YASOU AIDA: ΜΙΑ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΗ, ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ...ΦΙΛΙΑΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών παρακολουθήσαμε προχθές 1 Ιουλίου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης μια σύγχρονη διασκευή της όπερας Αΐντα του Τζουζέπε Βέρντι με τίτλο Yasou Aida!. 

Η παράσταση, που είναι μια συμπαραγωγή της Neuköllner Oper με την Εταιρεία Μουσικού Θεάτρου «Οι όπερες των ζητιάνων», επιχειρεί μια προσέγγιση - την ώρα που προβάλλεται πανταχόθεν μόνο σύγκρουση - των ελληνογερμανικών σχέσεων σε περίοδο οικονομικής και πολιτικής κρίσης, μέσω της αναφοράς σε ένα από τα εμβληματικά έργα της αποικιοκρατικής περιόδου της Ευρώπης, την Αΐντα του Βέρντι. 

Έτσι, από τον ηγεμονικό, αποικιακό λόγο του ύστερου 19ου αιώνα (οι «πολιτισμένοι» Αιγύπτιοι κατακτητές και οι «βάρβαροι» Αιθίοπες κατακτημένοι...) περνάμε στην εποχή μας όπου, αντίστοιχα, παρατηρούμε να νομιμοποιείται η λήψη σκληρών πολιτικών αποφάσεων που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, μέσω της αναφοράς σε έναν, στην ουσία του, μετααποικιακό λόγο που βρίθει φαντασιακών αναπαραστάσεων (οι «εργατικοί» Βόρειοι και οι «τεμπέληδες» Νότιοι, οι «πειθαρχημένοι» Γερμανοί και οι «άσωτοι» Έλληνες...). 

Η τόσο επίκαιρη αυτή παράσταση - που απομυθοποιεί την αντίληψη των πολλών ότι η τέχνη δεν έχει σχέση με τη ζωή - παρουσιάστηκε αρχικά σε μια  σειρά 23 παραστάσεων στη Neuköllner Oper του Βερολίνου τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2012, όπου έγινε δεκτή με ενθουσιασμό, και στη συνέχεια για 4 φορές στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης τον περασμένο Μάρτιο. Οι παραστάσεις στο Ίδρυμα Κακογιάννης ήταν, νομίζω όλες, sold out. Όχι τυχαία βέβαια. 

Ας δούμε τις συνιστώσες αυτής της πρωτότυπης παραγωγής. 

Το σφιχτοδεμένο λιμπρέτο του ευφάνταστου Δημήτρη Δημόπουλου τρίγλωσσο (ελληνικά, γερμανικά και αγγλικά). 

Η σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη - δραματουργικά επεξεργασμένη από τον Γερμανό Bernhard Glocksin - λιτή και λειτουργική, αναδείκνυε ουσιαστικά τις επί μέρους σκηνές. Νομίζω πως ήταν εξαιρετική η απόδοση της γραφειοκρατικής καθημερινότητας των ευρωπαϊκών κέντρων αποφάσεων. Φίλος μού έλεγε πρόσφατα πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρόκειται να διαλυθεί γιατί υπηρετεί μια τεράστια γραφειοκρατία! 

Η μουσική προσαρμογή του συνθέτη Χαράλαμπου Γωγιού, ο οποίος και διηύθυνε από το πιάνο ένα μόλις πενταμελές (!) ορχηστρικό σύνολο, νομίζω πως ήταν μια νέα δημιουργία. Τι κι αν διατήρησε τις βασικές συνιστώσες -άριες, ντουέτα, χορωδιακά, ορχηστρικά αποσπάσματα- του αυθεντικού έργου; Η ανάπλασή του ήταν ριζική και μερικές στιγμές λίαν εμπνευσμένες («Ύμνος στον Φθα» και το "σήμα κατετεθέν" της Αΐντα, ήτοι το θριαμβευτικό εμβατήριο). Τα διάφορα ηχητικά εφέ που έκαναν φλογέρες, μελόντικες με σωλήνες ή καζού, συνέβαλαν τα μέγιστα στον σαρκασμό και το σκώμμα που αναδυόταν από μία σουρεαλιστική όπερα δωματίου, θα έλεγα. Ή αντισυμβατική, αν προτιμάτε. 

Θα ήθελα μόνο να σημειώσω ότι το πρώτο μέρος (μέχρι το διάλειμμα) μου φάνηκε σαν εισαγωγή για το απογειωτικό δεύτερο. 

Πρέπει πάντως να τονίσουμε το ταλέντο του Χαράλαμπου Γωγιού να ανεβάζει όπερες - είτε αυτούσιες είτε διασκευασμένες - "εκ του μηδενός", δηλ. με εξαιρετικά λίγα μέσα, καταρρίπτοντας, ουσιαστικά, τον μύθο ότι "η όπερα θέλει πολλά λεφτά". Η δουλειά του Γωγιού είναι ένα "χειροποίητο θέαμα". Και να λάβουμε υπ' όψιν ότι η συγκεκριμένη παραγωγή στάθηκε πολύ καλά στη Γερμανία!
Από την καλοκουρδισμένη ομάδα των δέκα Ελλήνων και Γερμανών τραγουδιστών, που εναλλάχθηκαν σε ρόλους μονωδών και χορωδών, ξεχώρισε το πρωταγωνιστικό ζεύγος της Ελπινίκης Ζερβού (Ελπίδα/Αΐντα) και του Fabian Martino (Ράινερ Μες/Ρανταμές). Ειδικά η Ελπινίκη Ζερβού νομίζω πως έδωσε ρεσιτάλ! Φωνητικά αλλά και υποκριτικά. Μου έμοιαζε σαν έτοιμη από καιρό για κάτι τέτοιο, χωρίς να παραβλέπω ότι την διακρίνει η συνέπεια και η δυναμικότητα σε ό,τι κάνει. 

Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με το γραφέν: "Σεβόμενη το πρωτότυπο, αλλά αποδομώντας το μουσικοδραματικά με ανελέητο χιούμορ, η από κάθε άποψη άκρως επαγγελματική αυτή δουλειά αποτέλεσε ερεθιστικό υπόδειγμα σύγχρονου, πολιτικά σκεπτόμενου μουσικού θεάτρου".