Οι παράπλευρες απώλειες του ελληνικού #metoo και τα Αρσάκεια Σχολεία

Παναγιώτης Μπούρχας 

Λογικά μετά από όλες αυτές τις «αποκαλύψεις» για τα καταγγελλόμενα περιστατικά βίας στα Αρσάκεια Σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας που έγιναν και πρώτα θέματα και πρωτοσέλιδα σε εφημερίδες και ενημερωτικά site όπως το «Μακελειό» και το «Documento», οι δημοσιογράφοι – εκδότες των μέσων αυτών που πρωτοστατούν στην δημοσιοποίηση των αποκαλύψεων, θα απομακρύνουν τα παιδιά τους από το Αρσάκειο Γυμνάσιο Ψυχικού ο ένας και από το Αρσάκειο Νηπιαγωγείο της Εκάλης ο δεύτερος αντίστοιχα, όπου φοιτούν… Αν δεν το κάνουν, υπάρχει πρόβλημα τουλάχιστον.. με την αξιοπιστία τους… όση τέλος πάντων, μπορεί να τους αναγνωρίσει ο κάθε αναγνώστης και πολίτης. 

Γιατί σίγουρα, όταν επί μέρες γράφονται και λέγονται τέτοιες ειδήσεις για ένα σχολείο ή μια επιχείρηση, υπάρχει μια μάζα ανθρώπων που θα επηρεαστεί και θα προτιμήσει ένα ανταγωνιστικό σχολείο και μια ανταγωνιστική επιχείρηση, έναντι εκείνης για την οποία διαμορφώνεται μια τόσο αρνητική δημοσιότητα. 

Η συγκλονιστική υπόθεση του ελληνικού #metoo, όπως και άλλες σοβαρές υποθέσεις που απασχόλησαν τα τελευταία χρόνια την επικαιρότητα – βλέπε Novartis – κινδυνεύει να ευτελισθεί και να χάσει το βασικό προσανατολισμό της που είναι η τιμωρία των ενόχων και η πρόληψη – προστασία των ευάλωτων έναντι μελλοντικών κινδύνων, όταν εξοκείλει και εργαλειοποιείται για μικροπολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες. Αποδεικνύεται ως τώρα, ότι σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις τα… «σκάγια» της υπόθεσης πήραν δύο ανθρώπους που δεν έχουν καμία εμπλοκή στα καταγγελλόμενα εγκλήματα του πρώην επικεφαλής του Εθνικού μας Θεάτρου: ο ένας είναι ο ηθοποιός Κ. Μαρκουλάκης και ο δεύτερος είναι ο πρώην Πρύτανης του ΕΚΠΑ (και καθηγητής γλωσσολογίας στα φοιτητικά μου χρόνια στη Φιλοσοφική Αθηνών) και πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Γιώργος Μπαμπινιώτης. Στο πρόσωπο του δεύτερου, επιχειρείται να χτυπηθούν τα Αρσάκεια Σχολεία, με τρόπο απροκάλυπτα μεθοδευόμενο αλλά ικανό να προκαλέσει ζημιά σε μια εκπαιδευτική οντότητα που κοσμεί και τα Γιάννενα, τα τελευταία χρόνια. 

Στην αρχή ήταν μια παλιά, συγχαρητήρια δήλωση του Γ. Μπαμπινιώτη όταν τοποθετήθηκε ο προφυλακισμένος Λιγνάδης στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, για την οποία στοχοποιήθηκε ο πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, όπως αντίστοιχα αποτελεί για πολλούς τις τελευταίες μέρες, τεκμήριο ενοχής ή συγκάλυψης έναντι όσων φωτογραφήθηκαν με τον φερόμενο βιαστή… Αμέσως, οι ίδιοι που μέμφθηκαν το Γ. Μπαμπινιώτη γι’ αυτή του τη δήλωση, σε περίοδο που δεν υπήρχαν εννοείται καταγγελίες για τα εγκλήματα που βαρύνουν σήμερα το Λιγνάδη, έπλεξαν ιστορίες για πιθανά εγκλήματα που θα μπορούσε να είχε διαπράξει για όσο διάστημα συνεργάστηκε πριν από 19 χρόνια, με τα Αρσάκεια Σχολεία, προτού παραιτηθεί και επιλέξει μια αντίστοιχη συνεργασία με τον θεατρικό όμιλο του Κολλεγίου – παρεμπιπτόντως, δεν υπήρξαν δημοσιεύματα για να διαλευκανθεί και αυτή η συνεργασία του Λιγνάδη με τον εν λόγω εκπαιδευτικό φορέα… Τυχαίο; 

Παράλληλα, οι ίδιοι επαγγελματίες συνδικαλιστές, πολιτικοί όπως ο Π. Πολλάκης και δημοσιογράφοι, ξέθαψαν και μια προ δεκαπενταετίας υπόθεση, με κατηγορούμενη για σεξουαλική παρενόχληση, την κόρη του Γ. Μπαμπινιώτη, η οποία έχει τελεσιδικήσει με την αθώωση της Φλωρίτας Μπαμπινιώτη. Κανείς δε μιλά για την αθώωση αλλά εκμεταλλεύεται τη θολούρα και τα μισόλογα… 

Και τέλος, προέκυψαν οι 285 υπογραφές που δεν είναι 285 ονόματα αλλά 200, όπως μπορείτε να δείτε στο τέλος του κειμένου που δημοσιοποίησαν πρώην απόφοιτοι των Αρσάκειων Σχολείων, θέλοντας να καταγγείλουν περιστατικά βίας στα εν λόγω Σχολεία, κατά το διάστημα από το 1994-2018 (!) και όχι μέχρι σήμερα ας πούμε… όπου η βία μπορεί να συνίσταται σε σεξουαλική, σωματική ή ψυχολογική βία, μπούλιγκ από εκπαιδευτικό σε μαθητή ή οτιδήποτε άλλο ενδεχομένως, μπορεί να δυσαρέστησε ένα μαθητή του Αρσάκειου της Εκάλης για παράδειγμα, πριν από 20 χρόνια…

   

Μεταξύ των υπογραφόντων, υπάρχει άτομο καταδικασμένο για τρομοκρατία, αλλά αυτό ας το θεωρήσουμε λεπτομέρεια… 

Η πλατφόρμα που στήθηκε μέσω του docs.google.com δεν προϋποθέτει τίποτα ιδιαίτερο για να διασφαλίσει την αξιοπιστία και τη σοβαρότητα των καταγγελλομένων και δεν είναι τυχαίο πως έμεινε στον «αέρα» μόλις μία ημέρα. Κατέβηκε όπως μπορείτε να δείτε εδώ… 

Αυτό συνέβη, πιθανά όχι τυχαία αλλά μετά την παρέμβαση της Εισαγγελίας για την αυτονόητο έλεγχο των καταγγελιών και την προσφυγή του προέδρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στη Δικαιοσύνη, με το αίτημα να κληθούν οι 285 απόφοιτοι για να δώσουν στοιχεία για όσα αναφέρουν, ώστε να ερευνηθούν σε βάθος οι καταγγελίες. Ήδη τις τελευταίες ώρες, αποσύρονται υπογραφές, με δικαιολογίες του τύπου «δεν κατάλαβα»… αλλά αναμένουμε η Δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της.

Ίσως ο Γ. Μπαμπινιώτης δεν αρέσει σε όλους και είναι λογικό. Ίσως έχει πολιτικούς αντιπάλους από τα χρόνια της Υπουργίας του στην κυβέρνηση συνεργασίας του Λουκά Παπαδήμου, μετά από πρόταση της ΝΔ. Οι εν λόγω αντίπαλοι, συνδικαλιστές όπως ο πρόεδρος της ΟΙΕΛΕ, πολιτικοί και δημοσιογράφοι, «εντοπίζονται» σε συγκεκριμένη πλευρά του πολιτικού φάσματος (οκ, ο Χίος δεν έχει κατηγορία…), μάλλον όχι τυχαία. 

Οι πολίτες μπορεί να μην είναι τόσο καχύποπτοι, ούτε να έχουν το χρόνο να αναζητήσουν τις αρχές και τα πιθανά κίνητρα της κάθε υπόθεσης. Ο ρόλος του δημοσιογράφου είναι να εντοπίζει αυτές τις… συμπτώσεις… και να τις επισημαίνει. 

Τα Γιάννενα πρέπει να είναι περήφανα που έχουν τα σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και που χάρη στο Γ. Μπαμπινιώτη, τα βλέπουν να αναπτύσσονται και να βελτιώνουν ακόμα περισσότερο τις υποδομές τους.

"ΠΡΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΝ" ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΣΑΡΙΟΓΛΟΥ (ΒΙΝΤΕΟ)

Η ενορία του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού παρουσιάζει την διαδικτυακή εκπομπή «Προς Εκκλησιασμόν», όπου φιλοξενούνται εργάτες του πνεύματος και της τέχνης. 

Στην πέμπτη εκπομπή προσκεκλημένη η Ειρήνη Σαρίογλου, Ερευνήτρια - Ιστορικός, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινουπόλεως και συν-ιδρύτρια του Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών (ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ.). 

Επιμελείται και παρουσιάζει ο Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος. 

Η Ειρήνη Σαρίογλου γεννήθηκε το 1972 στην Πόλη. Απόφοιτη του Ζαππείου Λυκείου, σπούδασε αρχικά Γαλλική Γλώσσα και Λογοτεχνία στα Πανεπιστήμια Μαρμαρά και Grenoble. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση και του ΙΚΥ στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Μεγάλης Βρετανίας - Τμήμα Βυζαντινών, Οθωμανικών και Νεοελληνικών Σπουδών. Το 2004 εκδόθηκε από το ΕΛΙΑ, στα αγγλικά, μέρος της διδακτορικής της διατριβής, με θέμα την «Επιρροή της τουρκικής πολιτικής στην ελληνική εκπαίδευση της Πόλης 1923-1974» και το 2011 από το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ.) στα ελληνικά. Έχει δημοσιεύσει επιστημονικές μελέτες και άρθρα και έχει επιμεληθεί ιστορικά ντοκιμαντέρ τα οποία και έχουν διακριθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινουπόλεως, Γράμματα Χωρίς Παραλήπτη – Αϊβαλί 1922, Στην Εξορία – Ερζουρούμ Άσκαλε 1942, Η Σιωπηλή Σχολή – Μια αναδρομή στην ιστορία της Ι.Θ. Σχολής της Χάλκης, Ίμβρος – Τένεδος: Της Μνήμης και της Λήθης κ.α.). Έχει διδάξει οθωμανική και τουρκική ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης.

Την επιμέλεια της εικόνας και του ήχου της εκπομπής είχαν η Κατερίνα Λεονάρδου και η Μαργαρίτα Στασινού.

ΔΙΟΤΙΜΑ ΛΙΑΝΤΙΝΗ: Η ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Η Διοτίμα Λιαντίνη, καθηγήτρια Θρησκευτικής Εικονογραφίας και Μουσειοδιδακτικής, στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, μας έχει δώσει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μονογραφία για την εικονογραφία του ασώτου υιού, με προοπτική τη διδακτική της παραβολής, ως θέμα της Ιστορίας της τέχνης και συνάμα ως θέμα θεολογικού και ηθικού προβληματισμού, μέσα από τις εικαστικές τέχνες. 

Η πρωτοτυπία της μονογραφίας εντοπίζεται στο γεγονός ότι η Διοτίμα Λιαντίνη «διαβάζει» και ερμηνεύει τις εικονογραφήσεις με βάση τα κείμενα της Βίβλου και τα ερμηνευτικά σχόλια των Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων στην παραβολή: είτε η ερμηνεία τους είναι κυριολεκτική, είτε είναι αλληγορική και συμβολική. Στην διεξοδική έρευνά της για το θέμα, πολύτιμη πηγή για τη διδακτική προσέγγιση υπήρξε και η ακολουθία της Κυριακής του Ασώτου στο Τριώδιον. 

Η συγγραφέας επισημαίνει πώς "είναι πράγματι εκπληκτική η διαπίστωση ότι οι καλλιτέχνες, ιδιαίτερα στα μεσοβυζαντινά ιστορημένα χειρόγραφα, τις υστεροβυζαντινές και μεταβυζαντινές τοιχογραφίες και εικόνες, καθώς και στα δυτικά ιστορημένα χειρόγραφα του μεσαίωνα, γνωρίζουν τη θεολογική εκκλησιαστική ερμηνεία της παραβολής και την αποτυπώνουν με τα σύνεργα της τέχνης τους στο καλλιτεχνικό τους δημιούργημα. Αν δεν αναζητούσαμε τη θεολογική – πατερική ερμηνεία, η εικόνα σε ορισμένες περιπτώσεις θα μας ήταν ακατανόητη και μη ερμηνεύσιμη. Στην πορεία της εργασίας και στην έρευνα του θέματος χρησιμοποιήσαμε την ιστορική και ερμηνευτική μέθοδο, για να επιτύχουμε το μουσειοδιδακτικό στόχο. Αυτό σημαίνει ότι αφού αναγκαία παραθέτουμε τα σπουδαιότερα βιογραφικά και ιστορικά στοιχεία των δημιουργών από την πλευρά της Ιστορίας της τέχνης, προκειμένου να προσδιορισθούν το χρονικό πλαίσιο δημιουργίας, οι επιδράσεις, η τεχνοτροπία και η σκοποθεσία των έργων, προχωρούμε στη θεολογική τους ή την κοινωνική τους (ανάλογα με τα έργα) «ανάγνωση» και στο ηθικό δίδαγμα που προσφέρουν. Όλα τα παρατιθέμενα έργα τέχνης θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια μουσειακή έκθεση της θεματικής της παραβολής του ασώτου". 

Παραθέτουμε στη συνέχεια ένα απόσπασμα από το βιβλίο, που αναφέρεται στον άσωτο υιό του Jeronimus Bosch, του μεγάλου Ολλανδού ζωγράφου της πρώιμης Αναγέννησης.

Είναι ένα δείγμα από την εξαιρετική δουλειά που έχει κάνει η Διοτίμα Λιαντίνη πάνω στο θέμα. 

Hieronymus Bosch, Ο άσωτος υιός, 1510, Rotterdam, Μουσείο Boymans-van Beuningen

Ιερώνυμος Μπος - Άσωτος Υιός - Της Διοτίμας Λιαντίνη by Panagiotis Andriopoulos on Scribd

Στη συνέχεια η εκπομπή "Προς Εκκλησιασμόν" της Ενορίας του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Ψυχικού, με προσκεκλημένη την συγγραφέα και ιστορικό της Τέχνης, Διοτίμα Λιαντίνη. 

"ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΕΠΑΦΗΣ" ΤΟΥ ΘΕΜΗ ΤΑΣΟΥΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΚΑΝΑΡΗ

Προσπάθεια Επαφής

Το τραγούδι αυτό είναι το δεύτερο του κύκλου ‘Τέσσερα Τραγούδια σε ποίηση Θέμη Τασούλη’ (op. 10b). Το ποίημα αυτό ανήκει στη συλλογή "Ανερχόμενοι Ρόμβοι". 

Ο Θ. Τασούλης θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους νεωτερικούς έλληνες ποιητές, με πλούσιο έργο μεταφρασμένο σε διάφορες γλώσσες και βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών. 

Ο Θέμης Τασούλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1936. Σπούδασε κινηματογράφο στο Παρίσι, όπου έζησε από το 1960 ως το 1975. Είχε εκδώσει τις ποιητικές συλλογές: "Ανερχόμενοι ρόμβοι" (Όστρια, 1981), "65 Ποιήματα της νότιας πολιτείας του μυαλού μου" (Όστρια, 1983), "Σε μωβ ελάσσονα" (Πλέθρον, 1984), "Μπάλος για ένα χορευτή και το άσπρο" (Πλέθρον, 1986). Ο Θέμης Τασούλης έφυγε από κοντά μας τον Ιανουάριο του 2008. Οι τελευταίες του συλλογές πέτυχαν μια ποίηση ενός καλολογικά εκφρασμένου υπαρξιακού στοχασμού και στερέωσαν μιαν ιδιοφωνία στο στενό χώρο που άφηναν τα μεγάλα του πρότυπα.

Ο συνθέτης Λεωνίδας Κανάρης θεωρείται ένας από τους αξιολογότερους Έλληνες μουσικούς της γενιάς του. Οι συνθέσεις του περιλαμβάνουν: 

Έργα για διάφορα σόλο όργανα & διάφορα σχήματα μουσικής δωματίου, για Ορχήστρα (εγχόρδων, συμφωνική και concertante), έργα για φωνή και οργανικά σύνολα και μια συμφωνική καντάτα, κύκλους τραγουδιών και φωνητικά έργα σε ποίηση Ελλήνων ποιητών (Κ. Καβάφη, Κ. Καρυωτάκη, κ.ά) καθώς και των: Ch. Baudelaire, E. A. Poe, J. W. von Goethe, κ.ά.), έργα για χορωδία, μουσικές αφηγήσεις, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, κ.ά. 

Τα Τέσσερα Τραγούδια γράφτηκαν από τον Λεωνίδα Κανάρη το 1999, βασισμένα σε πρωτόλεια μελοποίησή τους του 1984. Κυκλοφορούν (και σε αγγλική εκδοχή) από τις εκδόσεις ‘Παπαγρηγορίου – Νάκας’ (ΕΡΝ 948). 

Δάφνη Πανουργιά (soprano) & Νικόλ Καραλή (piano) 

From cd: Leonidas Kanaris, 'One night when...' (subways)

 

Προσπάθεια Επαφής 

Εσύ λοιπόν δεν βγαίνεις πια σαν τον καπνό 

απ’ τα παράθυρα της μεσημεριανής απελπισίας. 

Η ζωή σου κυλάει τώρα μέσα σ’ ακούραστο ποτάμι 

κι οι έλικες του επίγειου όνειρου 

σε ταξιδεύουν σαν ηχώ 

μακρυνού πυροβολισμού. 

Τ’ απογεύματα του οχτώβρη 

σε βλέπω ζωγραφισμένο απ' τα σύννεφα 

ανατολικότερα της Καστέλλας. 

Τ’ απογεύματα σου γνέφω ναρθείς 

μα εσύ διστάζεις συνέχεια. 

Σου γνέφω, 

κι είμαστε τόσο κοντά καθώς σε φωνάζω, 

τόσο κοντά, 

όσο η σκιά ενός καταρτιού μέσα στην θάλασσα 

όσο η διάρκεια μερικών στιγμών απουσίας.

Alexandra Papastefanou: Robert SCHUMANN 1839 – Year of Piano

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου είναι ικανή για όλα! Το έχει αποδείξει πανηγυρικά και μας το αποδεικνύει «ιδίαις χερσίν» συνεχώς! 

Έχουμε τώρα στα χέρια μας και στ’ αυτιά μας τον δικό της Robert Schumann, δηλαδή τον διπλό ψηφιακό δίσκο «1839 – Year of Piano», με συνθέσεις για σόλο πιάνο, που μόλις κυκλοφόρησε από την First Hand Records. 

Το 1839 ήταν η πιο παραγωγική χρονιά του Schumann για σόλο πιάνο, εξ ου και ο επινοημένος τίτλος του cd «Έτος Πιάνου». 

Η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου μας παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στον μεγάλο Γερμανό συνθέτη χωρίς να υπάρχει κάποια επετειακή αφορμή. Έχει προηγηθεί, την τελευταία τριετία, ένα μεγάλο αφιέρωμα στον Μπαχ. Τον Ιούλιο του 2018 μας χάρισε το τετραπλό άλμπουμ με το εμβληματικό "Καλώς Συγκερασμένο Κλειδοκύμβαλο", ένα έργο που ανήκει στα παγκόσμια αριστουργήματα της ανθρώπινης τέχνης. Η υποδοχή διεθνώς ήταν διθυραμβική. Μετά από ενάμισι χρόνο, η ακάματη πιανίστρια μας έδωσε ένα διπλό CD, πάλι από την First Hand Records, με τις Γαλλικές Σουίτες του Μπαχ. 

Τώρα έχουμε Σούμαν, μιας και η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου είναι ακάματη εργάτρια της μουσικής.

Και σκέπτομαι ότι υπάρχει μία νοητή γραμμή που συνδέει τους δύο συνθέτες. 

Ο Σούμαν έλεγε ότι "ο Μπαχ είναι το καθημερινό μου ψωμί". Τον μελετούσε πολύ, ήταν κατά κάποιο τρόπο το καταφύγιό του για την τρέλα, λόγω της δομημένης μουσικής του. Και η πολυφωνική μουσική του Σούμαν απηχούσε τον Μπαχ. 

Θυμάμαι ότι η ερμηνεύτρια είχε πει σε μια συνέντευξή της ότι «ο Μπαχ εξέφρασε το θρησκευτικό συναίσθημα για τον homo universalis. Την οικουμενικότητα του θρησκευτικού συναισθήματος. Ο Σούμαν είναι το αντίστοιχο στην έκφραση του ανέφικτου για τον ρομαντικό άνθρωπο. Γι' αυτό και υπήρξε ένας μεγάλος ανατρεπτικός, ένας επαναστάτης. Μπορεί όμως να δει κανείς τη σχέση των δύο συνθετών και από μία άλλη οπτική γωνία. Διότι αν ο Σούμαν ήταν ο ακραίος ρομαντικός άνθρωπος, ο Μπαχ ήταν το αντίδοτο στην έλλειψη ορίων του ρομαντισμού. Και με αυτή την έννοια, και ο ίδιος ο Μπαχ θα μπορούσε να θεωρηθεί ένας βαθιά ρομαντικός συνθέτης». 

Ήταν το 2002 όταν η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου ερμήνευε Σούμαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και μας φώναζε: «Μη φοβάστε να είστε ρομαντικοί»! Και εξηγούσε: «Ο ρομαντισμός έχει το στίγμα του εύκολου. Ότι είναι δάκρυ και άρωμα. Όμως το ρομαντικό είναι το βαθιά δραματικό, το ανέφικτο, το απλησίαστο. Στις μέρες μας, που όλα είναι σύνθετα και κυνικά, ο ρομαντισμός δεν είναι αναχρονισμός, αλλά μια μορφή ποιητικού οράματος. Τα ρομαντικά έργα του παρελθόντος είναι μια ανάταση, μια δυνατότητα να ξαναδούμε τον κόσμο. Είναι η επιστροφή, η όποια επιστροφή ονειρεύεται ο καθένας, είναι εν τέλει η επαναδιαπραγμάτευση του ανθρώπου με τη φύση που αναγκαστικά θα μας απασχολήσει στον 21ο αιώνα». 

Με τη νέα δισκογραφική δουλειά της η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου μας αναδεικνύει την αλήθεια ότι ο Σούμαν είχε ποιητική σχέση με τη μουσική. Πάντοτε, και σήμερα, η Μουσική Ποιητική μας είναι απαραίτητη! Με υψηλή δόση ρομαντισμού, θα έλεγα. Του ρομαντισμού που δεν έχει σχέση με φτηνούς συναισθηματισμούς, αλλά που καλλιεργεί την αληθινή σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του. Εκεί, στο άδυτον! Όπου κυριαρχεί η μουσική της ψυχής και η ψυχή της μουσικής. Για όποιον θέλει να ζει αληθινά. 

 

Robert SCHUMANN (1810–1856) 1839 – Year of Piano 

Alexandra Papastefanou, piano 

CD1 

Humoreske in B flat major, Op. 20 

4 Nachtstücke, Op. 23 

Arabeske in C major, Op. 18 (1838-39) 

Blumenstück in D flat major, Op. 19 

CD2 

Faschingsschwank aus Wien, Op. 26 (1839-40) 

3 Romanzen, Op. 28 

Bunte Blätter, Op. 99: 3 Stücklein (1838) 

Bunte Blätter, Op. 99: No. 10, Praeludium 

4 Klavierstücke, Op. 32: No. 4. Fughette in G minor 

Albumblätter, Op. 124: No. 19 in A major: Phantasiestück

ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ Ο ΕΚ ΠΑΤΡΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ (ΒΙΝΤΕΟ)

Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, εστιάζουμε, εδώ στην Ιδιωτική Οδό, στην προεπαναστατική περίοδο και κυρίως στην Παιδεία του Γένους κατά την περίοδο αυτή, που αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο του Νέου Ελληνισμού. 

Αναρτούμε, λοιπόν, μια σχετική εκπομπή από τη θητεία μας στον Τηλεοπτικό Σταθμό της Μητροπόλεως Πατρών "Λύχνος". 

Στη σειρά των εκπομπών μας με τίτλο "Μυρίσαι το άριστον" και θέμα την παρουσίαση σημαντικών βιβλίων, παρουσιάσαμε το 1998, την μελέτη του έγκριτου νομικού και συγγραφέως Γεωργίου Θ. Γιαννόπουλου, μέσω της οποίας αναδεικνύεται η λησμονημένη μορφή του εκ Πατρών διδασκάλου του Γένους Νεοφύτου Καυσοκαλυβίτου, του Ιεροδιακόνου.

Στην πρωτότυπη αυτή μελέτη, που εκδόθηκε το 1992, και είναι η πρώτη σοβαρή εργασία για τον Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη, γίνεται εξονυχιστική και κριτική παράθεση των υπαρχόντων στοιχείων περί της ζωής, του έργου και της δράσεως του κορυφαίου λογίου, εν συσχετίσει προς την κατάσταση των Γραμμάτων και τα ιδεολογικά ρεύματα (εκκλησιολογικά και γλωσσικά) κατά τον 18ο αιώνα. Εξαίρεται, κυρίως, ο ρόλος του Νεοφύτου ως σχολάρχου της Αθωνιάδος Ακαδημίας και της "αυθεντικής" σχολής του Βουκουρεστίου και ως συγγραφέως -εκτός πολλών άλλων- της περιωνύμου Γραμματικής του, δηλαδή του υπομνήματος στο τέταρτο βιβλίο της Γραμματικής του Θεσσαλονικέως λογίου του ΙΕ' αιώνος Θεοδώρου Γαζή, ενός έργου εκπληκτικής σοφίας, που εκδόθηκε στο Βουκουρέστι το έτος 1768. 

Παραθέτουμε εδώ το εξώφυλλο και δύο σελίδες της πρώτης και μοναδικής έκδοσης με τα υπομνήματα του Νεοφύτου στη Γραμματική του Θ. Γαζή. Σημειώνουμε πως μαθητής του διετέλεσε ο γιός του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Γρηγορίου Γκίκα, ο Αλέξανδρος. Επί των ημερών τους έγινε η μνημειώδης έκδοση. Το ενδιαφέρον είναι ότι στον πρόλογο του έργου ο Νεόφυτος υπογράφει ως "Νεόφυτος Ιεροδιάκονος Πελοποννήσιος" και στο τέλος προσθέτει το "ο Καυσοκαλυβίτης". 

Ο κ. Γεώργιος Θ. Γιαννόπουλος,  με τον οποίο συνομιλούμε στην εκπομπή, ανήκει φυσικά στην άλλη Ελλάδα. Εγκρατής νομικός, δεινός φιλόλογος (όχι απ’ αυτούς με το πτυχίο) φημιζόμενος για την αρχαιομάθειά του, ακέραιος άνθρωπος και δημόσιος ανήρ (η θητεία του ως νομάρχη την περίοδο 1974 –1982 άφησε εποχή στις πόλεις όπου υπηρέτησε), αλλά και συγγραφεύς σπουδαίων πονημάτων και εκδότης - από το 1989 - της μοναδικής στο είδος της εφημερίδος Πολιτική Φιλολογική των Πατρών.  

Τα κυριότερα βιβλία του: Από τον Νέστο ως τον Σαγγάριο, Αθήναι (Ευρωεκδοτική) 1988 (2η έκδοση, περί τεχνών, Πάτρα 2001), Η εις Άδου Κάθοδος, Από τον Σαγγάριο ως την Λωζάννη, Αθήναι (Ευρωεκδοτική) 1996 (2η Έκδοση, περί τεχνών, Πάτρα 2004), Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης ο εκ Πατρών διδάσκαλος του Γένους, Πάτραι 1992. 

ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ: "ΠΕΡΑΣΑ..." ΜΕ ΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΜΑΓΙΑΝΝΗ

Η Κική Δημουλά με την Σοφία Καμαγιάννη
στην Οικία Κατακουζηνού, σε μια μουσική παράσταση
για την οποία είχαμε γράψει εδώ 

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ένας χρόνος συμπληρώνεται σήμερα από την αναχώρηση της Κικής Δημουλά στ’ άστρα και θυμήθηκα τον ψηφιακό δίσκο της Σοφίας Καμαγιάννη με τίτλο «Στων άστρων την άλω» του 2008, όπου η συνθέτρια μας παρουσίασε την ...ηλεκτρονική Κική Δημουλά. Επιχειρώντας μια σύγχρονη και δημιουργική εξερεύνηση της γοητευτικής και δραματικής σχέσης ποίησης– μουσικής, η Σοφία Καμαγιάννη, ανάμεσα σε πολλούς άλλους έλληνες ποιητές, …σκόνταψε στην Κική Δημουλά, η οποία την εμπιστεύτηκε και πορεύτηκε μαζί της σαν έφηβος σε δρόμους ηλεκτρονικούς! 

Έτσι ακούσαμε και ξανακούμε από την ποιήτρια το Το διαζευκτικόν ή σε μουσική/ηλεκτρονική επεξεργασία της Σοφίας Καμαγιάννη, όπου διακρίνουμε στοιχεία «έντεχνα», folk, ίσως και abstract. 

Και καταλαβαίνουμε κάπως τον Έρμαν Έσσε: "Τίποτα δεν είναι σημαντικό, τίποτα δεν είναι ασήμαντο. Ο κόσμος είναι ένα παιχνίδι σκιών, αλλά οι εικόνες των πραγμάτων στην ψυχή μας έχουν μια βαθιά, αλλόκοτη πραγματικότητα". 

To βίντεο που παραθέτουμε εδώ, είναι του Παναγιώτη Γουμπούρου, ειδικά φτιαγμένο για το έργο "Πέρασα..." (μουσική σύνθεση-σκηνοθεσία Σοφία Καμαγιάννη, 2017), μια παράσταση πάνω στην ποίηση της Κικής Δημουλά με βασικές ηρωίδες τη Γιώτα Φέστα και τη Θεοδοσία Σαββάκη.

   

Αυτή η μουσική παράσταση, μικτό θέαμα-ακρόαμα της Σοφίας Καμαγιάννη, πάνω στην πολυπρισματική ποίηση της Κικής Δημουλά, ήταν πραγματικά μια σύλληψη! Την είδα και την άκουσα και την αισθάνθηκα στο θέατρο «Τζένη Καρέζη», να ξεδιπλώνει ενώπιόν μας ένα κολλάζ αισθήσεων με κύριο «σώμα» τον …εγκαυστικό ποιητικό λόγο της Κικής Δημουλά. Ένας μουσικός και ηχητικός κόσμος μιας …άλλης ακρόασης της ποίησης. Προσεγγίσεις μελωδικές, ρυθμικές, ηχοχρωματικές, ηχοτοπικές, για αναγνώσεις πολλαπλές και …εναλλακτικές. 

Γι’ αυτό και η Κική Δημουλά είπε για τη Σοφία Καμαγιάννη: 

"Η μεγάλη εκτίμηση μου για την στέρεη αξία της Σοφίας Καμαγιάννη δεν οφείλεται σε μια φιλία που είχε την τύχη να μην είναι επιφανειακή. Για να γίνω σαφέστερη, η Καμαγιάννη ασκώντας με τη συνθετική δεινότητα την περιβεβλημένη με την ιέρεια φωνή της, μετάγγισε στη δική μου θνητή φωνή, την αύρα της τέχνης της. Αυτό σημαίνει δεσμός πλέον, αφού ενώθηκαν το αίμα της χαρισματική έμπνευσης της Σοφίας με τη δική μου θνητή φωνή. Ας ξεκαθαρίσω, ότι δεν είναι αυτή η ευτυχής συνεργασία που με παρασύρει να επαινέσω την πολυσύνθετη δεινότητα της Καμαγιάννη. Είναι από καθαρή ανάγκη μου να διαδώσω τις πολλές ευχαριστίες που της οφείλω, επειδή κατάφερε αυτή την εξαύλωση της ύλης που με αποτελεί." 

Με την παράσταση «Πέρασα…» η Κική Δημουλά μας καλεί στο πέρασμά της από τη ζωή, με τα σπαράγματα στίχων απ’ το ομότιτλο ποίημά της: 

Πέρασα μέρες με βροχή… 

Πέρασα από κήπους, στάθηκα σε συντριβάνια… 

Περπάτησα πολύ στα αισθήματα… 

Πέρασα από ταχυδρομεία και ξαναπέρασα… 

Μίλησα πολύ… 

Ταξίδεψα μάλιστα. 

Έπιασα και φωτιά και σιγοκάηκα. 

Όσο μπόρεσα έφερ’ αντίσταση σ’ αυτό το ποτάμι… 

Πέρασε η Κική Δημουλά κι άφησε το χνάρι της ανεξίτηλο!

"ΠΡΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΝ" ΜΕ ΤΗΝ ΔΙΟΤΙΜΑ ΛΙΑΝΤΙΝΗ

Η ενορία του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού παρουσιάζει την νέα διαδικτυακή εκπομπή «Προς Εκκλησιασμόν», όπου φιλοξενούνται εργάτες του πνεύματος και της τέχνης. 

Στην τέταρτη εκπομπή προσκεκλημένη η καθηγήτρια Θρησκευτικής Τέχνης, στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Διοτίμα Λιαντίνη. 

Επιμελείται και παρουσιάζει ο Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος. 

Η Διοτίμα Λιαντίνη γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Κλασικό Λύκειο Αρσάκειου Ψυχικού και τελείωσε τις σπουδές της στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών καθώς και στη Θεολογική Σχολή του ίδιου Πανεπιστημίου. Εξειδικεύτηκε στην Ιστορία της Τέχνης και στην Μουσειοπαιδαγωγική στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου και τη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας. Από το 2001 διδάσκει ως Διδακτικό Επιστημονικό Προσωπικό στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας Θρησκευτική Τέχνη. Επίσης από το 2013 είναι Διπλωματούχος Ξεναγός. 

Στην εργογραφία της συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων τα εξής: 

• Το Μουσείο και η διδακτική του Πολιτισμού και της Τέχνης (διδακτορική διατριβή) 

• Η «Σώφρων Σωσάννα» και οι «ακόλαστοι πρεσβύτεροι» εικονογραφικά 

• H εικονογραφία του ασώτου στην ανατολική και δυτική τέχνη. 

• Διδακτική της παραβολής μέσω της τέχνης 

• Διδακτική της ιστορίας της εύρεσης του Τιμίου Σταυρού εικονογραφικά στο ενιαίο Τρίπτυχο Ανατολικής και Δυτικής Τέχνης του Stavelot 

• Ο Αδάμ και η Εύα του Dürer. Η ενέργεια και η έκφραση του ανθρώπινου σώματος εικονογραφικά 

• Η συμβολή της βυζαντινής τέχνης στο πέρασμα από το Μεσαίωνα στην Αναγέννηση: Το παράδειγμα του Giotto di Bondone 

• Η Σχολή του Αγίου Ρόκκου της Βενετίας. Μουσειοδιδακτική μελέτη 

• Διδασκαλία της Θυσίας της Ιφιγένειας και της Θυσίας του Ισαάκ με βάση δυο πίνακες του GB Tiepolo. 

Στα γενικότερα ενδιαφέροντά της εντάσσεται και η παρουσίαση του ελληνικού πολιτισμού και της ιστορίας καθώς και η επίδραση της αρχαίας ελληνικής και της βυζαντινής τέχνης στη Δύση. 

Το 2020 εξέδωσε ένα ανέκδοτο βιβλίο του πατέρα της Δημήτρη Λιαντίνη με τίτλο "Οδός Ακροπόλεως" εμπνευσμένο από τις περιδιαβάσεις του στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, τις οποίες είχε παρακολουθήσει και η ίδια κατά τα φοιτητικά της χρόνια. 

Το βιβλίο αυτό παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην εκπομπή "Προς Εκκλησιασμόν". 

Την επιμέλεια της εικόνας και του ήχου είχαν η Κατερίνα Λεονάρδου και η Μαργαρίτα Στασινού.

 

Ξεγλιστρώντας από τις ευθύνες ή ΦΑΓΑΜΕ ΗΤΤΑ

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος 

Βαλκανιολόγος, Θεολόγος 

Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων 

Το ευαγγέλιο της Κυριακής που αναφέρεται στον Φαρισαίο και στον Τελώνη (Λουκ. 18, 10-14) δεν αφορά μόνο την ημέρα της Κυριακής. Αφορά όλες τις ημέρες του χρόνου. 

Δεν χρειάζεται να υπενθυμίζουμε στον κόσμο τον Τελώνη και τον Φαρισαίο∙ να αναλύουμε την περικοπή, να χρησιμοποιούμε όλα εκείνα τα οργανωσιακά φτιασίδια που μας θέλουν καλούς χριστιανούς στο όνομα μιας εύθραυστης ηθικής ικανοποίησης. Ο κόσμος, ακόμη κι αυτός που δεν εκκλησιάζεται, γνωρίζει πολύ καλά, έχοντας ως βάση το παρόν ευαγγελικό ανάγνωσμα, τι να αποφεύγει και σε τι να καταφάσκει. Δεν χρειάζεται οδηγίες, εντολές, κούνημα δαχτύλου κι ενοχικά σκουντήματα τούτος ο κόσμος. Αρκετά με όλα αυτά. Κουράστηκε ο σύγχρονος άνθρωπος να ζεις στις σκιές εχθρών και φαντασμάτων που ενδελεχώς αποπροσανατολίζουν το ανθρώπινο πρόσωπο από το γεγονός της σάρκωσης, της χαράς και της πανηγύρεως. Ο κόσμος έξω πενθεί και η Εκκλησία κάποιες φορές δείχνει σ’ αυτό το πένθος να εξοβελίζει τις υπαρξιακές κραυγές και μεταφυσικές αγωνίες του κόσμου τούτου. Αυτό δεν είναι υποκρισία; 

Περάσαμε και διανύουμε την πιο πικρή δοκιμασία των τελευταίων ετών. Μία πανδημία που έθεσε βασανιστικά και αναπόφευκτα ερωτήματα στον καθένα ξεχωριστά. Οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα και η Εκκλησία να αντιληφθεί την ένδεια της. Αυτό της αξίζει της ‘’Εκκλησίας της εξόδου’’ όπως θα ‘λεγε ο μακαριστός καθηγητής Νίκος Ματσούκας. Η Εκκλησία δεν έχει ένδεια λόγου αλήθειας, ζωής και μεταμόρφωσης. Το θέμα έγκειται στον τρόπο που οι φωνές της, όσοι ασχολούνται με την διακονία του συνανθρώπου, αφουγκράζονται τα βάσανα του κόσμου και δέχονται την τραγικότητα του κόσμου. Αυτό που είναι η Εκκλησία είναι τρομερά όμορφο. Αντέχεται όμως αυτή η ομορφιά; Έχω την αίσθηση πως η ομορφιά αυτή δεν αντέχεται. Εκείνο που καθορίζει τα πράγματα είναι ο τρόπος. Πάντοτε αυτός ο τρόπος έρχεται και εκβιάζει τον χρόνο, απαιτώντας με επιτακτικό ύφος την αναμέτρηση του με τις αντοχές του σύγχρονου κόσμου. 

