Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος
Σήμερα, 19 Μαΐου 2019, συμπληρώνονται 90 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου έλληνα συνθέτη Μιχάλη Αδάμη (1929-2013).
Ο Μ. Αδάμης, πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής και της σύγχρονης μουσικής, είναι ταυτόχρονα ο πρώτος συνθέτης στον 20ό αιώνα που ασχολήθηκε πολύ με την χορωδιακή μουσική. Δεν είναι μόνο ότι έγραψε πολλή χορωδιακή μουσική, αλλά υπήρξε πρωτοπόρος της χορωδιακής πράξης σε πολλά επίπεδα.
Σε ηλικία μόλις 21 ετών αναλαμβάνει την Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων, την οποία διευθύνει από το 1950 ως το 1967.
Το 1958 ίδρυσε τη Χορωδία Δωματίου Αθηνών, την οποία διηύθυνε ως το 1961. Από το 1961 ως το 1963 διηύθυνε τη Χορωδία της Ανώτατης Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής «Τίμιος Σταυρός» στη Βοστώνη, ενώ από το 1968 ως το 1999 ήταν επικεφαλής του μουσικού τμήματος και διευθυντής της χορωδίας του Pierce College στην Αθήνα.
Επίσης, στήριξε την χορωδιακή τέχνη με όλα τα μέσα και από την θέση του προέδρου της Ομάδα Εργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού για τη Χορωδιακή Ανάπτυξη, την περίοδο 1981-1984. Ακόμα, ήταν Πρόεδρος της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας - που ίδρυσε και διηύθυνε ο Λυκούργος Αγγελόπουλος - από το 1988 ως το θάνατό του.
Αυτή, λοιπόν, η συστηματική και άοκνη ενασχόλησή του με την χορωδιακή μουσική πράξη, τόσο σε ερμηνευτικό όσο και σε συνθετικό επίπεδο, τον οδήγησε αφ’ ενός στην παρουσίαση για πρώτη φορά στην Ελλάδα έργων του παλαιότερου ρεπερτορίου και αφ’ ετέρου στη σύνθεση ενός μεγάλου όγκου έργων χορωδιακής μουσικής, εκκλησιαστικής και κοσμικής, τα οποία εκτελούνται μέχρι σήμερα από τις ελληνικές χορωδίες.
Ο Μιχάλης Αδάμης είναι ο πρώτος έλληνας συνθέτης, ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης και της βυζαντινής μουσικής και την χρησιμοποίησε με έναν δικό του, προσωπικό τρόπο στο έργο του. Διαμόρφωσε, χάρη στη γνώση και έρευνα της βυζαντινής μουσικής, μια προσωπική μουσική αντίληψη, που δεν έχει, όμως, καμία σχέση με «νοσταλγικότητες» ή άλλου τύπου ιδεοληψίες, ας πούμε «εθνικού» περιεχομένου.
Άλλωστε, όπως επισημαίνει πολύ σωστά ο συνθέτης Ιωσήφ Παπαδάτος: «Η χρήση νέων τεχνικών των οργάνων (λ.χ. multiphonics στα πνευστά), η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων και η ενσωμάτωση των νέων ηχοχρωμάτων σε μεικτά έργα και η απενοχοποιημένη χρήση μουσικών χειρονομιών της avant – garde, σε συνδυασμό με τα περί βυζαντινής μουσικής προαναφερθέντα, οδηγούν τον Μιχάλη Αδάμη στην αποκρυστάλλωση ενός προσωπικού ύφους άμεσα αναγνωρίσιμου και στην σύνθεση μιας νέας μουσικής, που αποτελεί από μόνη της ξεχωριστή κατηγορία της σύγχρονης δημιουργίας».
Άλλωστε, όπως επισημαίνει πολύ σωστά ο συνθέτης Ιωσήφ Παπαδάτος: «Η χρήση νέων τεχνικών των οργάνων (λ.χ. multiphonics στα πνευστά), η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων και η ενσωμάτωση των νέων ηχοχρωμάτων σε μεικτά έργα και η απενοχοποιημένη χρήση μουσικών χειρονομιών της avant – garde, σε συνδυασμό με τα περί βυζαντινής μουσικής προαναφερθέντα, οδηγούν τον Μιχάλη Αδάμη στην αποκρυστάλλωση ενός προσωπικού ύφους άμεσα αναγνωρίσιμου και στην σύνθεση μιας νέας μουσικής, που αποτελεί από μόνη της ξεχωριστή κατηγορία της σύγχρονης δημιουργίας».
Για την περίοδο που ο Αδάμης διηύθυνε την χορωδία της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού στην Βοστώνη, ο συνθέτης είπε σε μία ραδιοφωνική εκπομπή τα εξής διαφωτιστικά για την εκκλησιαστική χορωδιακή μουσική:
«Πήγα στην Αμερική. Εκεί δίδαξα βυζαντινή μουσική στο Holy Cross Seminary (Center)… για ένα μικρό διάστημα…. Τότε βέβαια είχα πάρει του Κωνσταντίνου Ψάχου τη Λειτουργία με τα ισοκρατήματα και την είχαμε μάθει αρκετά καλά. Αλλά στην Αμερική τότε αλλά και τώρα εν πολλοίς, -μάλλον τώρα έχουν κάπως έχουν διαφοροποιηθεί τα πράγματα-Βυζαντινή Μουσική εθεωρείτο ο Σακελλαρίδης».
Η παρατήρηση του Αδάμη είναι εύστοχη. Την εποχή εκείνη το τρίφωνο σύστημα του Ιωάννη Σακελλαρίδη δεν κυριαρχούσε μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην ομογένεια όπου γης, κατ’ ελληνικήν επίδραση και ως πιο εύπεπτο, φυσικά.
Η σπουδή της δυτικής μουσικής και η μελέτη και το βίωμα της βυζαντινής μουσική παράδοσης, έκαναν την μουσική σκέψη του Αδάμη να εκδιπλώνεται με πρωτοφανή τρόπο. Χρησιμοποιεί υλικό και από τους δύο κόσμους, αναιρεί – ή και συνθέτει, αν θέλετε – τις όποιες αντιθέσεις και παράγει έργα, τα οποία φέρουν ανεξίτηλη την προσωπική σφραγίδα και ανήκουν στην διεθνή πρωτοπορία.
Η γραφή που χαρακτηρίζει τον Αδάμη είναι πολυμελωδική, πολυρυθμική και πολυχορική. Το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα πυκνό και προκύπτει από εξαιρετικά λεπτοδουλεμένες σχέσεις συνηχήσεων επάλληλων οριζόντιων διαδοχών.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παραμένει άγνωστο ακόμα και στο κάπως μυημένο κοινό, καθώς απαιτεί σοβαρή δουλειά προκειμένου να παρουσιαστεί και απαιτούνται, επίσης, όλες οι σχετικές προϋποθέσεις.
Αλλά ας ακούσουμε ένα έργο ηλεκτρονικής μουσικής του Μιχάλη Αδάμη απ' τα παλιά...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου