ΟΙ "ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ" ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ ΣΤΗΝ "ΟΝΕΙΡΟΤΟΚΟ" ΚΑΙ ΤΗΝ "ΠΕΛΑΓΙΝΗ"

Κολάζ, Η Παναγιά τα Πέλαγα του Οδυσσέα Ελύτη

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Μέρες Σαρακοστής έφυγε ο ποιητής…
Μέρες Χαιρετισμών, του Ακαθίστου, του Άξιον Εστί…

Πώς να μην θελήσει ο καθείς οδίτης να τραγουδήσει μαζί με τους ιερείς και τα πουλιά τα δικά του χαίρε:

Χαίρε η Καιομένη και χαίρε η Χλωρή
Χαίρε η Αμεταμέλητη με το πρωραίο σπαθί

Χαίρε η που πατείς και τα σημάδια σβήνονται
Χαίρε η που ξυπνάς και τα θαύματα γίνονται

Χαίρε του παραδείσου των βυθών η Αγρία
Χαίρε της ερημίας των νησιών η Αγία

Χαίρε η Ονειροτόκος χαίρε η Πελαγινή
Χαίρε η Αγκυροφόρος και η Πενταστέρινη

Χαίρε με τα λυτά μαλλιά η χρυσίζοντας τον άνεμο
Χαίρε με την ωραία λαλιά η δαμάζοντας τον δαίμονα

Χαίρε που καταρτίζεις τα Μηναία των Κήπων
Χαίρε που αρμόζεις τη ζώνη του Οφιούχου

Χαίρε η ακριβοσπάθιστη και σεμνή
Χαίρε η προφητικιά και δαιδαλική

Οδυσσέα Ελύτη, Άξιον Εστί

Ο Ελύτης είναι εραστής του πρίγκιπα των Κοντακίων, του Ρωμανού του Μελωδού, στον οποίον αποδιδόταν ο Ακάθιστος Ύμνος. Σήμερα η έρευνα λέει ότι είναι μάλλον αγνώστου ποιητού. Σε κάθε περίπτωση, ο Ελύτης - λόγω Ρωμανού - είναι μύστης του είδους του Κοντακίου και γι' αυτό το βλέπουμε πλέριο στο έργο του. Με αφορμή, λοιπόν, τους "Χαιρετισμούς" του Ελύτη στο Άξιον Εστί, που αφορούν στο ιδανικό κορίτσι, σκέφτομαι:

Η Θεοτόκος που γίνεται "Ονειροτόκος".

Η "Πελαγινή" που παραπέμπει ίσα στις Παναγιές του Αιγαίου. 

"Χαίρε του παραδείσου των βυθών η Αγρία", κατά το "Χαίρε παραδείσου θυρών ανοικτήριον" του Ακαθίστου. 

Τα Μηναία, τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας, που γίνονται "Μηναία των Κήπων". 

"Χαίρε με την ωραία λαλιά η δαμάζοντας τον δαίμονα" - Σαν το "και η λαλιά σου ωραία" από το "Άσμα Ασμάτων" και σαν το "Χαίρε το των δαιμόνων πολυθρήνητον τραύμα" του Ακαθίστου. 

"Χαίρε η Καιομένη και χαίρε η Χλωρή" - Σαν την βάτο του Μωϋσή, την καιομένη και μη καταφλεγομένη, που εικονίζει την Παναγία. 

"Χαίρε η που ξυπνάς και τα θαύματα γίνονται" - Σαν το του Ακαθίστου "Χαίρε των θαυμάτων Χριστού το προοίμιον". 

"Χαίρε η Ακριβοσπάθιστη και σεμνή". Το "Χαίρε σεμνή" συναντάμε σε πάμπολλους θεομητορικούς ύμνους. 
"Χαίρε η Πενταστέρινη". Στις εικόνες της Παναγίας τα χρυσά αστέρια στους ώμους και την κεφαλή είναι τρία και συμβολίζουν την προ, κατά και μετά τον τόκο παρθενία της. 

"Χαίρε η προφητικιά" - Σαν το "Χαίρε των προφητών περιήχημα", από τον Κανόνα του Ακαθίστου. 

Χαίρε ω χαίρε, ποιητά!

Ο Μίκης Θεοδωράκης δεν παρέλειψε του "Χαιρετισμούς" του Ελύτη στην μελοποίηση του "Άξιον Εστί". Η προσέγγισή του είναι αρκούντως ...βυζαντινή. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα. 

Η Παναγία η Παντοχαρά στο ομώνυμο εκκλησάκι του Ελύτη στη Σίκινο