Η Εκκλησία μπροστά σ’ αυτή την πανδημία κατάφερε κάτι; Είχε την μοναδική ευκαιρία να καταθέσει προτάσεις ενώπιον των σύγχρονων δεδομένων που σε λίγες μέρες από την έναρξη της πανδημίας συμπαρέσυραν τις δομές του κόσμου σε μία ατέρμονη λεηλασία των αναγκών του ανθρωπίνου προσώπου. Ο άνθρωπος αναζητούσε καταφύγιο, θετικές προτάσεις κι εμείς του προσφέραμε άρνηση. Ορισμένοι του υποδείξαμε με περισσή μαγκιά και ακατανόητο θράσος, κάποιες φορές, να πετάξει την μάσκα όταν εισέρχεται στον ναό. Αν δεν το έπραττε, τότε τον στοχοποιούσαμε. Δεν κολλάς μέσα στον ναό, έλεγαν ορισμένοι τρίζοντας τα δόντια τους στην απιστία όσων ήθελαν να προστατεύσουν την υγεία τους. Αλήθεια ποια δογματική βάση επικροτεί μία τέτοια θέση περί μη μετάδοσης του ιού μέσα στον χώρο ενός ναού; Προκλητικά ορισμένοι ξεκινήσαμε κηρύγματα ασυναρτησίας και διχάσαμε τον κόσμο. Αποδειχτήκαμε φτωχοί, πολύ φτωχοί στο πνεύμα του νόμου και το γράμμα μας τύφλωσε. Την ίδια στιγμή, με άτεγκτο νομικισμό φανήκαμε σκληρόκαρδοι στους αδελφούς μας και φανατίσαμε τους πιστούς ‘’οπαδούς’’ μας. Ο κόσμος ανέμενε από εμάς ελπίδα και τους κεράσαμε απογοήτευση. Άλλη μία έκφανση ενός αλάθητου που δεν συγχωρεί. Αυτά δεν είναι υποκρισία; 

Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας απέδειξε την ανεπάρκεια ορισμένων να σταθούμε με σεβασμό και πίστη απέναντι του. Το εξευτελίσαμε σαν να πρόκειται για δική μας υπόθεση. Αντί να το προσεγγίσουμε με όρους ευχαριστιακής κατάφασης, αρνηθήκαμε όσους δεν είχαν πίστη και τους κολλήσαμε στον τοίχο. Και το χειρότερο∙ κάποιες φορές για να αποδείξουμε ότι από την Θεία Κοινωνία δεν κολλάς τον ιό, μοιάζαμε σαν να διαβάζαμε στους αδελφούς μας τους Στοχασμούς περί της πρώτης Φιλοσοφίας του Καρτέσιου. Όλο μας το κήρυγμα ένας Καρτέσιος. Αποδείξεις, αποδείξεις, αποδείξεις. Στήσαμε επικίνδυνο παιχνίδι στην πίστη μας. Όπως θα ‘λεγε ο Νίτσε ‘’σκοτώσαμε τον Θεό’’.

Οδηγηθήκαμε στην πιο ανερυθρίαστη αφαίμαξη του μυστηρίου του Θεού. Πασχίσαμε ως άλλοι Δυτικοί να αποδείξουμε πως έχουμε Σώμα και Αίμα στην Θεία Ευχαριστία, χρησιμοποιώντας παραδείγματα πως δεν κολλάς, αμέτρητα παραδείγματα. Παραδείγματα για να στηρίξουμε την πίστη μας. Και αντί το βίωμα, η εμπειρία, η σύναψη σχέσης με τον Θεό να αποτελέσει την βάση για το ξεδίπλωμα των σκέψεων στο θέμα αυτό και για μία σχέση διαλεκτική με όσους αμφισβητούν και δεν πιστεύουν, δώσαμε στον κόσμο επιχειρήματα και στην παραμικρή αντίδραση που ‘’μόλυνε’’ την πίστη μας, πετούσαμε πέτρες. Αλήθεια, μολύνεται η πίστη; Η πίστη κινδυνεύει ή ο άνθρωπος; Έτσι, δεν υποβαθμίσαμε το μυστήριο. Αρνηθήκαμε στον Θεό να υπάρξει στο μυστήριο με τον τρόπο που ο Θεός θέλει να υπάρχει, έναν τρόπο άκτιστο, τον τρόπο της δικής Του αβίαστης αποκάλυψης και φανέρωσης. Αυτά δεν είναι υποκρισία; 

Μέσα από την πανδημία αυτή χάσαμε την μεγαλύτερη ευκαιρία να δείξουμε στον άνθρωπο την αληθινή Εκκλησία. Εκείνη που σέβεται, αγαπάει και αγκαλιάζει τους πάντες, καταθέτοντας προτάσεις θετικές, χωρίς να αναλώνεται σε εσωτερικές διενέξεις, αλλά και σε διενέξεις με ανθρώπους που δεν έχουν εμπειρία του ευχαριστιακού γεγονότος. Αναλωθήκαμε σε στοχασμούς που δεν μυσταγωγούν την εμπειρία της σχέσης με τον Θεό και δεν μαρτυρούν το γεγονός ότι πρώτοι εμείς γνωρίζουμε να συνδιαλεγόμαστε ακόμη και μ’ έναν αθεϊστή. Η πανδημία τελειώνει. Μόλις επανέλθουμε στην κανονικότητα, πολύ φοβάμαι πως η Εκκλησία δεν θα βρίσκεται στις προτεραιότητες του σύγχρονου ανθρώπου σε ολόκληρη την υφήλιο. Πολύ φοβάμαι επίσης πως θα αναλωθούμε σε έναν ακόμη αγώνα μιζέριας και κακεντρέχειας, παλεύοντας να φέρουμε τον κόσμο στην Εκκλησία προς επιβεβαίωση της δικής μας υπαρξιακής ανεπάρκειας. Είχαμε την χρυσή ευκαιρία να βγάλουμε την Εκκλησία έξω στον κόσμο. Όχι να γίνει κόσμος. Την χάσαμε αυτήν την ευκαιρία και η απώλεια αυτή, αυτό το πένθος φέρει τη σφραγίδα της δικής μας ευθύνης, του τρόπου μας, της αντίληψης μας και της τοποθέτησης μας απέναντι στα πράγματα. Δεν φταίει η αλήθεια του ευαγγελίου σε όλα αυτά. 

Φάγαμε ήττα. Αυτός είναι και ο τίτλος του νέου βιβλίου του καθηγητή Δογματικής Χρυσόστομου Σταμούλη, που κυκλοφόρησε μόλις τον περασμένο Ιανουάριο. Φάγαμε ήττα, καθώς ‘’η εικόνα που σήμερα διαμορφώνεται στη δημόσια πλατεία για την Εκκλησία δεν είναι η καλύτερη δυνατή. Μια εικόνα, για την οποία δεν ευθύνονται πάντα οι εκτός των τειχών· αυτοί που συχνά και με απίστευτη ευκολία ονομάζονται «εχθροί» της Εκκλησίας. Αυτό, βέβαια, δεν αφαιρεί τις ευθύνες από τους πονηρούς της ιστορίας, οι οποίοι παραμονεύουν πάντα την Εκκλησία. Ξέρουμε, όμως, πως τα κάστρα πέφτουν από μέσα, από τους αλλοτριωμένους φρουρούς τους, από τους υπερασπιστές μιας τσαλακωμένης ή και ανύπαρκτης ιδεολογίας, τους μαχητές μιας χυδαίας ιδιοτέλειας, που μάχεται μετά μανίας την προφητεία. Εκείνη δηλαδή τη φλόγα η οποία με οδηγό την κριτική της διάθεση δεν διστάζει να κάψει βεβαιότητες και ασφάλειες που οδηγούν σε καθεστωτική νοοτροπία και στάση’’ (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Η ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ ΤΟΥ ΜΠΕΜΠΕΚ, ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΡΩΤΙΚΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Τη Μυρτιώτισσα τη γνώρισα στη νεότητά μου από τον Μεγάλο Ερωτικό του Μάνου Χατζιδάκι. 

Είναι αυτή που έγραψε τους εξαίσιους στίχους του περίφημου τραγουδιού "Σ' αγαπώ". 

Το τραγούδι αυτό έχει μια ιστορία. Ας την δούμε. 

Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν αγαπημένος φίλος του πρωταγωνιστή του θεάτρου Γιώργου Παππά (1903-1958), γιου του δημοσιογράφου Σπύρου Παππά και της ηθοποιού και ποιήτριας Θεώνης Δρακοπούλου - Μυρτιώτισσας. Πήγαινε συχνά στο σπίτι τους, εκείνη έφτιαχνε καφέ και συζητούσαν. Μετά το θάνατο του Γιώργου Παππά (γεγονός που συγκλόνισε την ποιήτρια), ο Χατζιδάκις έχασε τα ίχνη της. Κάποτε, άρρωστη στο νοσοκομείο η Μυρτιώτισσα, στέλνει στο συνθέτη ένα γράμμα συγκινητικό, μαζί με το πασίγνωστο τότε ποίημά της "Σ' αγαπώ", προτρέποντάς τον να το μελοποιήσει. Να σημειώσουμε ότι το ποίημα αυτό είχε δημοσιευτεί το 1925 - έτος γέννησης του Χατζιδάκι - στη δεύτερη ποιητική συλλογή της, "Κίτρινες φλόγες".
Το γράμμα έμεινε καιρό στο συρτάρι. Ζώντας (από το 1967) στη Νέα Υόρκη, ο Χατζιδάκις, διαβάζει μια μέρα ότι πέθανε η Μυρτιώτισσα και νιώθει ένοχος που αμέλησε να πάει να τη δει. Δεν ξέχασε ποτέ το γράμμα της. Χρειάστηκαν όμως άλλα τέσσερα χρόνια για να ξεπληρώσει το χρέος του - με μοναδικό, πραγματικά, τρόπο: Τον Ιούνιο του 1972, στη Νέα Υόρκη ακόμη, ανασύρει το παλιό της ποίημα κι αρχίζει να γράφει τη μουσική του "Μεγάλου Ερωτικού", που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς στην Αθήνα. Το τραγούδι "Σ' αγαπώ" - σφραγισμένο από τη μαγική ερμηνεία της Φλέρυ Νταντωνάκη - αφιερώθηκε από το συνθέτη "Στη μνήμη του Γιώργου Παππά". 

Όλα αυτά τα σκεφτόμουν πριν κάμποσο καιρό, καθώς στεκόμουν μπροστά σε ένα αυτόγραφο ποίημα της Μυρτιώτισσας στην ιστορική, πλέον, οικία Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού (που λειτουργεί ως ίδρυμα πολιτισμού) στο Σύνταγμα. Η Μυρτιώτισσα συνδεόταν με αληθινή φιλία με το ζεύγος Κατακουζηνού και έγραψε ένα ποίημα για το σπίτι τους ("το σπίτι της γενιάς του '30"), το οποίο αφιερώνει στη Λητώ. Ο Άγγελος απουσιάζει από το ποίημα, που στην ουσία του είναι ένας ύμνος στην "γλυκύτατη" Λητώ. 

Και καθώς έβλεπα το χειρόγραφο της Μυρτιώτισσας θυμήθηκα πως γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και μάλιστα στο Μπεμπέκι, στο Βόσπορο, εκεί που χοροστάτησε προ ημερών ο Πατριάρχης. Γιατί η Κοινότητα Βεβεκίου πανηγυρίζει τον Άγιο Χαράλαμπο, κι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν παραλείπει κάθε χρόνο να πηγαίνει στην πανήγυρη αυτή. Εκεί, λοιπόν, στο Μπεμπέκι γεννήθηκε η Θεώνη Δρακοπούλου, η μετέπειτα ποιήτρια γνωστή ως Μυρτιώτισσα, στα 1885 (αν και η χρονολογία είναι αβέβαιη: 1885, 1883 ή 1881).

Ο πατέρας της, Αριστομένης Δρακόπουλος, ήταν γιος της Θεώνης Καλαμογδάρτη και εγγονός του Ανδρέα Καλαμογδάρτη, γόνου αρχοντικής Πατρινής οικογένειας. Πώς συνδέονται Πόλη και Πάτρα στο πρόσωπο της Μυρτιώτισσας! Ο πατέρας της υπηρετούσε στην Κωνσταντινούπολη ως πρώτος διερμηνέας της Ελληνικής Πρεσβείας κι είχε την καλλιέργεια αλλά και όλα τα μέσα για να προσφέρει στην κόρη του τη μόρφωση που απαιτούσε η πρώιμη καλλιτεχνική της ιδιοσυγκρασία. Έξι χρόνια μετά τη γέννηση της Θεώνης, ο πατέρας της διορίστηκε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην τουρκοκρατούμενη τότε Κρήτη, όπου μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του. Μετά από παραμονή δυο χρόνων στο νησί εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Αθήνα, όπου η Θεώνη φοίτησε στην περίφημη  Σχολή Χιλλ της Πλάκας. Από μαθητική ηλικία είχε κλίση προς την ποίηση και το θέατρο. Το σχολείο δεν την πολυενδιέφερε. Πήρε μέρος σε ερασιτεχνικές παραστάσεις αρχαίου δράματος, παρακολούθησε μαθήματα στη Βασιλική Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου. Ως ηθοποιός εμφανίστηκε από τη "Νέα Σκηνή" του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου κι έπαιξε επίσης στο Εθνικό Θέατρο. Αναγκάστηκε ωστόσο να διακόψει τη θεατρική της σταδιοδρομία, λόγω αντίδρασης της οικογένειάς της. Παντρεύτηκε τον Σπύρο Παππά και εγκαταστάθηκε μαζί του στο Παρίσι. Γέννησε ένα γιο, τον Γιώργο, ο οποίος έγινε διάσημος πρωταγωνιστής του ελληνικού θεάτρου. Ο Γιώργος Παππάς πέθανε νέος, στα 1958. Τον φέρω μέσα μου από τις ταινίες Κυριακάτικο ξύπνημα και Το τελευταίο ψέμα, όπου έπαιζε με την Έλλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χορν. Μαζί ήσαν και στο θέατρο.

Ο γάμος της Μυρτιώτισσας, για να γυρίσουμε στη μητέρα του Παππά, δεν είχε διάρκεια. Μετά το χωρισμό εργάστηκε ως καθηγήτρια απαγγελίας στο Ωδείο Αθηνών. Καθοριστική για την ποιητική της έκφραση στάθηκε η γνωριμία και ο έρωτάς της με τον ποιητή Λορέντζο Μαβίλη. Μετά τον δραματικό θάνατο του τελευταίου στη μάχη του Δρίσκου το 1912, η 27χρονη, τότε, Μυρτιώτισσα στράφηκε στην ποίηση για να εκφράσει τον πόνο της. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της υπέφερε από διαβήτη. Πέθανε έπειτα από καρδιακή προσβολή στην Αθήνα την Κυριακή 4 Αυγούστου του 1968. Η ταφή της έγινε στον οικογενειακό τάφο της οικογένειας Δρακοπούλου στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.  

Είναι από τις σημαντικότερες γυναικείες φυσιογνωμίες στο χώρο της νεοελληνικής ποίησης και από κάποιους χαρακτηρίστηκε ως "νέα Σαπφώ". Ο Νίκος Καζαντζάκης την αποκάλεσε «σταυρωμένη ποιήτρια της αγάπης». Το ποιητικό έργο της Μυρτιώτισσας κυριαρχείται από έντονο λυρισμό, ενώ συχνά θέματά της είναι η φύση και το δίπτυχο έρωτας-θάνατος. Σημαντική για τη ζωή της στάθηκε επίσης η βαθιά φιλία που τη συνέδεε με τον Κωστή Παλαμά, ο οποίος στάθηκε καθοδηγητής της. Εξέδωσε τα ποιητικά έργα «Τραγούδια» (1919), «Κίτρινες φλόγες» (1925) (με πρόλογο του Κ. Παλαμά, 1925), «Δώρα αγάπης» (1932, Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών) και «Κραυγές» (1939, Κρατικό Βραβείο) ενώ το 1953 κυκλοφόρησε ένα συγκεντρωτικό έργο με τίτλο «Ποιήματα». Επίσης, μετά τον πρόωρο χαμό του γιου της, το 1958, έγραψε το χρονικό «Ο Γιώργος Παππάς στα παιδικά του χρόνια» που εκδόθηκε το 1962. Τιμήθηκε με κρατικά βραβεία ποίησης (το 1932 για τα Δώρα της αγάπης και το 1939 για τις Κραυγές).

Φαίνεται πως η Μυρτιώτισσα δεν ξαναγύρισε ποτέ στο Μπεμπέκ. Και δεν ξέρω αν πήγε και στην Πάτρα, απ' όπου ήλκε την καταγωγή της εκ πατρός. 

Το σίγουρο είναι πως η ποίησή της παραμένει εντός μας ολοζώντανη. 

Με το Σύνολο "Πολύτροπον" ευτυχήσαμε να παρουσιάσουμε μελοποιημένο το ποίημα της Μυρτιώτισσας το αφιερωμένο στη Λητώ, στο πλαίσιο της παραγωγής μας "Η Μουσική Ποιητική της Οικίας Κατακουζηνού" (30-5-2017), που πραγματοποιήθηκε στην ιστορική οικία. 

Ο φίλος συνθέτης Δημήτρης Μηνακάκης, ευγενώς αποδεχθείς το αίτημά μας, μελοποίησε εμπνευσμένα το ποίημα. Οι ερμηνευτές, Δάφνη Πανουργιά στο τραγούδι και Μάριος Καζάς στο πιάνο, μας τραγούδησαν κυριολεκτικά τους αισθαντικούς στίχους της Μυρτιώτισσας, τους αφιερωμένους σε μια αληθινή Κυρία! 

Η ΚΑΤΑ ΠΑΝΤΑ ΠΑΡΑΔΟΞΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ή ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΜΑΧΗΤΩΝ ΤΟΥ 1821

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σε κείμενό του στο διαδίκτυο, το οποίο δημοσιεύθηκε και στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ (17-2-2021), ο δημοσιογράφος Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος, από την …αλήστου μνήμης εποχή Χριστοδούλου, αναφέρθηκε σε δικό μου κείμενο χωρίς να με κατονομάσει. 

Ελπίζω πως δεν με φοβάται, γιατί και άλλη φορά με τίμησε με επιτιμητικές αναφορές του, πάλι χωρίς να …ψελλίσει το όνομά μου. 

Αυτή τη φορά τον ευχαριστώ θερμά για να ξεκαθαρίσουμε, κάπως, τα πράγματα, γύρω από ένα πολύ σημαντικό θέμα. 

Έχοντας υπ’ όψιν του, λοιπόν, ο κ. Παπαθανασόπουλος το κείμενό μου «Ο ένοπλος αγώνας των κληρικών δεν μπορεί να είναι η σημαία της Εκκλησίας», απάντησε, θα λέγαμε, με το δικό του «Μνήμη κληρικών ηρώων του 1821». 

Το δικό μου κείμενο είχε ως αφορμή εισήγηση σε συνέδριο, με θέμα: «Η συμβολή της Εκκλησίας στον ένοπλο αγώνα του ΄21», που πραγματοποίησε ο μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος. 

Λόγω μεγάλης …επιτυχίας, η εν λόγω εισήγηση έγινε και «ψηφιακό Αρχονταρίκι» σε γνωστό site της Μονής Βατοπαιδίου, το οποίο αποφάνθηκε ότι «αφύπνισε χιλιάδες Έλληνες με τον λόγο του ο Μητροπολίτης Πατρών». Φυσικά ακούστηκαν τα γνωστά …σκλήφεια γλυκανάλατα λογάκια και η διαπραγμάτευση του θέματος ήταν ολότελα ρηχή, αφού ο μητροπολίτης Πατρών είναι εμφανές ότι δεν έχει καμία γνώση των σχετικών πηγών. Προφανώς αγνοεί τον όγκο των εγγράφων στην ΕΒΕ γύρω από το θέμα, πολλά από τα οποία έχουν εκδοθεί. 

Ο κ. Παπαθανασόπουλος, τώρα, φωτογραφίζοντάς με έγραψε, μεταξύ άλλων: 

«Κάποιοι Συνέλληνες, λόγω ιδεοληπτικών εμμονών, αδυνατούν να δεχθούν την ιστορική αυτή πραγματικότητα (εννοεί την προσφορά του Κλήρου στο 1821). Υπάρχουν και κάποιοι που υποστηρίζουν ότι κακώς κληρικοί συμμετέσχον στον ένοπλο αγώνα του 1821 και πως οι σημερινοί κληρικοί δεν πρέπει να τους επαινούν! Ως τεκμήριο επικαλούνται το πονημάτιο του πρωτοπρεσβυτέρου Κων. Καλλινίκου «Χριστιανισμός και Πόλεμος». 

Και παραθέτει το σχετικό απόσπασμα που είχα επιλέξει, παραλείποντας, όμως, το καίριο: 

«Οἱ προμνημονευθέντες εὐεργετικώτατοι ὄντως ἄνδρες (δηλ. αγωνιστές κληρικοί), οἱ ἐξ ἀνάγκης μαχαιροφορέσαντες καὶ τουρκικὸν ἐκχύσαντες αἷμα, δὲν ἠμποροῦν νὰ ἀνυψωθοῦν εἰς τὴν τάξιν τῶν ἁγίων, οἱ ἀείμνηστοι τοῦ Εἰκοσιένα μας κληρικοί, οἱ καταφυγόντες εἰς τὰ ὅρη καὶ τὰς ὀπᾶς τῆς γῆς, ἀφοῦ ἄλλος τρόπος ζωῆς δὲν τοῖς ὑπελήφθη, δὲν ἐκπροσωποῦν τὴν λευκὴν καὶ χιονώδη Χριστιανικὴν τελειότητα...». 

Περί αυτής ο λόγος, κ. Παπαθανασόπουλε. Περί της «λευκής και χιονώδους Χριστιανικής τελειότητος», και δη όταν αναφερόμαστε σε ιερείς του Θεού του Υψίστου. Ο Τούρκος και ο κάθε τυραννικός κατακτητής δεν παύει να είναι κατ’ εικόνα Θεού, κατά την Παύλεια ρήση: Ο Θεός «ἐποίησέ τε ἐξ ἑνὸς αἵματος πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων κατοικεῖν ἐπὶ πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς γῆς». Και η φόνευσή του – και μάλιστα από κληρικούς - δεν μπορεί να συνιστά για την Εκκλησία αρετή και λόγον εγκωμίου. Αντιθέτως, η θυσία του χριστιανού είναι αυτή που τον εξαγνίζει και τον εξαγιάζει. 

Μας λέει ο κ. Παπαθανασόπουλος ότι «η Ορθόδοξη Εκκλησία, στα 2000 χρόνια ιστορίας Της, αναγνώρισε ως Αγίους πολεμιστές στρατιωτικούς και πολέμαρχους αυτοκράτορες, μεταξύ των οποίων τους Μέγα Θεοδόσιο (17/1), Ιουστινιανό (2/8), Βασίλειο τον Μακεδόνα (29/8), Ιωάννη Βατάτζη (4/11) και Νικηφόρο Φωκά (11/12)». 

Δεν ξέρουμε πώς ακριβώς αναγνώρισε την αγιότητα αυτών των πολεμάρχων αυτοκρατόρων η Εκκλησία, ποια, δηλαδή, ήσαν τα κριτήρια της αγιότητάς τους. Ξέρουμε, πάντως, πως η τιμή τους δεν πέρασε συνειδητά στο πλήρωμα. Σε κάθε περίπτωση δεν πρόκειται για πολεμάρχους ιερείς, που τελεσιουργούν τα Μυστήρια της Εκκλησίας. Τέτοιο παράδειγμα υπάρχει; Δε νομίζω. 

Ακόμα και ο ίδιος ο κ. Παπαθανασόπουλος προσχωρεί στην άποψή μας, στο τέλος του άρθρου του, όταν γράφει: «Είναι αλήθεια πως η Εκκλησία άνθισε δια του αίματος των Μαρτύρων και όχι με πολέμους και κατακτήσεις. Όμως, όπως ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων είπε στον επιτάφιο λόγο του στον Επίσκοπο Σελασσίας (Βρεσθένης) Θεοδώρητο, «στην κατά πάντα παράδοξη ανάσταση της Ελλάδος έγινε και τούτο το παράδοξο. Συμμετέσχον του αγώνος και κληρικοί, οι υιοί της ειρήνης, και οι «πράοι έγιναν μαχητές», προσφέροντες θυσίαν τις ψυχές τους για τη σωτηρία των αδελφών, δια την οποίαν και άκοντες παρέβησαν τη νόμιμη και κανονική τους κλήση». 

Όμως, ο κ. Παπαθανασόπουλος καλό θα ήταν να μελετήσει ενδελεχώς ολόκληρο τον επιτάφιο λόγο του Κωνσταντίνου Οικονόμου στον Σελλασίας Θεοδώρητο, τον οποίο εκφώνησε στον Ι. Ναό της Αγίας Ειρήνης στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου 1843. 

Παραθέτω ένα ενδεικτικό απόσπασμα για να κατανοηθεί η σχετική προβληματική. Το θέμα είναι μείζον και ίσως επανέλθουμε μέσα στην επετειακή αυτή χρονιά. 

«Ο αυτός υπέρ του αγαθού, υπέρ της πίστεως και της των αδελφών σωτηρίας, ακάματος ζήλος εξώρμησεν αυτόν και εις τον αγώνα τον υπέρ της πατρίδος. Αληθώς, η θεία εντολή κελεύει τόν ιερέα, ως όλον τω θεώ καθηγιασμένον και μόνω τω Χριστώ στρατευόμενον, «μη εμπλέκεσθαι ταις του βίου πραγματείαις, ίνα τω στρατολογήσαντι αρέση». Αληθώς, και εις τον νόμον τον παλαιόν η του Μωσέως πολιτική και στρατηγική εξουσία διεστέλλετο διακεκριμένως από της κατά τον Ααρών ιερατικής και θρησκευτικής ηγεμονίας. Και ο νόμος δε της χάριτος τού κατά την τάξιν Μελχισεδέκ αιωνίου αρχιερέως αντιδιαστέλλει απ’ αλλήλων «τα του Θεού και τα του Καίσαρος» διακρίνων το πνευματικόν πολίτευμα της Εκκλησίας, από της κοσμικής πολιτείας και διοικήσεως. Ει δε και νόμος Ελλήνων αρχαίος απέκλειε πάντα σίδηρον από των παρ’ εκείνοις ιερών, πολύ μάλλον η θεόσδοτος νομοθεσία της Εκκλησίας απείργει μεν από των Θείων ναών, απείργει δε και απ’ αυτών των λειτουργών του, αναιμάκτου θυσιαστηρίου «όπλα και ρομφαίαν και πόλεμον».

"ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ" ΤΟΥ Θ. ΤΑΣΟΥΛΗ ΣΕ ΜΟΥΣΙΚΗ ΛΕΩΝΙΔΑ ΚΑΝΑΡΗ

Ο συνθέτης, κιθαριστής και καθηγητής μουσικής Λεωνίδας Κανάρης είναι αναμφισβήτητα από τους πιο αξιόλογους συνθέτες της γενιάς του στο χώρο της σύγχρονης μουσικής. 'Ενα αντιπροσωπευτικό δείγμα της δουλειάς του περιέχεται στον δίσκο - προσωπογραφία One night when... (Sabways) διάρκειας 75 λεπτών. 

Έργα για σόλο πιάνο, για διάφορους συνδυασμούς οργάνων, για φωνητικό σύνολο, καθώς και δέκα μελοποιήσεις του πάνω σε ποίηση Σαρλ Μπωντλαίρ, Κωνσταντίνου Καβάφη, Κώστα Καρυωτάκη και Θέμη Τασούλη, ερμηνευμένα από τους Δάφνη Πανουργιά (σοπράνο), Νικόλ Καραλή (πιάνο), Στέλλα Τσάνη (βιολί), Λευκή Κολοβού (τσέλο), Έλενα Χούντα (πιάνο), Γκέρτα Σινάι (βιόλα) και με τη συμμετοχή του Slowind Wind Quintet, του Μιχάλη Τρανουδάκη (αφήγηση) και του φωνητικού συνόλου Εμμέλεια, υπό τη διεύθυνση του Βαλέρι Ορέσκιν. 

Ο ίδιος ο συνθέτης σημειώνει για τη μουσική του στο ένθετο του δίσκου: 

Θεμελιώδης οδηγός στη σύνθεση της μουσικής μου είναι ο καθορισμός και η οργάνωση των εντυπώσεων, έως και των επιδράσεων που αυτή μπορεί να προκαλέσει στην ανθρώπινη διάθεση και ψυχισμό. Αυτό γίνεται τόσο με καθαρά μουσική σκέψη, όσο και με εξωμουσική (ψυχολογία, αισθητική, ρητορική, εσωτερισμός κ.ά.). Κεντρικό αποδέκτη των έργων μου θεωρώ τον μέσο ‘μυημένο’ ακροατή στην έντεχνη δυτικότροπη μουσική. Η μουσική μου όμως εκφράζει πρώτιστα τις δικές μου ανησυχίες, τις οποίες με μία ‘ψυχαναλυτική’ πρόθεση αισθάνομαι την ανάγκη να κοινοποιήσω και να μοιραστώ με άλλους, σαν ένας τρόπος έκφρασης και επικοινωνίας με ‘μηνύματα’ που μόνο η μουσική με τον δικό της τρόπο μπορεί να μεταφέρει. Γενικότερα η μουσική αποτελεί για μένα την ατραπό για τη γνώση και την αυτογνωσία. 

Εδώ παραθέτουμε το πρώτο τραγούδι του κύκλου "Τέσσερα Τραγούδια σε ποίηση Θέμη Τασούλη" (op. 10b). Το ποίημα αυτό ανήκει στη συλλογή "Ανερχόμενοι Ρόμβοι" (εκδόσεις ‘Όστρια’). 

Ο Θ. Τασούλης (1936 – 2008) θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους νεωτερικούς έλληνες ποιητές, με πλούσιο έργο μεταφρασμένο σε διάφορες γλώσσες και βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών. 

Τα Τέσσερα Τραγούδια γράφτηκαν το 1999, βασισμένα σε πρωτόλεια μελοποίησή τους του 1984.

Ο συνθέτης επεξεργάστηκε τα τραγούδια αναμορφώνοντας τα στην πρωτότυπη ελληνόφωνη, αλλά και σε αγγλόφωνη εκδοχή με συνοδεία κιθάρας [ορ. 10ε]. Ακολούθησε η πιανιστική εκδοχή.

Στα τραγούδια αυτά ο Λεωνίδας Κανάρης κατά την πάγια τακτική του, παρακολουθεί και επιδιώκει να αναδείξει μουσικά το ποιητικό κείμενο, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διατηρήσει ζωηρό το ενδιαφέρον, με ένα μουσικό αρχιτεκτόνημα. Τα τραγούδια αποπνέουν έναν ιδιότυπο νεορομαντικό χαρακτήρα με ιμπρεσιονιστικές, εθνικές και ...ροκ αναφορές. Η πρώτη εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2000 από τη σοπράνο Δάφνη Πανουργιά και την πιανίστα Νικόλ Καραλή στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών στο πλαίσιο συναυλίας της Καλλιτεχνικής Εστίας Συνθετών.

Στην ηχογράφηση που περιλαμβάνεται στον ψηφιακό δίσκο ερμηνεύουν και πάλι η  Δάφνη Πανουργιά και η Νικόλ Καραλή. 

Τα  Τέσσερα Τραγούδια σε ποίηση Θέμη Τασούλη Ορ. 10b, για σοπράνο και πιάνο (2000) κυκλοφορούν (και σε αγγλική εκδοχή) από τις εκδόσεις Παπαγρηγορίου – Νάκας (ΕΡΝ 948). 

Π.Α.Α.

 

 

Βορειοδυτικά της Ευτυχίας 

Αυτός λοιπόν ο μαύρος κότσιφας 

που τριγυρνάει τον τελευταίο καιρό 

μεσ’ τις δεντροστοιχίες του μυαλού μου 

φαίνεται θάρθε απ’ το μέλλον τ’ ανιστόρητο. 

Θάνε γιατί με πόνο διέτρεξα 

τα δρομολόγια της μεταφυσικής μου μοίρας, 

τα εκτάρια των ενθουσιασμών. 

Κλείνει το έρεβος 

και γω στις δροσερές παρόδους επιμένω 

στις ώρες που ιδρώνουν τα σταμνιά
σιωπηλή αγάπη. 

Ένα χέρι μ’ έσπρωξε πάλι 

μεσ’ το πορτοκαλί ασανσέρ του απογεύματος.

Τα δύσκολα του έρωτα και η Εκκλησία

Γιάννης Μόραλης - Ερωτικό 

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος 

Βαλκανιολόγος, Θεολόγος 

Κληρικός Ι.Μητροπόλεως Σταγών & Μετεώρων

Η εορτή των αγίων Ακύλα και Πρίσκιλλας καθώς και η δυτικόφερτη του Βαλεντίνου πέρασαν. Πέρασε κι ο έρωτας; Είναι υπόθεση λίγων ωρών και χάνεται η φύση του κατόπιν εορτής; Και η Εκκλησία που κολλάει; Μήπως πρόκειται για έναν ακόμη απαγορευμένο καρπό; 

Δυστυχώς, μέσα στην Εκκλησία ο μοναδικός χώρος στον οποίο ακούγεται η λέξη αυτή (και δικαίως ακούγεται στον χώρο αυτό) είναι ο μοναχισμός. Δείτε τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο, τον όσιο Ιωάννη της Κλίμακος και θα καταλάβετε. Ο πρώτος έγραψε τόσους ύμνους για τον θείο έρωτα και ο δεύτερος σε λόγο του κάνει αναφορά σε μανικό εραστή. Αυτά λοιπόν, αλλά και τόσα παραδείγματα οσίων που μίλησαν για τον θείο έρωτα, ανάγουν τον έρωτα σε μία θέση ιερή∙ αλλά προσέξετε, μόνο όταν σχετίζεται ο έρωτας με μία υπαρξιακή διάθεση του ανθρώπου προς τον Θεό. Τότε είναι ‘’ιερή’’ η λέξη έρωτας. Για όλα τα άλλα τίθεται απαγορευτικό. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. 

Αρκεί ένας όσιος Μάξιμος Ομολογητής για να βάλει τα πράγματα στη σωστή τους θέση. ‘’Τόν ἔρωτα εἴτε θεῖον εἴτε ἀγγελικόν, εἴτε νοερόν εἴτε ψυχικόν, εἴτε φυσικόν εἴποιμεν, ἑνωτικήν τινα καί συγκρατικήν ἐννοήσωμεν δύναμιν’’. Δεν αναφέρεται μόνο στον θείο έρωτα. Ποιος; Ένας μοναχός. Κι επειδή και στην εποχή του αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου οι χριστιανοί τρομοκρατούνταν ακούγοντας για έρωτα, ο άγιος τους λέει: ‘’τό τοῦ ἔρωτος ὄνομα μή φοβηθῶμεν, μηδέ τίς ἡμᾶς θορυβείτω λόγος περί τούτου δεδιττόμενος’’. Σπάνια στην Εκκλησία γίνεται λόγος για τον έρωτα. Τα κείμενα και τα κηρύγματα έχουν πάρει διαζύγιο από τον έρωτα. Κι αν κάποιος μιλήσει γι’ αυτόν, νιώθει ενοχικά σκουντήματα αντιλήψεων και πεποιθήσεων που κολλάνε τον έρωτα στον τοίχο, πάντα απολογούμενο και εμφορούμενο μιας σαρκικής διάθεσης. 

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο έρωτας βρίσκεται απολογούμενος. Και δεν είναι των ημερών μας κάτι τέτοιο. Έχει τις καταβολές. Βλέπετε, η πλατωνική και νεοπλατωνική διάθεση εισέβαλαν για τα καλά στον θεολογικό λόγο και βίο. Η άρνηση της σωματικότητας και όλα όσα μία τέτοια παραδοχή συμπαρασύρει μαζί της, αρνούνται στην ουσία την ανθρωπινότητα. Γιατί άραγε ο ιερός Αυγουστίνος που επηρεάστηκε από τον Νεοπλατωνισμό υιοθετείται τόσο πολύ από τις χριστιανικές αδελφότητες; Ο έρωτας συγχέεται με την σεξουαλικότητα. Κι αυτό είναι βαρύ αμάρτημα. Ο έρωτας μπορεί να έχει σεξουαλικότητα, η σεξουαλικότητα όμως δεν είναι απαραίτητο να έχει έρωτα. 

Ακόμη και η ταύτιση του έρωτα με την αγάπη, όπως έγινε με τους Διονύσιο Αρεοπαγίτη και Μάξιμο Ομολογητή τον 5ο αιώνα, δεν στάθηκε ικανή να ξεδιαλύνει τα πράγματα. Κι αυτό γιατί μέσα στην Εκκλησία πρέπει να υπάρχει πάντοτε κάποιος αποδιοπομπαίος τράγος στον οποίο θα φορτώσουμε τις ευθύνες και τα βάρη. Γεμίσαμε τον έρωτα με ενοχές και αδειάσαμε υπαρξιακά. Σταθήκαμε ενώπιον του Θεού, ενώπιον των Πατέρων των πρώτων Οικουμενικών Συνόδων και ιδίως ενώπιον της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου (451 μ.Χ.), που καταξίωσε στο πρόσωπο του Θεανθρώπου (τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος) το δικό μας ανθρώπινο σώμα και ρίξαμε πέτρες σε ό,τι πιο ιερό αποκάλυψε η θέληση του Θεού∙ το σώμα το ίδιο. 

Η Εκκλησία έχει γεμίσει από ανέραστες φωνές με ισχυρές νευρωτικές διαθέσεις που για να ελέγξουν τον άνθρωπο χτυπάνε τον έρωτα ως ενοχικό στοιχείο της ζωής. Αυτό συναντάται παντού και ιδιαιτέρως στις αδελφότητες, οι οποίες έχουν οδηγηθεί μέσα από τον ισχυρό τους προτεσταντισμό στην ολική αφαίμαξη του μυστηρίου της ζωής με μίζερο και κακεντρεχή τρόπο. Καίρια επισημαίνει ο καθηγητής Δογματικής Χρυσόστομος Σταμούλης αναφερόμενος στο ευσεβιστικό στοιχείο της Εκκλησίας πως ‘’όποιος δεν μπορεί να ζήσει τη δική του ζωή παλεύει να ερημώσει τις ζωές των άλλων’’. Η ερωτικότητα ταυτίζεται με την σεξουαλικότητα, με άλλα λόγια με την πτώση, το κακό. 

Η Εκκλησία δεν εξορίζει τον έρωτα, όπως δεν εξορίζει και τη σεξουαλικότητα. Το παιχνίδι έχει άγια προοπτική όταν παίζεται εντός των ορίων της. Κάθε έκφραση ερωτικότητας και συμπλοκής των σωμάτων μέσα στην Εκκλησία σημαίνει την σάρκωση, τον σεβασμό, τον αγιασμό. Δεν εμπνεύσαμε τους νέους στο θέμα του έρωτα με βάση τη ζωή της Εκκλησίας που έχει ομορφιά, πολύ ομορφιά. Απεναντίας, τους κουνήσαμε το δάχτυλο, τους στήσαμε στον τοίχο ρίχνοντας τους πέτρες, βαραίνοντας τις συνειδήσεις τους με την προσωπική μας γύμνια και όταν καμιά φορά έρχονται να εξομολογηθούν τους επισύρουμε αμέτρητες ποινές και απαγορεύσεις να κοινωνήσουν, αφού είδαμε τους κανόνες ως Νόμο, επουδενί ως μέσα ίασης, θεραπείας των υπαρξιακών τραυμάτων. Και μετά εφευρίσκουμε τρόπους για να τους πούμε ‘’ελάτε στην Εκκλησία’’. Γιατί να έρθουν; Για να τους ενοχοποιήσουμε και να τους γεμίσουμε και με άλλες τύψεις κι ενοχές; Μήπως για να τους κάνουμε ανέραστους; Δεν τους εμπνεύσαμε στην αγάπη του Θεού και δεν σταθήκαμε αυστηρότεροι με τον εαυτό μας, όπως οι σύγχρονοι άγιοι μας, αλλά τους τα φορτώσαμε όλα και παράλληλα απαιτούμε τη σωτηρία τους. Έχω την αίσθηση πως το μεγαλύτερο τραύμα μέσα στην Εκκλησία είναι το γεγονός ότι καταντήσαμε ανέραστοι. Από εκεί ίσως ξεκινάνε πολλά.