Δημήτρης Μπαλτᾶς
Frédéric Lenoir, Le Christ philosophe, Plon, 2007, σελ. 306
Frédéric Lenoir, Le Christ philosophe, Plon, 2007, σελ. 306
Στό βιβλίο αὐτό ὁ Frédéric Lenoir, ἱστορικός τῶν θρησκειῶν καί διευθυντής τοῦ περιοδικοῦ «Le Monde des religions», παρακολουθεῖ ἱστορικά καί κριτικά τήν ἱστορία τοῦ χριστιανισμοῦ μέχρι τόν 20ό αἰ.
Παραδέχεται ὁ σ. ὅτι ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου του εἶναι «κάπως παράδοξος» (σ. 21), ὅπως καί ὁ ὅρος «χριστιανική φιλοσοφία» (ὁμοίως σ. 21), ὁ ὁποῖος πάντως χρησιμοποιήθηκε εὐρύτατα (καί χρησιμοποιεῖται ἀκόμη) στήν Ἱστορία τῆς δυτικῆς φιλοσοφίας.
Παράλλληλα ὁ σ. ἰσχυρίζεται ὅτι «ὁ Χριστός ἄνοιξε ἕνα νέο πνευματικό δρόμο», «ἐλευθερώνοντας τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἀπό τό βάρος τῶν παραδοσιακῶν θρησκειῶν» (σ. 25).
Σημειωτέον γενικῶς ὅτι τά κεφάλαια II καί V τοῦ βιβλίου ἔχουν ἕνα φιλοσοφικό περιεχόμενο, ἐνῶ τά κεφάλαια IV, VI καί VII περιέχουν κυρίως στοιχεῖα ἱστορικά. Ἡ βιβλιογραφία πού χρησιμοποιεῖ ὁ σ. σέ ὅλα τά κεφάλαια, εἶναι ἐξαιρετικῶς περιορισμένη.
Ἐκ τῶν ἀναφερθέντων κεφαλαίων στό δεύτερο, ἐπιγραφόμενο «Ἡ φιλοσοφία τοῦ Χριστοῦ», ἐπεξηγεῖ, τρόπον τινα, τόν τίτλο τοῦ βιβλίου. Ὁ σ. ἑρμηνεύει τόν θάνατο καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὡς «ἕνα πέρασμα σέ μία ἄλλη διάσταση τῆς ζωῆς» καί ὡς «τήν ἐλπίδα τῶν χριστιανῶν» (σ. 69) ἀντιστοίχως. Ἀναφέρεται δέ ἐκτενῶς (σσ. 74-94) ὁ Lenoir στήν ἠθική τοῦ Χριστοῦ (λ.χ. στήν ἀτομική ἐλευθερία, στήν χειραφέτηση τῆς γυναίκας, στήν κοινωνική δικαιοσύνη, στήν διάκριση τῶν ἐξουσιῶν, στήν θεωρία τῆς μή ἀντιστάσεως, ἀκόμη δέ καί στήν ἔννοια τοῦ προσώπου).
Ἀπό τά ἐνδιαφέροντα κεφάλαια τοῦ βιβλίου εἶναι τό ἐπιγραφόμενο «Ἀπό τόν χριστιανικό στόν ἄθεο οὑμανισμό». Διατείνεται ὁ Lenoir ὅτι «ὁ χριστιανικός οὑμανισμός βεβαιώνει τήν αὐτονομία τοῦ ἀτόμου» (σ. 173), καθ’ ὅσον ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἐπιλέξει μεταξύ τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, νά ζήσει σάν ἕνας ἄγγελος ἤ σάν ἕνας κτῆνος (σ. 172). Ἀντιθέτως, στό πλαίσιο τοῦ ἀθέου οὑμανισμοῦ ἡ θρησκεία θεωρεῖται «σάν ἕνα ἐμπόδιο στήν πραγματοποίηση τῆς αὐθεντικῆς ἀτομικῆς καί κοινωνικῆς προόδου» (σ. 188). Ἐν συνεχείᾳ ὁ σ. καταγράφει τήν κριτική τοῦ Φόϋερμπαχ, τοῦ Μάρξ καί τοῦ Φροϋντ. Νομίζω ὅτι τήν καλύτερη κριτική παρουσίαση τοῦ ἐν λόγῳ ζητήματος θά τήν βρεῖ ὁ ἀναγνώστης στό ἔργο «Le drame de l’ humanisme athée» (Oeuvres Completes τ. II, Παρίσι 2007) τοῦ H. de Lubac.
Γιά τούς μελετητές τῆς «νεωτερικότητας» καί τῆς λεγομένης «μετανεωτερικότητας» εἶναι χρήσιμες οἱ σελίδες πού ἀφοροῦν στήν ἰδέα τῆς προόδου (σσ. 200-206) καί στίς «χριστιανικές ρίζες τῆς Εὐρώπης» (σσ. 221- 231).
Ἐάν πράγματι οἱ «χριστιανικές Ἐκκλησίες ἔχουν χάσει τήν ἐπίδραση πού ἀσκοῦσαν στούς κοινωνίες ἀνά τούς αἰῶνες (σ. 239), αὐτό, κατά τόν συγγραφέα, δέν σημαίνει ὅτι οἱ ἀποδομητικές θεωρίες (λ.χ. τοῦ M. Onfray) ἔχουν νά προτείνουν κάτι στήν «θέση τοῦ Δεκαλόγου ἤ τῆς καντιανῆς ἠθικῆς» (σ. 263).
Τό βιβλίο τοῦ Fr. Lenoir ἀρχίζει μέ τόν «Μύθο τοῦ Μεγάλου Ἱεροεξεταστῆ» τοῦ Ντοστογιέφσκι καί ὁλοκληρώνεται μέ τήν ἀφήγηση τῆς συνάντησης τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Σαμαρείτιδα. Οἱ δύο συναντήσεις δείχνουν, νομίζω, τήν ἀνατρεπτική διάσταση (πβ. σ. 299) τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ.
Παρά τίς ἀντιρρήσεις πού μπορεῖ νά διατυπώσει κανείς στά ἱστορικά (ἀκόμη καί στά φιλοσοφικά) ζητήματα, τό βιβλίο πού παρουσιάζω σήμερα, εἶναι ἐνδιαφέρον καί ἀπό μιᾶς ἀπόψεως ἐπίκαιρο.
Παραδέχεται ὁ σ. ὅτι ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου του εἶναι «κάπως παράδοξος» (σ. 21), ὅπως καί ὁ ὅρος «χριστιανική φιλοσοφία» (ὁμοίως σ. 21), ὁ ὁποῖος πάντως χρησιμοποιήθηκε εὐρύτατα (καί χρησιμοποιεῖται ἀκόμη) στήν Ἱστορία τῆς δυτικῆς φιλοσοφίας.
Παράλλληλα ὁ σ. ἰσχυρίζεται ὅτι «ὁ Χριστός ἄνοιξε ἕνα νέο πνευματικό δρόμο», «ἐλευθερώνοντας τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἀπό τό βάρος τῶν παραδοσιακῶν θρησκειῶν» (σ. 25).
Σημειωτέον γενικῶς ὅτι τά κεφάλαια II καί V τοῦ βιβλίου ἔχουν ἕνα φιλοσοφικό περιεχόμενο, ἐνῶ τά κεφάλαια IV, VI καί VII περιέχουν κυρίως στοιχεῖα ἱστορικά. Ἡ βιβλιογραφία πού χρησιμοποιεῖ ὁ σ. σέ ὅλα τά κεφάλαια, εἶναι ἐξαιρετικῶς περιορισμένη.
Ἐκ τῶν ἀναφερθέντων κεφαλαίων στό δεύτερο, ἐπιγραφόμενο «Ἡ φιλοσοφία τοῦ Χριστοῦ», ἐπεξηγεῖ, τρόπον τινα, τόν τίτλο τοῦ βιβλίου. Ὁ σ. ἑρμηνεύει τόν θάνατο καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὡς «ἕνα πέρασμα σέ μία ἄλλη διάσταση τῆς ζωῆς» καί ὡς «τήν ἐλπίδα τῶν χριστιανῶν» (σ. 69) ἀντιστοίχως. Ἀναφέρεται δέ ἐκτενῶς (σσ. 74-94) ὁ Lenoir στήν ἠθική τοῦ Χριστοῦ (λ.χ. στήν ἀτομική ἐλευθερία, στήν χειραφέτηση τῆς γυναίκας, στήν κοινωνική δικαιοσύνη, στήν διάκριση τῶν ἐξουσιῶν, στήν θεωρία τῆς μή ἀντιστάσεως, ἀκόμη δέ καί στήν ἔννοια τοῦ προσώπου).
Ἀπό τά ἐνδιαφέροντα κεφάλαια τοῦ βιβλίου εἶναι τό ἐπιγραφόμενο «Ἀπό τόν χριστιανικό στόν ἄθεο οὑμανισμό». Διατείνεται ὁ Lenoir ὅτι «ὁ χριστιανικός οὑμανισμός βεβαιώνει τήν αὐτονομία τοῦ ἀτόμου» (σ. 173), καθ’ ὅσον ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἐπιλέξει μεταξύ τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, νά ζήσει σάν ἕνας ἄγγελος ἤ σάν ἕνας κτῆνος (σ. 172). Ἀντιθέτως, στό πλαίσιο τοῦ ἀθέου οὑμανισμοῦ ἡ θρησκεία θεωρεῖται «σάν ἕνα ἐμπόδιο στήν πραγματοποίηση τῆς αὐθεντικῆς ἀτομικῆς καί κοινωνικῆς προόδου» (σ. 188). Ἐν συνεχείᾳ ὁ σ. καταγράφει τήν κριτική τοῦ Φόϋερμπαχ, τοῦ Μάρξ καί τοῦ Φροϋντ. Νομίζω ὅτι τήν καλύτερη κριτική παρουσίαση τοῦ ἐν λόγῳ ζητήματος θά τήν βρεῖ ὁ ἀναγνώστης στό ἔργο «Le drame de l’ humanisme athée» (Oeuvres Completes τ. II, Παρίσι 2007) τοῦ H. de Lubac.
Γιά τούς μελετητές τῆς «νεωτερικότητας» καί τῆς λεγομένης «μετανεωτερικότητας» εἶναι χρήσιμες οἱ σελίδες πού ἀφοροῦν στήν ἰδέα τῆς προόδου (σσ. 200-206) καί στίς «χριστιανικές ρίζες τῆς Εὐρώπης» (σσ. 221- 231).
Ἐάν πράγματι οἱ «χριστιανικές Ἐκκλησίες ἔχουν χάσει τήν ἐπίδραση πού ἀσκοῦσαν στούς κοινωνίες ἀνά τούς αἰῶνες (σ. 239), αὐτό, κατά τόν συγγραφέα, δέν σημαίνει ὅτι οἱ ἀποδομητικές θεωρίες (λ.χ. τοῦ M. Onfray) ἔχουν νά προτείνουν κάτι στήν «θέση τοῦ Δεκαλόγου ἤ τῆς καντιανῆς ἠθικῆς» (σ. 263).
Τό βιβλίο τοῦ Fr. Lenoir ἀρχίζει μέ τόν «Μύθο τοῦ Μεγάλου Ἱεροεξεταστῆ» τοῦ Ντοστογιέφσκι καί ὁλοκληρώνεται μέ τήν ἀφήγηση τῆς συνάντησης τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Σαμαρείτιδα. Οἱ δύο συναντήσεις δείχνουν, νομίζω, τήν ἀνατρεπτική διάσταση (πβ. σ. 299) τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ.
Παρά τίς ἀντιρρήσεις πού μπορεῖ νά διατυπώσει κανείς στά ἱστορικά (ἀκόμη καί στά φιλοσοφικά) ζητήματα, τό βιβλίο πού παρουσιάζω σήμερα, εἶναι ἐνδιαφέρον καί ἀπό μιᾶς ἀπόψεως ἐπίκαιρο.
(Σημείωση. Τό βιβλίο τοῦ Fr. Lenoir ἔχει μεταφρασθεῖ καί στήν ἑλληνική: Ὁ Χριστός φιλόσοφος, μετ. Αἰμ. Βαλασιάδης, ἐκδ. Πόλις, Ἀθήνα 2010, σελ. 368).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου