ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΧΘΕΝΤΕΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ (Podcast στη Lifo)

Οι Χριστιανοί της Συρίας και η ανεξιχνίαστη απαγωγή του Μητροπολίτη Χαλεπίου Παύλου από τζιχαντιστές, πριν δώδεκα χρόνια (2013). 

Ποιοι είναι οι Ελληνορθόδοξοι της Συρίας και ποιος ο ρόλος της Ελλάδας στην προστασία τους; 

Η Βασιλική Σιούτη, δημoσιογράφος στη Lifo, συζητά με τον καθηγητή Θεολογίας, συγγραφέα και ερευνητή Παναγιώτη Ανδριόπουλο. 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Το πιο γνωστό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι για τον Μάη, είναι σε στίχους από την Αμοργό του Νίκου Γκάτσου. 

Ήταν του Μάη το πρόσωπο 

του φεγγαριού η ασπράδα 

ένα περπάτημα ελαφρύ 

σα σκίρτημα του κάμπου 

Κι αν θα διψάσεις για νερό 

θα στίψουμε ένα σύννεφο 

κι αν θα πεινάσεις για ψωμί 

θα σφάξουμε ένα αηδόνι 

Το τραγούδησε για πρώτη φορά η Νάνα Μούσχουρη το 1960, στο ντοκιμαντέρ του Wolfgang Mueller - Sehn, "Ελλάς, η χώρα των ονείρων". Ο Χατζιδάκις το συμπεριέλαβε πολύ αργότερα στη "Ρωμαϊκή Αγορά", με ερμηνεύτρια την Μαρία Φαραντούρη, η οποία το τραγουδάει και στον δίσκο με την ΑΜΟΡΓΟ του Χατζιδάκι - όση πρόλαβε να μελοποιήσει - που κυκλοφόρησε μετά το θάνατό του.
Εδώ παραθέτουμε βίντεο με την πρώτη διδάξασα Νάνα Μούσχουρη. Είναι από μια ιστορική πια συναυλία του Μάνου Χατζιδάκι στο ακριτικό Καστελόριζο στις 22 Αυγούστου 1991. Την Ορχήστρα των Χρωμάτων διευθύνει ο ίδιος ο συνθέτης και ιδρυτής της.

Στον δίσκο του με τον τίτλο Αθανασία (1976), σε στίχους Νίκου Γκάτσου, ο Χατζιδάκις μας δίνει την "Παράξενη Πρωτομαγιά", με ερμηνευτές τους Δήμητρα Γαλάνη και Μανώλη Μητσιά.

Παράξενη πρωτομαγιά
μ' αγκάθια πλέκουν σήμερα στεφάνια
ήρθ' ο καιρός του "έχε γεια"
τι να την κάνεις πια την περηφάνια.

Στα δυο σου μάτια τα χρυσαφιά
σκοτάδι πέφτει και συννεφιά
ποιες μπόρες φέρνεις και ποιες βροχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές.

Παράξενη πρωτομαγιά
ο ήλιος καίει το πέλαγο στη δύση
μα της καρδιάς την πυρκαγιά
πού θα βρεθεί ποτάμι να την σβήσει.

Στα δυο σου μάτια τα χρυσαφιά
σκοτάδι πέφτει και συννεφιά
ποιες μπόρες φέρνεις και ποιες βροχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές
σε κουρασμένες νεκρές ψυχές.

Το περίφημο "Μέρα Μαγιού" από τον "Επιτάφιο" των Μ. Θεοδωράκη - Γ. Ρίτσου, ίσως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι το τραγούδησε σε πρώτη εκτέλεση η Νάνα Μούσχουρη, στην ιστορική, πρώτη ηχογράφηση του Επιταφίου από τον Μάνο Χατζιδάκι, που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1960.
Παραθέτουμε εδώ την ερμηνεία της Ν. Μούσχουρη, κατά Μ. Χατζιδάκι.

Όμως, ο "Επιτάφιος" του Μ. Θεοδωράκης απασχόλησε τον Μάνο Χατζιδάκι και στα χρόνια της Αμερικής. Εκεί δοκιμάζει ασυστόλως με την Φλέρυ Νταντωνάκη εκδοχές ρεμπέτικων, δικών του τραγουδιών αλλά και του "Επιταφίου" για φωνή και πιάνο. 

Παραθέτουμε εδώ το "Μέρα Μαγιού" με την Φλέρυ και τον ίδιο τον Χατζιδάκι στο πιάνο, από ανέκδοτη ηχογράφηση, θυμίζοντας ότι ο "Επιτάφιος" του Γιάννη Ρίτσου, αποσπάσματα του οποίου μελοποίησε ο Μ. Θεοδωράκης, είναι εμπνευσμένος από τον θρήνο μιας μάνας για το νεκρό παιδί της, καταμεσίς του δρόμου, τον Μάιο του 1936, στην Θεσσαλονίκη. 

Ο Μάνος Χατζιδάκις γράφει λίγο μετά το Μάη του ’68, στη Νέα Υόρκη όπου βρίσκεται, ένα ποίημα για τους νέους που επαναστατούν. 

Οι Γάλλοι νέοι 

Που επαναστατούν 

Στους δρόμους 

Στα δημόσια πάρκα 

Και στις ιστορικές πλατείες 

Δεν κάμουν Ιστορία. 

Τραγουδούν 

Καθώς παλειά οι Προχριστιανοί 

Την γέννηση ενός κόσμου που θα ’ρθεί  

Για να ξεπλύνει τούτη τη γη 

Από χιλιάδων χρόνων 

Σκόνη 

Μίσος 

και Μωρία. 

Οι Γάλλοι νέοι Δεν επαναστατούν 

Εγκαινιάζουνε απλώς 

Μιαν εντελώς 

Καινούργια Ιστορία.

Το 1988 ο Μάνος Χατζιδάκις δήλωνε: «Ποτέ οι επαναστάτες και οι ανατροπείς δεν υπήρξαν μεγάλοι καλλιτέχνες. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες δεν επιφέρουν επαναστάσεις. Αρνούνται την κατάσταση και δημιουργούν την αναγκαιότητα της επανάστασης. Κι επιτέλους πρέπει κάποτε αυτά τα πράγματα να αποσαφηνιστούν. Αυτοί που ταλαιπωρούνται κάνοντας επανάσταση δεν έχουν καιρό να κάνουν διαχρονική τέχνη» (περ. «Διαβάζω», τ. 196).

Πρωτομαγιάτικο στεφάνι Σπύρου Βασιλείου 

Πρωτομαγιά 

με το σουγιά 

χαράξαν το φεγγίτη 

και μια βραδιά σαν τα θεριά 

σε πήραν απ' το σπίτι.

.........

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος. 

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος. 

Πρώτη εκτέλεση: Βίκυ Μοσχολιού στον δίσκο «ΝΥΝ και ΑΕΙ» (1974). 

Οι σκηνές στο βίντεο που παραθέτουμε εδώ είναι από την εκπομπή «πρόβα» της Λιλάντας Λυκιαρδοπούλου.

Μέσα απ' τη ζέστα του σφαγείου και με στεφάνια δροσερά 
Θ' ανταμωθούμε μια τρελή πρωτομαγιά...

Από τον δίσκο του Διονύση Σαββόπουλου "Τραπεζάκια έξω" (1983).

O πίνακας με τον τίτλο Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα του Κερκυραίου ζωγράφου Χαράλαμπου Παχή (1844-1891) θεωρείται ως ένα από τα χαρακτηριστικά έργα της Επτανησιακής Σχολής στην ελληνική ζωγραφική. Ο καλλιτέχνης αναπαριστά με ρεαλισμό μία «ζωντανή» σκηνή από τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς που διαδραματίζεται σε κεντρικό δρόμο της πόλης της Κέρκυρας. 

Λουκάς Γεραλής, Πρωτομαγιά. 
Ιδιωτική Συλλογή. Σε κλειστό χώρο η κόρη ετοιμάζει με προσοχή το πρωτομαγιάτικο στεφάνι. Στο καρεκλάκι που βρίσκεται δίπλα της βλέπουμε ένα καλάθι με λουλούδια.

Ο Λουκάς Γεραλής γεννήθηκε στη Γέρα Λέσβου το 1875. Τα πρώτα μαθήματα σχεδίου τα πήρε στη Σμύρνη από το Θεόδωρο Αντωνιάδη. Στη συνέχεια σπούδασε ζωγραφική στο Σχολείο των Τεχνών της Αθήνας από το 1896. Πέθανε στην Αθήνα το 1958.

Απόστολος Γεραλής (Μυτιλήνη 1886 – Αθήνα 1983)
Το μαγιάτικο στεφάνι

Ιδιωτική Συλλογή. Στην αυλή ενός αγροτικού σπιτιού η γυναίκα κάνει το πρωτομαγιάτικο στεφάνι με λουλούδια που βρίσκονται στον πάγκο.
Ο Α. Γεραλής σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δασκάλους τους: Δ. Γερανιώτη, Σπ. Βικάτο, Γ. Ροϊλό και Γ. Ιακωβίδη. Αργότερα με υποτροφία φοίτησε στη Σχολή Julienne στο Παρίσι. Τα έργα του με θέματα κυρίως από την καθημερινή ζωή χαρακτηρίζονται για έναν υπαιθρισμό που διέπεται από ακαδημαϊκές αρχές.

Μίκης Θεοδωράκης, Πρωτομαγιά (από τα Παιδικά Τραγούδια)
Ποίηση: Διονύσιος Σολωμός, από το ποίημα Η τρελή μάνα [ή] Το κοιμητήριο

Αύριο θα κόψουμε κάτι λουλούδια,
αύριο θα ψάλουμε κάτι τραγούδια
εις την πολύανθη Πρωτομαγιά.
Νά, που δροσόβολη αύρα ξυπνάει,
και ψιθυρίζοντας μοσχοβολάει
από τα αρώματα τα αυγερινά·
στα φύλλα επέρναε και της καρδίας,
σαν τα κινήματα της φαντασίας,
που ζωγραφίζουνε την ευτυχιά.

Γιάννης Τσαρούχης, Σπουδή για το μήνα Μάϊο, 1967

Ο Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Ένα πολύτιμο βιβλίο – cd/ ντοκουμέντο με τίτλο: «Ο Γιάννης Τσαρούχης διαβάζει Καβάφη στο σπίτι του Ανδρέα Εμπειρίκου», θυμόμαστε σήμερα και πάντα. 

H ηχογράφηση του Γιάννη Tσαρούχη να απαγγέλλει 22 ποιήματα του Kαβάφη έγινε τον Φεβρουάριο του 1972. O ζωγράφος έρχεται στην Eλλάδα από το Παρίσι, συναντά τον φίλο του Aνδρέα Eμπειρίκο και του ζητά ο ίδιος να τον ηχογραφήσει να απαγγέλλει τον αγαπημένο τους ποιητή. O Tσαρούχης διάβαζε σε φίλους ποιήματα του K.Π. Kαβάφη από τη δεκαετία του '50. Ήταν πάντα αναγνώσεις εξαιρετικής συγκίνησης και ευαισθησίας χωρίς θεατρινισμούς, με μεγάλη λιτότητα και βαθιά αίσθηση του εσωτερικού μέτρου. 

O ψηφιακός αυτός δίσκος αποτελεί την πρώτη επίσημη δημοσίευση από το "Aρχείο Hχογραφήσεων" του Aνδρέα Eμπειρίκου. Tο βιβλίο του CD περιέχει πλήρη τα κείμενα που γράφουν ο Tσαρούχης για τον Kαβάφη και τον Eμπειρίκο, ο Eμπειρίκος για τον Tσαρούχη, ένα κείμενο της Eυφροσύνης Δοξιάδη για τις καβαφικές αναγνώσεις του Tσαρούχη, ένα κείμενο του Γιώργη Γιατρομανωλάκη για τη σχέση Tσαρούχη - Eμπειρίκου - Kαβάφη, καθώς και τα 22 ποιήματα που διαβάζει ο Tσαρούχης και ηχογραφεί ο Eμπειρίκος. Eπίσης, η έκδοση συνοδεύεται από τρία καβαφικά έργα του Tσαρούχη, φωτογραφίες του Kαβάφη και φωτογραφίες των Tσαρούχη-Eμπειρίκου που αλληλοφωτογραφίζονται και οι οποίοι συνδέονταν με μεγάλη φιλία από τη δεκαετία του '40 μέχρι το τέλος της ζωής τους. 

Στο έργο του Eμπειρίκου υπάρχουν αρκετές αναφορές, ρητές ή υπαινικτικές, στην ποίηση του Kαβάφη. Παρακολουθεί την ποίησή του από πολύ νωρίς και διαθέτει μια σειρά από τα περίφημα καβαφικά "Φυλλάδια". Tο σημαντικότερο: τον τοποθετεί ανάμεσα στους τηλαυγείς αστέρες της προσωπικής του μυθολογίας, όπως αυτοί εμφανίζονται στο γνωστό κείμενο της Oκτάνας "Oι Mπεάτοι ή της μη συμμορφώσεως οι Άγιοι":
Λέων Tολστόη, Sigmund Freud, Άγγελος Σικελιανός, ο Aρίσταρχος των ηδονών και ο K.Π. Kαβάφης, Mαρξ, Λένιν κλπ. Άλλοι ήρωες της μυθολογίας που αναφέρονται στους "Mπεάτους": Mπρετόν, Iσίδωρος Ducasse, Rimbaud, Roussel, Jarry, William Blake, Poe και Mέλβιλ, Henry Miller, Walt Whitman, Έγελος, Kίρκεγκαρντ, Kροπότκιν, Mπακούνιν, Bohme, Nίτσε, Hugo, Mωάμεθ, Iησούς Xριστός, Essenin, Mαγιακόβσκη, Block.

Ο Τσαρούχης φωτογραφημένος απ' τον Εμπειρίκο στο Μαρούσι, Φεβρουάριος 1972

O Tσαρούχης, πέρα από τα "καβαφικά" του έργα, σε ένα κείμενό του για τον Kαβάφη λέει ανάμεσα σε άλλα: 

"Πάντα θυμάσαι ένα ποίημά του και επιθυμείς να τον ξαναδιαβάσεις, περιμένοντας πάντα να βρεις περισσότερα από αυτά που έχει, πέρα από μια επίφαση αισθηματολογίας που ξεγελά πολλούς που συγχέουν την πλαδαρότητα της Mέσης Aνατολής με κάτι το ιερό που υπάρχει σ' αυτά τα μέρη. Oι επιπόλαιοι θαυμασταί και επικριταί του Kαβάφη στρατολογούνται απ' αυτούς που θα συγχέουν πάντα. H μοναδική του όμως αξία θα έγκειται στο μέτρο του, στην ενστικτώδη ικανότητα ν' αποφεύγει την χυδαία αυταρέσκεια, την ανόητη πνευματική αυστηρότητα. [...] O Kαβάφης δεν ήταν φιλόλογος, ήτανε ποιητής, άσχετα ποιού μεγέθους. Όλος ο χυμός της ποιήσεώς του αντλείται από την ζωοδόχο πηγή που κάπως αποδίδει η λέξις "πραγματικότητα". [...] Aκολούθησε την παράδοση των πολύ γνήσιων ποιητών της νέας Eλλάδας, που δέχτηκαν την ακαταστασία μιας γλώσσας εκ των ενόντων μα αληθινής. [...] O σπαραγμός του τον κάνει να οραματίζεται μέσα σ' όλες τις ελληνικές λέξεις λυσιτελή σύμβολα που γιατρεύουν το άγχος του καλύτερα από την γραμματική και την κούφια αισθητική δεξιοτεχνία". 

Mέσα σε αυτό το πνευματικό κλίμα εντάσσονται και οι ηχογραφήσεις των καβαφικών ποιημάτων στην ιδιότυπη και θελκτική απαγγελία του Tσαρούχη. 
Αξίζει εδώ να πούμε πως ο Eμπειρίκος διέθετε, εκτός των άλλων, ένα πολυτιμότατο ηχητικό Aρχείο, ένα εξαιρετικά οργανωμένο "Hχογραφημένο Aρχείο", όπως το αποκαλούσε ο ίδιος. Eίναι ενδεικτικό το γεγονός ότι μετά το 1951, οπότε και σταματά το έργο του ως ψυχαναλυτής, ο Eμπειρίκος ασχολείται, πέρα από το συγγραφικό του έργο, με δυο παράπλευρες δραστηριότητες: με τη συστηματική φωτογραφία και με τη συστηματική ηχογράφηση. Oι ηχογραφήσεις γίνονταν κυρίως στο σπίτι του. Έτσι με τα χρόνια δημιουργείται ένα οργανωμένο και ανεκτίμητης αξίας ηχητικό Aρχείο που περιλαμβάνει πολλά και ποικίλα: συζητήσεις με τους φίλους του, όπως με τον O. Eλύτη, τον N. Bαλαωρίτη, τον Γ. Λίκο, τον Άρη Kωνσταντινίδη, τον M. Σαχτούρη, τη Mαρία Bοναπάρτη κ.ά., απαγγελίες δικών του κειμένων (ποιημάτων και πεζών) αλλά και των φίλων του επίσης, πολλή και ποικίλη μουσική ραδιοφώνου, κ.ά.

Εικονογράφηση για το ποίημα του Καβάφη "Ωραία λουλούδια και άσπρα που ταίριαζαν πολύ" 1964
Gouache σε χαρτί, 26 x 38,7 εκ. Aρ. ευρ. 47 

 Έλεγε ο μεγάλος ζωγράφος για τον μεγάλο Αλεξανδρινό: 

«Είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να καθορίσει κανείς πού έγκειται η γοητεία ενός ποιητού. Oχι βέβαια στην μορφή, που ξεπερνιέται αμέσως με την πρώτη απομίμηση ή με το πέρασμα του χρόνου. Η ποίησις θα είναι πάντα κάτι άλλο. Η μορφή της ποιήσεως του Καβάφη ίσως τα έχει όλα εναντίον της. Κι όμως, πάντα θυμάσαι ένα ποίημά του και επιθυμείς να τον ξαναδιαβάσεις». 
Για τον Τσαρούχη, ο Καβάφης "ξεπερνά τον επαγγελματισμό του πνεύματος". 
Ο Τσαρούχης είχε εικονογραφήσει τις πρώτες σελίδες βιβλίου με Ποιήματα του Καβάφη κι ακόμα τα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη εικονογραφημένα από τον Γιάννη Τσαρούχη (Poesie Erotiche) καθώς και έξι χαλκογραφίες για έξι ποιήματα του Καβάφη (Μιλάνο, Crocetti, 1983). Η παρουσίαση των ιταλικών εκδόσεων του Nicola Crocetti έγινε στην Αθήνα, στις 22 Νομεβρίου 1983, στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη.

Εικονογράφηση για ένα και μοναδικό αντίτυπο των Ποιημάτων του Καβάφη από τον Γιάννη Τσαρούχη

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΛΑΟΔΙΚΕΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΗΤΟ (ΒΙΝΤΕΟ)

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Λαοδικείας κ. Θεοδώρητος, Διευθυντής του Γραφείου Εκπροσωπήσεως του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν Αθήναις, παραχώρησε συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στο ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ και τον Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλο. 

Ο Σεβ. κ. Θεοδώρητος, αναφέρθηκε στον ιστορικό, 17 αιώνων θεσμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στον χαρισματικό και όντως Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, στην ξεχωριστή προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, χάρη στις ενέργειες του οποίου παραχωρήθηκε ο Ι. Ναός του Αγίου Νικολάου Πτωχοκομείου (επί της οδού Βασιλίσσης Σοφίας) στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά και στην επικείμενη (Μάιος 2025) έλευση του Οικουμενικού Πατριάρχου στην Αθήνα για τους εορτασμούς των 150 χρόνων από την ανέγερση του Ναού.

Σκηνοθεσία: Γιώργος Αρβανίτης.

 

Η παράνοια της “αποτείχισης” στα Κύθηρα

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο μέχρι πρότινος κληρικός της Μητροπόλεως Κυθήρων, Παύλος Καλλίκας, αποτειχίστηκε τα Χριστούγεννα του 2024, δηλαδή διέκοψε τη μνημόνευση του μητροπολίτη του Κυθήρων Σεραφείμ, θεωρώντας ότι συσχηματίζεται – όσο δεν τους αποκηρύσσει – «προς τους αιρετίζοντες συνεπισκόπους του και τον αρχιαιρεσιάρχη Κων/πολεως και αδελφό του Πάπα Βαρθολομαίο». 

Ο Καλλίκας «ανδρώθηκε» παρά τους πόδας του Κυθήρων Σεραφείμ. Έγραφε κατά πάντων με τις ευλογίες του, επί έτη πολλά. Κάποια στιγμή …κουράστηκε, καθώς περίμενε, μάλλον, ότι και ο δεσπότης του θα «αποτειχιζόταν» από την «μη ορθοτομούσα και για αυτό αν-ίερη Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος». Αφού κάτι τέτοιο δεν έγινε, πήρε την απόφαση να «κατέβει από το τρένο». Κάτι ανάλογο είχε γίνει και με τον αποτειχισμένο Άγγελο Αγγελακόπουλο. Εξετράφη «αντιοικουμενιστής» παρά τους πόδας του Πειραιώς Σεραφείμ, μέχρι που …εκτροχιάστηκε και ο Πειραιώς τον «έστειλε» στον Κυθήρων. Εκεί επήλθε και άλλη «διάψευση» και ο δυστυχής Αγγελακόπουλος αποτειχίστηκε. 

Φυσικά και φέρουν ευθύνη για τους αποτειχισμένους αυτούς κληρικούς οι επίσκοποι που τους ενεθάρρυναν στον «αντιοικουμενιστικό αγώνα» και ουσιαστικά τους εξώθησαν στην αποτείχιση. Μια πραγματικά τραγική κατάσταση, στην οποία πρωταγωνιστούν το αντιπατριαρχικό μένος και το Ουκρανικό ζήτημα, στο οποίο συγκλίνουν οι του “ρωσικού κόμματος” εν Ελλάδι. 

Δημοσιεύουμε στο Φως Φαναρίου το κείμενο αποτείχισης του Παύλου Καλλίκα, όπως το δημοσίευσε ο ίδιος. Εκεί μπορεί να δει ο καθείς την παράνοια που έχει διαβαθμίσεις και – δυστυχώς – μπορεί να φτάσει ως την «αποτείχιση». Είναι πολλοί εκείνοι που δεν φτάνουν στην «αποτείχιση», αλλά στο όνομα ενός νοσηρού «αντιοικουμενισμού» δημιουργούν προβλήματα στην Εκκλησία. Δηλητηριάζουν και τις ψυχές πιστών, οι οποίοι δημιουργούν μια τάχα και «αντισυστημική» συνείδηση, με μπόλικη δόση «καταγγελτικόητας» και «κάθαρσης της Εκκλησίας». Όλα αυτά φαίνονται καθαρά στο κείμενο Καλλίκα.

Ο Κυθήρων Σεραφείμ με αυτή την εξέλιξη (δεύτερος κληρικός του αποτειχισμένος σε λίγα χρόνια), θα έπρεπε να παραιτηθεί. Αλλά δεν είναι εύκολη η «αποτείχιση» από τον θρόνο… Προτιμητέα η αποτυχία μετά θρόνου, παρά μια «αποτείχιση» από αυτόν.

Η πανήγυρις του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού

Πανηγύρισε το διήμερο 22-23 Απριλίου 2025 ο Ι. Ναός Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού, επί τη μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. 

Στον Μ. Εσπερινό προέστη και κήρυξε τον θείο λόγο ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Ρονιώτης, εφημέριος του Ι. Ναού Αγίου Ανδρέου Κάτω Πατησίων.

Ακολούθησε η λιτάνευση της εικόνος του Αγίου Γεωργίου στην ενορία, με τη συμμετοχή του Δημάρχου Φιλοθέης – Ψυχικού Χαράλαμπου Μπονάτσου και άλλων δημοτικών παραγόντων, των μελών του Μικρασιατικού Συλλόγου «Ο Άγιος Γεώργιος» και πολλών πιστών. 

Την κυριώνυμο ημέρα τελέστηκε πανηγυρική Θεία Λειτουργία, ιερουργούντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Σταυροπηγίου κ. Αλεξίου. 

Το απόγευμα τελέστηκε ο μεθεόρτιος Εσπερινός, υπό του Αρχιμ. Διονυσίου Χατζηαντωνίου, προϊσταμένου του Ι. Ναού Αγίας Φιλοθέης, ενώ την Ιερά Παράκληση προς τον Άγιο Γεώργιο τέλεσε ο Αρχιμ. Ιωαννίκιος Κουλιανόπουλος, προϊστάμενος του Ι. Ναού Αγίας Σοφίας Ν. Ψυχικού. 

Την επιμέλεια της πανηγύρεως είχε ο προϊστάμενος του Ναού του Αγίου Γεωργίου, Αρχιμ. Μιχαήλ Σταθάκης.

Φένια Παπαδόδημα: Τραγούδια από τον μαγικό κόσμο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Artwork αφίσας: π. Μιχαήλ Σταθάκης

«Αγάπη στον κρεμνό» 

Τραγούδια από τον μαγικό κόσμο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη 

Ύμνοι και αυτοσχεδιασμοί για την Παναγία 

Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού 

Κυριακή 4 Μαΐου 2025, 20.00 

Φένια Παπαδόδημα: φωνή, πρωτότυπη μουσική και στίχοι τραγουδιών 

Γιάννης Κυριμκυρίδης: πιάνο, πρωτότυπες συνθέσεις 

Ήβη Παπαθανασίου: τσέλο, διεύθυνση της χορωδίας ΣυνΩδοιπόροι 

Παναγιώτης Ανδριόπουλος: ψάλτης 

Αιμιλιανή Σταυριανίδου: φωνή, μπεντίρ 

Αμαλία Τσεκούρα: φωνή, αφήγηση. 

Τραγούδια που γράφτηκαν κάτω από την επήρεια της μαγείας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Τραγούδια που γράφτηκαν στο όριο του «κρεμνού», με το ένα πόδι στο κενό. 

Σημειώνει η Φένια Παπαδόδημα: «Έγραψα τους στίχους και τη μουσική αυτών των τραγουδιών ως ορειβάτης στον γκρεμό της πόλης, επιστρέφοντας ξανά και ξανά στον Παπαδιαμάντη για να αντλήσω φως και ησυχία, μέσα από τις ιστορίες του για ένα άνθος στο γιαλό, ένα όνειρο στα κύμα, τη φωνή ενός Δράκου, έναν Άγγελο επισκέπτη, για τις μάγισσες και τους φεγγαροπαρμένους, τους ξένους τους υπερόριους και τους νεκρούς ταξιδιώτες. Μετέωρη πάντα μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Σ’ αυτά τα τραγούδια ταίριαξαν χωρίς προσπάθεια οι ύμνοι στην Παναγία η οποία ως πρόσωπο σε όλες τις πιθανές εκφάνσεις του, αποτελεί το κύριο στήριγμα, την αληθινή άγκυρα της Παπαδιαμαντικής ψυχής. Η σύμπραξη με τον Γιάννη Κυριμκυρίδη στο πιάνο, μέσα από τις προσωπικές του συνθέσεις και τους αυτοσχεδιασμούς του, μεταμορφώνει το πρωτογενές υλικό των τραγουδιών και των βυζαντινών ύμνων, μεταφέροντας το σ’ ένα τοπίο άχρονο. Η Ήβη Παπαθανασίου συμπληρώνει με το τσέλο της τις εικόνες που γεννά η μουσική. Υπό τη διεύθυνση της, η χορωδία ΣυνΩδοιπόροι, απογειώνει κυριολεκτικά τα τραγούδια δίνοντας τους μία άλλη διάσταση την οποία αναζητούσα εδώ και χρόνια. Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος, θεολόγος και ψάλτης συμμετέχει σ’ αυτή την σπάνια συνεύρεση ερμηνεύοντας υμνογραφήματα του ίδιου του Παπαδιαμάντη». 

Η Φένια Παπαδόδημα (Φωτ. Ελευθερία Νικολαϊδου) 

Η Φένια Παπαδόδημα, σκηνοθέτης, τραγουδοποιός, ηθοποιός και ψάλτρια, αφιερώνεται τα τελευταία χρόνια στο μουσικό θέατρο γράφοντας μουσική, τραγούδια και στίχους αντλώντας έμπνευση κυρίως από τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και από την Νέκυια του Ομήρου. Σε συνεργασία μ’ ένα σύνολο μοναδικών μουσικών, ανεβάζει στο θέατρο με μεγάλη επιτυχία, μία μουσική εκδοχή της Νέκυιας «Όταν σε λίγο κατεβήκαμε στη θάλασσα» στο φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και στο θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν, τον «Ξεπεσμένο Δερβίση», στην Εναλλακτική Λυρική Σκηνή και στο Θέατρο Μπέλλος, το «Άνθος του γιαλού» στο Ίδρυμα Κακογιάννης, τη «Φλανδρώ» στο Θέατρο Φούρνος και άλλες μουσικές παραστάσεις. Διαμορφώνει έναν προσωπικό μουσικό τρόπο αφήγησης και σκηνικής δράσης, όπου η μουσική οδηγεί τη δραματουργία. Με την Ήβη Παπαθανασίου έχουν συνεργαστεί τα τελευταία χρόνια πάνω στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη και στις μουσικές παραστάσεις που σκηνοθετεί στα πλαίσια του «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός». Η Φένια Παπαδόδημα διανύει παράλληλα μία πορεία ερμηνεύτριας στο τραγούδι εξερευνώντας διαφορετικούς μουσικούς κόσμους, από το βυζαντινό μέλος, μέχρι το λυρικό τραγούδι και τον τζαζ αυτοσχεδιασμό. Συμμετέχει ως τραγουδίστρια σε ποικίλα πρότζεκτ με εκλεκτούς συνεργάτες, στην Εναλλακτική Λυρική Σκηνή, στη σύγχρονη τζαζ Αθηναϊκή σκηνή, ενώ συνεχίζει να γράφει τα δικά της τραγούδια και στίχους. Έχει σκηνοθετήσει το ντοκιμαντέρ «Το καταφύγιο στην Ομόνοια», του οποίου η μικρότερη εκδοχή έχει τίτλο «Ο Άγιος Πορφύριος και η Πολυκλινική Αθηνών».

«Άη μου Γιώργη αφέντη μου» - Στιχοπλακιά της Κω

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο γνωστός φιλόλογος Μανόλης Κ. Χατζηγιακουμής, ο Χατζηγιακουμής του Διονυσίου Σολωμού, των Μεσαιωνικών Κειμένων, των «Μνημείων» της Εκκλησιαστικής Μουσικής, της Οδύσσειας, των Νεοελληνικών Μελετών, μας έδωσε πρόσφατα μια πραγματικά συγκλονιστική έκδοση: Αρχειακή Συλλογή 12 ψηφιακών Δίσκων (CD), με τον γενικό τίτλο «Μουσικός Θησαυρός της Κω» (διάρκειας 11 ωρών, 25' και 22"). 

Πρόκειται για μια παλαιά τοπική, και απολύτως προσωπική, ηχογράφηση των ετών 1964-1968. Επί της ουσίας, πρόκειται για επιλογή από ένα πολύ πλουσιότερο ηχογραφημένο υλικό (συνολικής διάρκειας περίπου 30 ωρών). Αυτές οι ηχογραφήσεις, που εκδόθηκαν από το Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων με κατοίκους της Κω, και οι οποίες διασώζουν τον βιωματικό τρόπο εκφοράς της δημοτικής μουσικής της υπαίθρου, είναι πραγματικά ένας Μουσικός, αλλά και φιλολογικός θησαυρός! Αφορά στην ιδιαίτερη πατρίδα του Μ. Χατζηγιακουμή, στην Κω, αλλά αντικατοπτρίζει την Ελλάδα ολάκερη, αφού πρόκειται για μια καταγραφή της φωνητικής προφορικής παράδοσης που δεν υπάρχει πιά. Ξεχωριστή θέση κατέχουν στο όλο έργο οι στιχοπλακιές και τα αφηγηματικά άσματα. 

Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής σημειώνει: 

«Οι πέντε ψηφιακοί δίσκοι (CD 6ο-10ο) περιέχουν αποκλειστικά πολύστιχα αφηγήματα, με περιεχόμενο καθαρά αφηγηματικό, συχνά και δραματικό, αυτά που τοπικά αποκαλούνται «Στιχοπλακιές» (οι γνωστές, κατά την καθιερωμένη ορολογία, ως «Παραλογές»). Η εκφωνούμενη παράδοση σ’ αυτές, κατά τον χρόνο της ηχογράφησης, ήταν στην Κω διπλή: ασματική και απαγγελτική («λόγια λόγια», όπως έλεγαν). Άλλοι απλώς τις τραγουδούσαν, άλλοι τις απάγγελλαν, άλλοι και τις τραγουδούσαν και τις απάγγελλαν. Μια παράδοση η οποία παραπέμπει απευθείας στην όμοια ασματική-ραψωδική των Ομηρικών επών (πρωτίστως της αφηγηματικής, και με δραματικό επίσης περιεχόμενο, «Οδύσσειας»). Κατά την ηχογράφηση καταγραφόταν πλήρης και η απαγγελτική και η ασματική/ τραγουδιστική εκδοχή, όχι απλώς ορισμένοι αρχικοί στίχοι της τελευταίας (όπως η κοινή ως τότε πρακτική, εφόσον το μέλος, ο «σκοπός», επαναλαμβανόταν ανά στίχο ή δίστιχο όμοιο ως το τέλος). Έτσι, δεν καταγραφόταν μόνο η βασική μελική φόρμα (μονόστιχη ή δίστιχη), αλλά, το σπουδαιότερο, το σύνολο ήθος και ο ουσιαστικός χαρακτήρας της εκφοράς, με όλες τις επιμέρους εκφραστικές αποχρώσεις, ανάλογα ακριβώς προς τα ιστορούμενα και την ηχοχρωματική μέθεξη του αφηγητή ή της αφηγήτριας». 

Πρόκειται, σαφώς, για σπάνια καταγραφή. 

Εδώ παραθέτουμε την στιχοπλακιά του Άη Γιώργη (CD 6ο) σε στιβαρή και λιτή απόδοση, με εντυπωσιακή τονική ακρίβεια και ουσιαστικό, ανεπιτήδευτο ήθος εκφοράς. 

«Άη μου Γιώργη αφέντη μου». 

Ερμηνεύει μοναδικά η Στεργούλα Χαζηγιακουμή-Ρόκκου («Ρόκκαινα», 1900-1985), το γένος Γιώργου Οικονόμου, ετών 66. Η ηχογράφηση έγινε στο Πυλί της Κω, τα Χριστούγεννα του 1966.

 

Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής παρατηρεί: «Γοργόρρυθμη αφηγηματική μελωδική γραμμή, που εκτείνεται και καταλαμβάνει ολόκληρο το ομοιοκατάληκτο δίστιχο. Επαναλαμβάνεται αυτούσια ανά δίστιχο μέχρι το τέλος, με μικρά, κατά περίπτωση, διαφοροποιημένα εκφραστικά ποικίλματα (και τα οποία τονίζουν δυναμικά ένα αντίστοιχο νοηματικό περιεχόμενο)». 

Επεξηγηματικά: Νεθεβάλω (στ. 3) ~ θα θυμηθώ, θα αναφέρω (αναθιβάλλω) - ήθεν’ μη (στ. 7) ~ ήθελε να μη - μπουλετιά (στ. 9) ~ κλήρους - πεκσέσι (στ. 10) ~ πεσκέσι, δώρο - αμέτε το (στ. 18) ~ πηγαίνετέ το - θέλ’ α (στ. 27) ~ θέλω να - με το (στ. 32) ~ από τον - πού ’λες (στ. 34) ~ έλεες, που έλεγες - νεβάλλει (στ. 44) ~ αναφέρει (αναθιβάλλει). 

Η στιχοπλακιά θέλει τον Αη Γιώργη δρακοντοκτόνο, μια ιδιότητα που ο Άγιος αποκτά μόλις τον ενδέκατο αιώνα. Ο Άη Γιώργης, ως καβαλάρης δρακοντοκτόνος, έχει σχέση με το νερό, το νερό το πόσιμο, της πηγής και του πηγαδιού. Και η στέρηση αυτού του νερού τους μήνες του καλοκαιριού, ιδιαίτερα αν δε βρέξει αρκετά το χειμώνα, είναι, ιδίως στην Ελλάδα, βάσανο μεγάλο. Ο Άη Γιώργης είναι όπως το λέει και η στιχοπλακιά, ο ήρωας που σκοτώνει το θεριό, δηλαδή τον δράκοντα της ζέστης. Αυτός ο δράκοντας κρατάει το νερό της πολιτείας και δεν το αφήνει να τρέξει, εκτός κι αν του θυσιάσουν τη βασιλοπούλα, αν του τη δώσουνε να τη φάει. Ο Άη Γιώργης σκοτώνει το δράκοντα και σώζει τη βασιλοπούλα.

ΤΟ "ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ" ΣΤΗΝ ΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Η "ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Είναι γνωστό ότι η Εθνική Μουσική Σχολή στράφηκε "επί τας πηγάς", ήτοι στην ελληνική παράδοση, προκειμένου να αντλήσει "ύδωρ μετ' ευφροσύνης".

Πολλοί συνθέτες - και εκτός Εθνικής Μουσικής Σχολής - δανείστηκαν μελωδίες, μοτίβα, ρυθμούς, θέματα, από την βυζαντινή και την παραδοσιακή μας μουσική, και μπόλιασαν με αυτά δικές τους δημιουργίες, πολλές από τις οποίες έγιναν και εξαιρετικά δημοφιλείς, όπως π.χ. οι περίφημοι Ελληνικοί χοροί του Νίκου Σκαλκώτα.
Ένας από τους συνθέτες της Εθνικής Μουσικής Σχολής ήταν και ο Πέτρος Πετρίδης (1892-1977). 

Θυμήθηκα αυτές τις αναστάσιμες μέρες το έργο του Χορικό και παραλλαγές αρ. 2 "Χριστός Ανέστη", για ορχήστρα εγχόρδων (1941-43). Ένα έργο βασισμένο στην πασίγνωστη βυζαντινή μελωδία του "Χριστός Ανέστη", που παίχτηκε σε πρώτη εκτέλεση στις 20 Μαϊου 1945.
Το έργο έχει ηχογραφήσει με την Ορχήστρα Δωματίου της Σόφιας ο μαέστρος Βύρων Φιδετζής και έχει κυκλοφορήσει σε δίσκο μαζί με το "Κύριε των δυνάμεων" του Π. Πετρίδη.

Ο μουσικολόγος Ιωάννης Φούλιας γράφει για το έργο αυτό του Πετρίδη: "...σύνθεση του 1939, εκθέτει αρχικά την μελωδία του “Χριστός ανέστη” με λιτή εναρμόνιση σε φρύγιο τρόπο (Choral: largo). Στην έναρξη της πρώτης παραλλαγής (Larghetto), ωστόσο, η πρωτότυπη μελωδία καθίσταται ελαφρώς μελισματική και οι υπόλοιπες φωνές αποκτούν περισσότερη κίνηση· σταδιακώς, επίσης, η ηχητική ένταση αυξάνεται και το θέμα χρησιμεύει πλέον μόνον ως αφετηρία για την ανάπτυξη μιας ελεύθερης φαντασίας που ολοκληρώνεται στον δώριο τρόπο! Αυτή η διαδικασία απομάκρυνσης από τις δομικές προδιαγραφές του βυζαντινού θέματος συνεχίζεται και στην δεύτερη παραλλαγή (Allegro), όπου σύντομες φράσεις της αρχικής μελωδίας διαμορφώνουν ένα αντιστικτικό πλέγμα, το οποίο με τον ζωηρό – σχεδόν χορευτικό – ρυθμό του διέρχεται από διάφορους τρόπους, προτού τελικά καταλήξει με πολύ δυναμισμό στην δεσπόζουσα του δωρίου. Στην τρίτη παραλλαγή (Largo molto sostenuto), αντιθέτως, το θέμα καθίσταται και πάλι αναγνωρίσιμο: εδώ λοιπόν, το “Χριστός ανέστη” επαναλαμβάνεται αρκετές φορές για την ανάπτυξη μιας ελεγειακής και ως επί το πλείστον ομοφωνικής ηχητικής παράστασης, που προοδευτικά μετατοπίζεται από τον αιόλιο τρόπο προς τον δώριο. Σε αυτόν αρχίζει κατόπιν και η τελική παραλλαγή-φούγκα (Allegro), το θέμα της οποίας συνίσταται σε ένα γεμάτο σφρίγος παράλλαγμα της πρώτης φράσεως του βυζαντινού μέλους. Στην εξέλιξη της φούγκας αυτής διακρίνονται δύο ενότητες: η πρώτη αποτελείται από εναλλαγές τμημάτων με ή χωρίς το θέμα της φούγκας (στην περίπτωση των “επεισοδίων” η ύφανση καθίσταται εμφανώς πιο ομοφωνική) και κορυφώνεται σε μια πτώση επί της δεσπόζουσας του δωρίου τρόπου· η δεύτερη ενότητα δίνει στην συνέχεια την εντύπωση μιας επανέναρξης “εκ του μηδενός”, αλλά από ένα σημείο και έπειτα συνδυάζεται με την πλήρη παράθεση του “Χριστός ανέστη” στα βαθύφωνα έγχορδα (εν είδει cantus firmus), ενόσω μάλιστα αποκαθίσταται προοδευτικά και ο αρχικός φρύγιος τρόπος, οδηγώντας έτσι σε ένα υμνητικό κλείσιμο αλλά και σε μια εντελώς απρόσμενη καταληκτική μείζονα συγχορδία με επιπρόσθετη έκτη επί του φθόγγου σι!"

Στις μέρες μας ένας άλλος συνθέτης, ο φίλος Λεωνίδας Κανάρης, μας δίνει τις δικές του παραλλαγές πάνω στο "Χριστός Ανέστη", με ένα έργο για ορχήστρα εγχόρδων που γράφτηκε το 2005. 

Ένα έργο κατά πάντα σημερινό, βασισμένο σε υλικό παλαιό, του οποίου η πρώτη εκτέλεση έγινε στην Οδησσό από την «Καμεράτα της Οδησσού» υπό τη διεύθυνση του Igor Shavruk στις 21 Σεπτεμβρίου του 2005.
Το ενδιαφέρον είναι και τα δύο έργα είναι για ορχήστρα εγχόρδων και έχουν σχεδόν την ίδια διάρκεια (16 λεπτά του Πετρίδη, 14 του Κανάρη).

Ο συνθέτης Λεωνίδας Κανάρης γράφει για το έργο του αυτό: 

Αν η «Ωδή στη Χαρά» από την «Εννάτη» του Μπετόβεν αποτελεί την πιο εμβληματική μελωδία της ευρωπαϊκής μουσικής παράδοσης, αναζητώντας μιαν αντίστοιχα μεγαλειώδη και ψυχικής ανάτασης μελωδία στη βυζαντινή παράδοση, δεν άργησα να διακρίνω τον ύμνο «Χριστός Ανέστη» του Πέτρου Λαμπαδάριου – Πελοποννήσιου (1730-1777), ο οποίος μάλιστα, άφησε τα εγκόσμια όταν ο Μπετόβεν ήταν μόλις επτά ετών. 

Το έργο είναι παραλλαγές πάνω στη μελωδία αυτή, είναι γραμμένο σε ένα μέρος και έχει διάρκεια περίπου 14 λεπτών. Η δημιουργία του δεν είχε πρόθεση θρησκευτικού έργου, αλλά την αξιοποίηση των πολλών μουσικών δυνατοτήτων του ύμνου. Φυσικά το παραπάνω κάθε άλλο παρά αποκλείει και την επετειακή - πασχαλινή του χρήση. 

Ο τίτλος «Ανατάσιμον» (αντί του αναμενόμενου Αναστάσιμον) δηλώνει τη δύναμη που έχει ο θαυμάσιος αυτός ύμνος του Π.Λ.Π. στο να δημιουργεί μια ψυχική ανάταση στους ακροατές του. Στο έργο αυτό η πρόθεση (και πρόκληση για μένα) ήταν να χρησιμοποιήσω κλασικά πρότυπα σύνθεσης, με κάποια στοιχεία από τη σύγχρονη μουσική, γεγονός που του προσδίδει έναν Νεοκλασικό χαρακτήρα, καθιστώντας το έτσι και ευκολότερα προσπελάσιμο από ευρύτερα ακροατήρια. 

Η 1η εκτέλεση έγινε στην Οδησσό από την «Καμεράτα της Οδησσού» υπό τη διεύθυνση του Igor Shavruk στις 21/9/2005. Έκτοτε, το έργο εκτελέσθηκε από τη «Νέα Ορχήστρα Θεσσαλονίκης» στην ίδια πόλη σε διεύθυνση Καμπάνη Σαμαρά και μέρος του επίσης εκτελέσθηκε από την ορχήστρα «ΑΣΟΝ» στο Βόλο, υπό τη διεύθυνση του Παύλου Σεργίου. Τέλος, η παρούσα ηχογράφηση από την Οδησσό έχει αρκετές φορές μεταδοθεί από τις ραδιοφωνικές συχνότητες του «Τρίτου Προγράμματος».

Παραθέτουμε στη συνέχεια αυτή την ηχογράφηση του "Ανατάσιμον", σημειώνοντας ότι το έργο εκτελέσθηκε και ηχογραφήθηκε από την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ το 2015, υπό τη διεύθυνση του Άλκη Παναγιωτόπουλου 

Ο σπουδαίος Σόλων Μιχαηλίδης (1905- 1979) στο συμφωνικό ποίημα "Κυπριακά Ελευθέρια" (1959) επεξεργάζεται δύο δημοφιλείς ύμνους της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το "Κύριε των Δυνάμεων", από την Ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου και το "Χριστός Ανέστη". 

Ο Κύπριος ιδρυτής της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης εμπνεύστηκε το έργο από τον αγώνα των συμπατριωτών του για την ελευθερία. Η πρεμιέρα του έργου πραγματοποιήθηκε στην πρώτη συναυλία της Κ.Ο.Θ. (με την τότε ονομασία "Συμφωνική Ορχήστρα Βορείου Ελλάδος"), την 1η Ιουνίου 1959, υπό τη μουσική διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη. Το πρώτο μέρος ξεκινά με ένα συμβολικό προσκλητήριο για συμμετοχή στον αγώνα και μια προσπάθεια να εκφραστεί η πάλη του Κυπριακού λαού για την ελευθερία. Αυτό γίνεται μέσα από την θεματική επεξεργασία της γνωστής βυζαντινής μελωδίας του ύμνου "Κύριε των Δυνάμεων", που χαρακτηρίζει την Μ. Τεσσαρακοστή. Με αυτό τον τρόπο ευλογείται, θα λέγαμε, ο καλός αγώνας και τονώνεται το ηθικό των αγωνιστών. Το δεύτερο μέρος, που είναι το "Χριστός Ανέστη" (με συμμετοχή χορωδίας), διαλαλεί περίτρανα την πίστη για την τελική νίκη. Το μέρος αυτό γεννιέται κυριολεκτικά μέσα από την προηγούμενη μελωδία, με προφανή σκοπό του συνθέτη να στηρίξει τους συμπατριώτες του για τις θυσίες που απαιτεί ο αγώνας, υπενθυμίζοντας πως η κατάληξή του θα είναι μία μεγαλοπρεπής νίκη και ο καρπός του η πολυπόθητη ελευθερία. 

Σόλων Μιχαηλίδης 

Έχουμε όμως και το "Χριστός Ανέστη" για εκκλησιαστικό όργανο της ομογενούς Γεωργίας Ταγγίρη (Βαλτιμόρη Η.Π.Α.1931 - Ράξτον Η.Π.Α. 2018), την οποία μας αποκάλυψε ο ακάματος ερευνητής Θωμάς Ταμβάκος, σε μια πρωτότυπη συναυλία με έργα ελλήνων ή ελληνικής καταγωγής συνθετών για εκκλησιαστικό όργανο. 

Μία από τις σημαντικότερες οργανίστες στις Η.Π.Α., λοιπόν, η Γεωργία Ταγγίρη με πλούσια δραστηριότητα για πάνω από 50 έτη ως οργανίστα, συνθέτρια και διευθύντρια χορωδιών, στη Βαλτιμόρη και σε άλλες πολιτείες. Κοντά της έχουν μαθητεύσει περισσότεροι από 100 ομογενείς οργανίστες που υπηρετούν σε διάφορους ελληνορθόδοξους ναούς της Βόρειας Αμερικής. Το επίκαιρο Χριστός Ανέστη με το θέμα, τις 6 παραλλαγές και το φινάλε του, και με το καθένα αφιερωμένο σε ομογενείς συνθέτες και οργανίστες των Η.Π.Α., εντάσσεται στο λαμπρό μουσικοπαιδαγωγικό έργο της. Το έργο ερμήνευσε σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση η Χριστίνα Αντωνιάδου, την Κυριακή 22 Απριλίου 2018, στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου Αθηνών. 

Ο Δημήτρης Μηνακάκης είναι γνωστός συνθέτης, εκτελεστής, παιδαγωγός και συγγραφέας, με πραγματικά πλούσιο έργο σε όλους αυτούς τους τομείς. Η συνθετική του πορεία αντικατοπτρίζει έντονες επιρροές από τη Βυζαντινή μουσική, τη λόγια ελληνική παράδοση, και τον ύστερο ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Οι συνισταμένες αυτές αφομοιώνονται και εξελίσσονται διαρκώς στο προσωπικό του ύφος. Ειδικά η σχέση του με την Βυζαντινή μουσική μας έχει δώσει πολύ ενδιαφέροντα δείγματα μιας έντεχνης, προσωπικής γραφής και προσέγγισης της εκκλησιαστικής μας μουσικής. 

Εδώ παρουσιάζουμε το "Χριστός Ανέστη", σε δική του χορωδιακή επεξεργασία, πραγματικά στο μουσικό σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης. 

Ερμηνεία: Vox Fortis 

Μαέστρος: Γιώτης Βασίλειος 

Βοηθός μαέστρου: Βουτσίνος Κλαύδιος

Απαγγελία Ακολουθιών Μεγάλης Εβδομάδας με μουσική συνοδεία της Κ.Ο.Θ 
Από την Ακολουθία του Όρθρου του Πάσχα 

- "Αι μυροφόροι γυναίκες όρθρου βαθέως...", από τα στιχηρά του Πάσχα. 

- Από τα Μεγαλυνάρια της θ' ωδής. 

Απαγγελία: Ιουλίτα Ηλιοπούλου 

Μουσική: Χαρίλαος Περπέσσας (1907-1995): Φινάλε από τη “Συμφωνία του Χριστού” 

Δ/νση ορχήστρας: Αλέξανδρος Μυράτ 

Ζωντανή ηχογράφηση από την συναυλία 11/4/2012.

O Χαρίλαος Περπέσσας άρχισε να συνθέτει το έργο «Συμφωνία του Χριστού» πριν από το 1948, χρονιά κατά την οποία αναχωρεί για την Αμερική. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1950 στη Νέα Υόρκη και η πρώτη εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1950 από την Ορχήστρα της Φιλαρμονικής-Συμφωνικής Εταιρίας της Νέας Υόρκης στο Carnegie Hall υπό τη διεύθυνση του μεγάλου Δημήτρη  Μητρόπουλου.

Το έργο είναι μια πλούσια σε εμπύρετους ορχηστρικούς χρωματισμούς, δραματικότατη νωπογραφία, με εντυπωσιακά κορυφώματα σε μεταρομαντικό ιδίωμα. Όταν κάποτε ο Μπρούνο Βάλτερ άκουσε ηχογραφημένη τη Συμφωνία «του Χριστού», έγραψε ότι ο Περπέσσας είναι συνθέτης που αυτοεκφράζεται «με ένα ενδιαφέρον μουσικό ιδίωμα πειστικής δύναμης». 

Παραθέτουμε στη συνέχεια την ιστορική ηχογράφηση του έργου με τον Δημήτρη Μητρόπουλο.

   

Και το "Χριστός Ανέστη" από μια ιστορική ηχογράφηση του 1929, με έναν σπάνιο ιερέα - τενόρο, χορωδία ανδρών και συνοδεία Στρατιωτικής Μπάντας. 

ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΟΡΑΤΟΡΙΟ ΤΟΥ ΜΠΑΧ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΜΦΩΝΙΑ "ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ" ΤΟΥ ΜΑΛΕΡ

Ως γνωστόν το ορατόριο είναι μια μουσική φόρμα πολύ ευρεία. Περιλαμβάνει σχεδόν όσα περιλαμβάνει και μια όπερα (ορχήστρα, σόλο, χορωδία, ντουέτα, άριες κ.ά.) εκτός από σκηνική δράση, ενώ συνήθως βασίζεται πάνω σε θρησκευτική θεματολογία. 

Ο J.S. Bach έχει γράψει τρία ορατόρια: των Χριστουγέννων, της Αναλήψεως και του Πάσχα. Τα δύο πρώτα έχουν υποδειγματικά θρησκευτικό χαρακτήρα. Όμως το Πασχαλινό Ορατόριο διαφοροποιείται σημαντικά, διότι δε χρησιμοποιεί βιβλικό κείμενο, αλλά βασίζεται σε μια προηγούμενη κοσμική καντάτα του Bach. Επίσης, σε αντίθεση με τα άλλα ορατόρια, δεν περιλαμβάνει ούτε χορικά, ούτε αφηγητή. Αυτές οι ιδιαιτερότητες το καθιστούν πολύ πρωτοποριακό για την εποχή του, ενώ οι μουσικές αρμονίες του Bach το κάνουν διαχρονικό για τα αυτιά και βάλσαμο για την ψυχή. 

Στην πρώτη του μορφή, ως καντάτα, το έργο παρουσιάστηκε την 1η Απριλίου 1725, Κυριακή του Πάσχα, στη Λειψία. Έκτοτε, το έργο αναθεωρήθηκε δύο φορές: το 1735, όπου πλέον ονομάστηκε «ορατόριο», και το 1740.

Στο παρακάτω βίντεο σολίστες, χορωδία και ορχήστρα, υπό τη διεύθυνση του Τζον Έλιοτ Γκάρντινερ, προβάλλουν τον κοσμικό χαρακτήρα του «Ορατορίου», δίνοντας ένα ζωηρό τόνο στη λαμπρή μουσική του Μπαχ.

Στις 25 Ιουλίου 1894 ο Gustav Mahler ολοκλήρωσε την σύνθεση της Συμφωνίας αρ. 2 που την ονόμασε «Της Αναστάσεως». Εκεί όπου η σοπράνο τραγουδάει: «Ό,τι γεννιέται πρέπει να αφανισθεί. Ό,τι αφανίσθηκε πρέπει να αναστηθεί. Θ’ αναστηθείς σκόνη μου».

Η μεγαλειώδης Δεύτερη Συμφωνία του Μάλερ δικαιώνει απόλυτα τη ρήση, ότι οι Συμφωνίες του Αυστριακού συνθέτη είναι «όπερες χωρίς λόγια». Τα πέντε μέρη της συνιστούν έναν πολύπλευρο μουσικό στοχασμό πάνω στη ζωή και τον θάνατο, την ουσία και την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και διατρανώνουν την πίστη στο άπειρο έλεος του Θεού.  

Παραθέτουμε στη συνέχεια μια ιστορική ηχογράφηση της Συμφωνίας «Της Αναστάσεως». O Leonard Bernstein διευθύνει την Φιλαρμονική της Ν. Υόρκης και συμμετέχουν δύο μεγάλες σολίστ: Barbara Hendricks (soprano) και Christa Ludwig (mezzo-soprano).