίας: «Καινούργια Ελλάδα θυγατέρα βαθιά στον κόρφο μου κρατώ και τη βυζαίνω».

Ο Καζαντζάκης χρησιμοποιεί γενικά ποιητική γλώσσα και στοιχεία χορού, με έντονη λυρική διάσταση και φιλοσοφικές προεκτάσεις. Η θεατρική γραφή συνδυάζει ιστορικά γεγονότα με υπαρξιακά ερωτήματα σχετικά με την προσωπική ελευθερία, την ηθική ευθύνη και την ιστορική μοίρα.

Στις παρτιτούρες των χορωδιακών μερών αναγράφονται τα ονόματα των ερμηνευτών του χορού. Πρόκειται για τους Καρδαρά Ασπασία, Φρούση Λένα, Καρτσάτου Κατερίνα, Ιωάννου Ιφιγένεια.