Πριν σχεδόν εξήντα χρόνια ο μέγιστος μουσικοκριτικός Μίνως Δούνιας έγραφε στην Καθημερινή (22-10-1949), μετά τον θάνατο του Νίκου Σκαλκώτα:
"Παραμένει εκπληκτικό το γεγονός ότι οι μουσικοί ηγέται και τα καλλιτεχνικά ιδρύματα του τόπου μας τόσο λίγο ενδιαφέρθησαν να προσφέρουν πνευματική υποστήριξη, θετική, ουσιαστική βοήθεια σ’ ένα ταλέντο τόσο ιδιότυπο, το σπανιώτερο ίσως που έχει αναδείξει ως τώρα ο τόπος μας".
Η καλλιτεχνική και η πνευματική ηγεσία δηλαδή, αντιμετώπισαν τον Σκαλκώτα με πρωτοφανή περιφρόνηση, ως μη υπάρχοντα. Και επειδή εκείνος δεν ανήκε στην τάξη των επιτηδείων και των κάθε λογής καιροσκόπων που διεκδικούν το δίκιο τους κι όταν έχουν άδικο, δεν επολέμησε για την επιβολή της τέχνης του. Εστράφη εις εαυτόν, μακριά από κάθε μάταιη επιδίωξη. Άλλωστε σε όλη του τη ζωή υπήρξε εχθρός της επιδείξεως και της ματαιοδοξίας. Το μεγαλείο της ψυχής του επιβεβαιώνει εμφαντικά ο Μίνως Δούνιας: «Ωστόσο, δεν έτρεφε κακία για κανένα. Ποτέ μου δεν τον άκουσα να επικρίνει συναδέλφους του. Αντίθετα, για όλους, και τους πιο ασήμαντους ακόμη, είχε να πει έναν καλό λόγο. Πρόσφερε σ’ όλους τη στοργή που ο σκληρός αυτός τόπος του είχε αρνηθεί».
Ο Νίκος Σκαλκώτας έζησε και δημιούργησε αρχοντικά. Ως γνήσιος Έλλην, με οικουμενικές διαστάσεις. Σήμερα έργα του ερμηνεύουν Γερμανοί, Σουηδοί, Ρώσοι, Κινέζοι, άπαντες. Δεν υπάρχει μεγάλος μουσικός, όπου γης, που να μη γνωρίζει τον Σκαλκώτα. Τα έργα του ηχογραφούνται από Έλληνες και ξένους ερμηνευτές. Τα πλέον έγκριτα παγκόσμια μουσικά λεξικά τον αναφέρουν ως ένα από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ου αιώνα. Η επιστήμη της μουσικολογίας ίσταται ενεή και εκπληττομένη μπροστά στον εξόχως διαχρονικό χαρακτήρα της μουσικής του δημιουργίας.
Όμως και ως άνθρωπος και ως συνθέτης μας διδάσκει το μάθημα της όντως ζωής: Ειλικρίνεια προθέσεων, αφέλεια της δημιουργίας, προσήλωση σ’ ένα μακάριο κόσμο, λυτρωμένο από κάθε εμπορικό υπολογισμό, μεστωμένη σκέψη, συνοχή νοημάτων, συναρπαστικός ρυθμός και αληθινή συγκίνηση από τη μουσική του, η οποία είναι «φυσικά δύσκολη», αφού η μεγάλη τέχνη δεν μπορεί να είναι εύπεπτη.
Ο Νίκος Σκαλκώτας είναι εθνικός συνθέτης! Γι’ αυτό ακριβώς τον αγνοεί η συντριπτική πλειοψηφία των νεοελλήνων. Ευτυχώς που ο Σκαλκώτας εκτός από εθνικός είναι και οικουμενικός! Καλούμαστε να τον ανακαλύπτουμε συνεχώς. Ποιος μας καλεί; Η Ιστορία! Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Γιατί; Διότι απλούστατα η μουσική του είναι ακριβώς όπως τη χαρακτήρισε Γερμανός κριτικός το 1953: κοιτίδα χρυσού!!!
"Παραμένει εκπληκτικό το γεγονός ότι οι μουσικοί ηγέται και τα καλλιτεχνικά ιδρύματα του τόπου μας τόσο λίγο ενδιαφέρθησαν να προσφέρουν πνευματική υποστήριξη, θετική, ουσιαστική βοήθεια σ’ ένα ταλέντο τόσο ιδιότυπο, το σπανιώτερο ίσως που έχει αναδείξει ως τώρα ο τόπος μας".
Η καλλιτεχνική και η πνευματική ηγεσία δηλαδή, αντιμετώπισαν τον Σκαλκώτα με πρωτοφανή περιφρόνηση, ως μη υπάρχοντα. Και επειδή εκείνος δεν ανήκε στην τάξη των επιτηδείων και των κάθε λογής καιροσκόπων που διεκδικούν το δίκιο τους κι όταν έχουν άδικο, δεν επολέμησε για την επιβολή της τέχνης του. Εστράφη εις εαυτόν, μακριά από κάθε μάταιη επιδίωξη. Άλλωστε σε όλη του τη ζωή υπήρξε εχθρός της επιδείξεως και της ματαιοδοξίας. Το μεγαλείο της ψυχής του επιβεβαιώνει εμφαντικά ο Μίνως Δούνιας: «Ωστόσο, δεν έτρεφε κακία για κανένα. Ποτέ μου δεν τον άκουσα να επικρίνει συναδέλφους του. Αντίθετα, για όλους, και τους πιο ασήμαντους ακόμη, είχε να πει έναν καλό λόγο. Πρόσφερε σ’ όλους τη στοργή που ο σκληρός αυτός τόπος του είχε αρνηθεί».
Ο Νίκος Σκαλκώτας έζησε και δημιούργησε αρχοντικά. Ως γνήσιος Έλλην, με οικουμενικές διαστάσεις. Σήμερα έργα του ερμηνεύουν Γερμανοί, Σουηδοί, Ρώσοι, Κινέζοι, άπαντες. Δεν υπάρχει μεγάλος μουσικός, όπου γης, που να μη γνωρίζει τον Σκαλκώτα. Τα έργα του ηχογραφούνται από Έλληνες και ξένους ερμηνευτές. Τα πλέον έγκριτα παγκόσμια μουσικά λεξικά τον αναφέρουν ως ένα από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ου αιώνα. Η επιστήμη της μουσικολογίας ίσταται ενεή και εκπληττομένη μπροστά στον εξόχως διαχρονικό χαρακτήρα της μουσικής του δημιουργίας.
Όμως και ως άνθρωπος και ως συνθέτης μας διδάσκει το μάθημα της όντως ζωής: Ειλικρίνεια προθέσεων, αφέλεια της δημιουργίας, προσήλωση σ’ ένα μακάριο κόσμο, λυτρωμένο από κάθε εμπορικό υπολογισμό, μεστωμένη σκέψη, συνοχή νοημάτων, συναρπαστικός ρυθμός και αληθινή συγκίνηση από τη μουσική του, η οποία είναι «φυσικά δύσκολη», αφού η μεγάλη τέχνη δεν μπορεί να είναι εύπεπτη.
Ο Νίκος Σκαλκώτας είναι εθνικός συνθέτης! Γι’ αυτό ακριβώς τον αγνοεί η συντριπτική πλειοψηφία των νεοελλήνων. Ευτυχώς που ο Σκαλκώτας εκτός από εθνικός είναι και οικουμενικός! Καλούμαστε να τον ανακαλύπτουμε συνεχώς. Ποιος μας καλεί; Η Ιστορία! Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Γιατί; Διότι απλούστατα η μουσική του είναι ακριβώς όπως τη χαρακτήρισε Γερμανός κριτικός το 1953: κοιτίδα χρυσού!!!
Το μικρό αυτό κείμενό μου αφιερώνεται στον φίλο της Ιδιωτικής Οδού allos tassos, γιατί το σχετικό, μέσω σχολίου αίτημά του, με… πρόλαβε. Ο Σκαλκώτας κατέχει περίοπτη θέση στην προσωπική μου μυθολογία!
Χαίρομαι και ευχαριστώ...
ΑπάντησηΔιαγραφή