Ο ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΣΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΑ

Σαν σήμερα πριν 100 χρόνια. Στις 13 Ιανουαρίου 1910 γεννήθηκε στον Πειραιά ο μεγάλος ζωγράφος και Έλληνας Γιάννης Τσαρούχης.
Δεν μπορώ παρά να θυμηθώ τι είπε ο Οδυσσέας Ελύτης για τον Γιάννη Τσαρούχη ήδη το 1952:

Ο Γιάννης Τσαρούχης ανήκε σε μια γενιά καλλιτεχνών του Μεσοπολέμου, της λεγόμενης γενιάς του '30, οι οποίοι προσπάθησαν να ανανεώσουν την ελληνική τέχνη αναζητώντας την έμπνευσή τους στα διδάγματα της πνευματικής και καλλιτεχνικής ιστορίας της Ελλάδας, και συνδυάζοντας στα έργα τους στοιχεία της ελληνικής παράδοσης με επιτεύγματα της σύγχρονης ευρωπαϊκής τέχνης. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που συμπορεύτηκαν προς μια τέχνη και μια όραση ελληνική ήταν ακόμα ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Νίκος Εγγονόπουλος ο Γιάννης Μόραλης και ο Νίκος Νικολάου. Ο Γιάννης Τσαρούχης διαμορφώνει μια προσωπική εκδοχή της έννοιας της ελληνικότητας, την οποία προσεγγίζει μέσα από τη λαϊκή παράδοση, τον Καραγκιόζη και τον Θεόφιλο, τη βυζαντινή τέχνη και τα διδάγματα του Κόντογλου, αλλά και την αισθητική και τις αρχές της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής, των τοιχογραφιών της Πομπηίας, των πορτραίτων του Φαγιούμ. Ο ίδιος πίστευε άλλωστε ότι "η παράδοση πρέπει να περάσει από πολλά στάδια για να γίνει πραγματική δύναμη". Το έργο του συνδυάζει τις επιρροές της μεσογειακής τέχνης με ευρωπαϊκά στοιχεία των μεγάλων δασκάλων της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, αλλά και των κινημάτων της σύγχρονης τέχνης και κυρίως του Φοβισμού. Συμβιβάζει Ανατολή και Δύση και καταλήγει σε ένα μοντέρνο ελληνικό αποτέλεσμα.

Χωρίς να μείνει στη γραφικότητα ή να μεταβληθεί σε ανθολόγιο εθνικών απηχήσεων, ο Τσαρούχης, υπακούοντας ίσως ασυνείδητά του σε μια λειτουργία ανθρωπισμού που υπάρχει μέσα στο ελληνικό φως, αγκάλιασε το ανθρώπινο σώμα και μαζί μ' αυτό προχώρησε να βρει την οριστική έκφρασή του."

Στην ίδια λογική στοιχείται, νομίζω, και ο Νίκος Μπακουνάκης όταν γράφει για τον Τσαρούχη, με αφορμή την μεγάλη αναδρομική έκθεση έργων του αυτό τον καιρό στο Μουσείο Μπενάκη: "...Το άλλο μεγάλο θέμα που έχει σχέση με τον Τσαρούχη είναι η απλουστευτική προσέγγισή του ή ταξινόμησή του μέσα από τα περίφημα απλοϊκά δίπολα παράδοση- μοντερνισμός, ελληνικότητα- διεθνισμός κ.λπ. Είναι τα δίπολα που μας ταλαιπωρούν τρομερά, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για τη γενιά του ΄30. Είναι τα δίπολα που δεν μας επιτρέπουν να δούμε τα πράγματα στη συνθετότητά τους. Μας ταλαιπωρούν και δυστυχώς εξακολουθούν να είναι ισχυρά, όπως διαπιστώνουμε από μελέτες που γίνονται σε πανεπιστήμια και δημοσιεύονται. Ελεος, ας απαλλαγούμε από την απλούστευση των σχημάτων και των φιλολογικών ιδεολογημάτων. Η έκθεση Τσαρούχη μάς επιτρέπει να το κάνουμε αυτό".

Γιάννη Τσαρούχη: Ιάκωβος ο Πέρσης, από τα Μετέωρα 1931, Ακουαρέλλα σε χαρτί.