Δημήτρης Παπανικολάου: Προσέγγιση στα έργα ζωγραφικής του Στάθη Ανδρουτσάκη

Στάθης Ανδρουτσάκης. «Ο Άγγελος των εργατών». Πειραϊκή-Πατραϊκή. 50Χ190 εκ. Ελαιογραφία. Συλλογή Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ 

Πεδία πράξης και μνήμης 

Προσέγγιση στα έργα ζωγραφικής του Στάθη Ανδρουτσάκη 

Μνήμη Βασιλικής Κωστούλα 

(Πλάκα Ραφταναίων Ιωαννίνων 1933-Πάτρα 2024) 

εργάτρια Πειραϊκής-Πατραϊκής 

«Kαι θα αδειάσουν όλα τα εργοστάσια, 

και μετά πάλι με την επίταξη θα γεμίσουν, 

για να βγάλουνε όνειρα συντηρημένα σε κουτιά μυριάδες, 

και χιλιάδων λογιών εμφιαλωμένη φύση» 

Οδυσσέας Ελύτης. Άξιον εστί. Προφητικόν 

Ο Στάθης Ανδρουτσάκης, στην ενότητα έργων ζωγραφικής «Εργοστάσια», διερευνά τη σχέση της φθοράς και του θανάτου, με ό,τι την αντιστρατεύεται και την αναστρέφει. Η δημιουργική του πρόταση, κατατείνει στο να ανατάξει αυτό που παρασύρει στο διάβα του ο χρόνος. Αναζητά στη σιωπή των εγκαταλελειμμένων εργοστασίων, το αποτύπωμα του χρόνου και αποκαλύπτει μέσα απ’ τα χαλάσματα, ό,τι διαφεύγει ως εικόνα και αίσθημα. Με το κατακτημένο ύφος της εικαστικής του γραφής, υποβάλλει το ονειρικό στοιχείο, που ενοποιεί και μετουσιώνει τη φθορά σε ποίηση και ομορφιά. Το χέρι του ζωγράφου, κατευθύνει το βλέμμα μας στις ρωγμές και τα σημάδια, που άφησε ο χρόνος στο σώμα της ύλης και των ανθρώπων τα έργα. Εκεί, στην απεικόνιση του «Κλωστηρίου Β», άγγελος «καταβαίνον»1 με λευκά φτερά, σαν να αναζητά το μνημονικό αποτύπωμα των απόντων εργατών, παραπέμποντάς μας στη μεταφυσική θεώρηση του Είναι και Μη Είναι, της αρχής και του τέλους των πραγμάτων. Σε άλλη σκηνή, ένα ερωτευμένο ζευγάρι που φανερώνεται στα ερείπια, είναι ταυτόχρονα ένα ελεγείο και ένας ύμνος, για ό,τι εχάθη και ό,τι αναγεννάται. Μια σιωπηλή παρουσία της μαρτυρίας του Έρωτα και του Θανάτου, ως αντιθετικά ζεύγη μιας αέναης κίνησης και εντροπίας. Τα χρώματά του ελάχιστα. Ώχρα, σταχτί, καφέ σκούρο σαν από καμένο ξύλο, κι ένα απρόσμενο κίτρινο ως δέσμη φωτός, που εισβάλλει απ’ τις ρωγμές και τα μισογκρεμισμένα πορτοπαράθυρα. Μελιά, φωτισμένα κι αέρινα τα σώματα, αντιδιαστέλλουν την αίσθηση του απονεκρωμένου τοπίου. Στο σκίρτημα του βλέμματος απ’ την ονειρική παρουσία των μορφών, η αίσθηση του βεβαιωμένου χρόνου ανατρέπεται. Ένας ποιητικός οίστρος ξεπηδά απ’ τα «ωραία μέσα ερείπια»,2 ως πνοή που εμφυσά και γονιμοποιεί την φαντασία, υπερβαίνοντας τα δεσμά μιας αδήριτης πραγματικότητας. 

Ο Στάθης Ανδρουτσάκης, στα έργα του εργοστασίου της Πειραϊκής-Πατραϊκής, συμβολοποιεί τον χώρο, ως πεδίο πράξης και μνήμης, θέτοντας την τέχνη του στην πρωτοπορία των αναζητήσεων και των ερωτημάτων που τίθενται αναπόφευκτα. Ως δρών υποκείμενο της νεωτερικότητας, μετέχει συνειδητά στο γίγνεσθαι, προτείνοντας την ενέργεια και τη δημιουργία, ως πράξεις αντίστασης στο «παιχνίδι του χρόνου»3 και στον αγώνα της μνήμης εναντίον της λήθης. 

Δημήτρης Παπανικολάου, μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου 

Στάθης Ανδρουτσάκης. «Σιλό». Πειραϊκή-Πατραϊκή. Ελαιογραφία. 50Χ130 εκ.
Συλλογή Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών 

Βιβλιογραφία 

1.Leon Battista Alberti. «Περί Ζωγραφικής». Εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια: Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Εκδόσεις Καστανιώτη. Αθήνα 1994 

Σημειώσεις 

1. Καινή Διαθήκη. «Το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον», σ.182. Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Αθήνα 1981 

2. Οδυσσέας Ελύτης. «Άξιον εστί». Ανάγνωσμα έκτο. Προφητικόν, σ.66. Λιθογραφία Γιάννη Μόραλη. Ίκαρος Εκδοτική Εταιρεία. Αθήνα 1979 

3. Κώστας Αξελός. «Προς την πλανητική σκέψη», σ.38. Βιβλιοπωλείον της Εστίας. Αθήνα 1985 

Η πρώτη γραφή του κειμένου, τυπώθηκε στο φυλλάδιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας, με την ευκαιρία της ομώνυμης έκθεσης του Στάθη Ανδρουτσάκη στα Παλαιά Δημοτικά Λουτρά. Πάτρα 15-30 Ιουνίου 2010. Δεύτερη τελική γραφή: 2025 

 Μαρία Κοσσυφίδου. «Από το τότε στο πότε». («Νήματα μνήμης».
Εγκατάσταση της Δανάης Στράτου. Κλωστήριο Β, Πειραϊκής-Πατραϊκής. Πάτρα 2020) 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ 

Ο Στάθης Ανδρουτσάκης γεννήθηκε το 1959. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, από το 1979 έως το 1983, με δασκάλους τους Δημήτρη Μυταρά, Λευτέρη Κανακάκι, Παναγιώτη Τέτση και Νίκο Κεσσανλή. Από το 1982 έως το 1983 παρακολούθησε σπουδές κεραμικής στο Εργαστήρι Εφαρμογών Κεραμικής της ΑΣΚΤ, με δάσκαλο τον Γιώργο Γεωργίου. Από το 1979 έως 1983 θεωρητικές και παιδαγωγικές σπουδές στην Ιστορία Τέχνης με την καθηγήτρια Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα και Ρυθμολογίας / Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής με τον Παύλο Μυλωνά. Αποφοίτησε με Άριστα, Έπαινο Κεφαλής και Έπαινο Σχεδίου Γυμνού. Μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας. Μέλος της Ένωσης Εικαστικών Πάτρας. Έχει παρακολουθήσει τα περισσότερα από τα ετήσια σεμινάρια της ΄Ένωσης Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων σε θέματα Διδακτικής της Τέχνης και τεχνικών τοιχογραφίας (FRESCO) με τον Διονύση Παπαδόπουλο, τον Κώστα Παπατριανταφυλλόπουλο και την Εύα Μελά, τεχνικής της εγκαυστικής με την Ευφροσύνη Δοξιάδη και τεχνικές ψησίματος κεραμικής ρακού κ.ά. από το 1987 έως σήμερα. Το 2011, παρακολούθησε σεμινάριο Λιθογραφίας της Ένωσης Καλλιτεχνών Μολδαβίας UAP-Κισινάου, σεμινάρια Σχεδιασμού Υφάσματος, Κλασσικής Τοιχογραφίας, Μεταξοτυπίας, Λινόλεουμ και Ξυλογραφίας στην Ακαδημία Τεχνών του Πανεπιστημίου Οδησσού, καθώς και σεμινάριο Λιθογραφίας και Σχεδίου, στο Εργαστήριο Χαρακτικής του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει εργαστεί ως ζωγράφος οροφογραφιών νεοκλασικών κτιρίων, της 2ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού στην Πάτρα και σε συντηρήσεις ζωγραφικών έργων, τοιχογραφιών-οροφογραφιών, εικόνων σε νεοκλασικές οικίες και ναούς, καθώς και ως σχεδιαστής αρχαιολογικών αντικειμένων σε πολλά Μουσεία και ανασκαφές σε όλη την Ελλάδα, συνεργαζόμενος με επιφανείς αρχαιολόγους. Από το 1987 έως το 2013, διετέλεσε καθηγητής Καλλιτεχνικών μαθημάτων στη Μέση Εκπαίδευση. Από το 2000 έως το 2002, δίδαξε ζωγραφική και κεραμική στα παιδικά τμήματα του Εικαστικού Εργαστηρίου Δήμου Πατρέων και από το 2002 έως 2012, σχέδιο και ζωγραφική, στα τμήματα ενηλίκων του ίδιου Εργαστηρίου. Από το Φεβρουάριο του 2004 έως το 2008, είχε αναλάβει αποκλειστικά τη διδασκαλία του σχεδίου και της ζωγραφικής, στο τμήμα ενηλίκων του Εικαστικού Εργαστηρίου Δήμου Αμαλιάδας. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στη Ελλάδα και στο εξωτερικό, στη Δημοτική Πινακοθήκη Καλαμάτας, στην Πινακοθήκη Βιάννου και στη Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών.