Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟ 8ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Για όγδοη συνεχή χρονιά διοργανώνεται στη Χίο το Φεστιβάλ ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ, υπό την Καλλιτεχνική διεύθυνση της φιλολόγου και μουσικού Ελευθερίας Λυκοπάντη. 

Καλλιτεχνικός σύμβουλος του Φεστιβάλ είναι ο συνθέτης Αλέξανδρος Καλογεράς, Καθηγητής στο Berklee College of Music της Βοστώνης. 

Το Φεστιβάλ πραγματοποιείται σε συνεργασία με την ορχήστρα ALEA III του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, την οποία ίδρυσε ο Έλληνας συνθέτης, μαέστρος και παιδαγωγός Θόδωρος Αντωνίου στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης το 1979. 

Το φετινό 8ο Φεστιβάλ ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ, από 27 Ιουνίου έως 9 Ιουλίου 2024, διαπνέεται από το τετράπτυχο «Δημιουργία – Εκπαίδευση – Έρευνα – Ψυχαγωγία». 

Η ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ διοργανώνει πλήθος εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που αφορούν τη Μουσική, τα Εικαστικά και το Θέατρο. Προγράμματα ειδικά σχεδιασμένα για κάθε ηλικία δίνουν τη δυνατότητα σε όλους όχι μόνο να παρακολουθήσουν αλλά και να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ. Παράλληλα, προγράμματα της Εθελοντικής Ομάδας ΘΑΛίΑ εντάσσονται στο Φεστιβάλ και προσφέρουν σε άτομα της Τρίτης Ηλικίας εξαιρετικές ευκαιρίες δημιουργικής δραστηριότητας, ατομικής έκφρασης και ψυχαγωγίας. 

Κάθε χρόνο υπάρχει ένα κεντρικό θέμα, με σκοπό όσοι συμμετέχουν στο Φεστιβάλ είτε ενεργά (μουσικοί, καλλιτέχνες της Χίου, εικαστικοί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες) είτε ως ακροατές/θεατές, να καταστούν κοινωνοί κάποιας σημαντικής πτυχής της Σύγχρονης Τέχνης. Για το 2024 οι προβολείς είναι στραμμένοι στην Αμερική, όπου τον 19ο και 20ο αιώνα καταφεύγουν επιστήμονες, καλλιτέχνες και διανοούμενοι από διάφορα μέρη του κόσμου, ένα «πολύχρωμο» πολιτιστικό μωσαϊκό, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ξεχωριστές συνθήκες για την ανάπτυξη των τεχνών και των επιστημών. Με αφορμή τα 150 χρόνια από την γέννηση του Αμερικανού συνθέτη Charles Ιves, θα διερευνηθεί η μουσική στις Η.Π.Α. από το τέλος του 19ου αιώνα έως τις μέρες μας. 

Είναι χαρακτηριστικά τα θέματα των διαλέξεων του Φεστιβάλ: 

- Ο αμερικάνικος Ρομαντισμός μέχρι τον Charles Ives. Οι διανοητές/συγγραφείς του Υπερβατικού Κινήματος: Emerson, Hawthorne, The Alcotts, Thoreau. 

- Ο Νέος Αμερικανισμός του Μεσοπολέμου: George Antheil, George Gerschwin, Aaron Copland, Leonard Bernstein, Gunther Schuler. Η Τζαζ και το Tρίτο Ρεύμα. Ο χορός και η Martha Graham.

- Αμερικάνικος Μινιμαλισμός: Steve Reish, Philip Glass, John Adams. 

- Νεορομαντισμός (Del Tredici, Schwantner). 

- Αμερικανίδες συνθέτριες: Florence Price, Amy Beach, Ruth Crawford Seeger, Joan Tower, Ketty Nez, Jennifer Higdon, Gabriela Lena Frank, Jessie Montgomery. 

- Ηλεκτρονική Μουσική (Mario Davidovsky, John Chowning, Paul Lansky). 

- Το Μεταλλασσόμενο Πιάνο και άλλα Πειράματα στην Αλγοριθμική Σύνθεση. 

Τις διαλέξεις και επί μέρους θέματα παρουσιάζουν οι: Αλέξανδρος Καλογεράς, καθηγητής στο Berklee College of Music, Γιάννης Τσελίκας, ομποίστας, θεωρητικός, καθηγητής στο Hellenic American University, διδακτορικοί σπουδαστές στο Boston University, φοιτητές στο Berklee College of Music κ.α. 

Στο Φεστιβάλ ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ θα απολαύσουμε, μεταξύ πολλών άλλων: 

Το κουιντέτο ξύλινων πνευστών «Αίολος» και το Frall Trio παρουσιάζουν ένα ασυνήθιστο πρόγραμμα Ελλήνων και Αμερικανών συνθετών, όπου η λόγια μουσική εναλλάσσεται με προχωρημένη Τζαζ (Εσωτερική και Avant-garde). 

Ο Χιώτης πιανίστας Κωνσταντίνος Δεστούνης διδάσκει νέους πιανίστες και παρουσιάζει ασυνήθιστα έργα ελλήνων και ξένων συνθετών. 

Έργα Αμερικανών συνθετών και άλλων που έζησαν ή εργάστηκαν στην Αμερική. Συμμετέχουν μουσικοί της Ορχήστρας ALEA III που εδρεύει στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, του συγκροτήματος πνευστών «Αίολος», της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, της Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων, του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, της Φιλαρμονικής Αθηνών και του Forum Νέων Συνθετών και Εκτελεστών. 

Το Φεστιβάλ συνδυάζει τον διεθνή χαρακτήρα του με την εντοπιότητα. Έτσι, προβάλλει ανθρώπους και τόπους της Χίου με τρόπο ευφάνταστο και δημιουργικό. 

Ξεχωρίζει το αφιέρωμα στην ηθοποιό και τραγουδίστρια Ζωή Φυτούση, που θα πραγματοποιηθεί στο χωριό της καταγωγής της, στο Πιτυός, με ερμηνεύτρια την Δάφνη Πανουργιά και τον Γιάννη Φιλιππουπολίτη στο πιάνο. 

Και φέτος δεν λείπει η συναυλία βυζαντινής μουσικής. Πρωτοψάλτες της Χίου θα ομιλήσουν και θα παρουσιάσουν πτυχές της προσωπικότητας αλλά και της μαθητείας τους δίπλα στους Δασκάλους τους. Επίσης θα ψάλουν μέλη Χίων Μελοποιών, τόσο μονωδιακά όσο και από Χορού, με τη συμπαράσταση και τη συμμετοχή του Χορού Ψαλτών Χίου. 

Η όλη σύλληψη και πραγματοποίηση των εκδηλώσεων και όλων των προγραμμάτων έχει χαρακτήρα ακαδημαϊκό, ερευνητικό, δημιουργικό, εκπαιδευτικό, εργαστηριακό, αξιοποιεί τις δυνάμεις του τόπου που ζουν στη Χίο ή στη διασπορά, εντός και εκτός Ελλάδας. Πρόκειται για μία διοργάνωση που γεννιέται στη Χίο για τη Χίο, απευθύνεται κατ’ αρχάς τους κατοίκους της, αλλά ήδη ξεπερνά τα όρια της, και γίνεται ένα ελληνικό κέντρο, όπου υποστηρίζεται η μελέτη, η δημιουργία και η εκπαίδευση και όπου τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στο κοινό με τις προδιαγραφές ενός Φεστιβάλ. Οι εκδηλώσεις και τα προγράμματα δεν είναι μετακλήσεις (εισαγόμενες), αλλά νέες παραγωγές του Φεστιβάλ. 

Η ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ είναι το Φεστιβάλ του καιρού μας και του τόπου μας. Η μετοχή σε αυτό συνιστά πράξη μουσική – ποιητική.

Ο ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ "ΝΙΓΗΡΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΕΣ"

Στο νέο τεύχος (170, Απρίλιος - Ιούνιος 2024) του γνωστού θεολογικού περιοδικού ΣΥΝΑΞΗ - το οποίο είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς - ο αρχισυντάκτης και υπεύθυνος ύλης, θεολόγος Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, παρουσιάζει στην ενότητα "το βιβλίο" την έκδοση του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού "Νιγηρίας Αλεξάνδρου παρακαταθήκες" (του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου). 

Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου είχε παρευρεθεί και είχε μιλήσει στην παρουσίαση του βιβλίου στο Πνευματικό Κέντρο του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Ν. Ψυχικού (9 Μαρτίου 2024), καθώς είχε γνωρίσει από κοντά τον μακαριστό Μητροπολίτη Νιγηρίας Αλέξανδρο, είχε συμπνευματισθεί μαζί του και είχε συνεργαστεί μιας και είναι Αναπληρωτής Καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθήνας στο γνωστικό αντικείμενο Ιεραποστολική, Διαπολιτισμική Χριστιανική Μαρτυρία και Διάλογος.

Παραθέτουμε, στη συνέχεια, το κείμενο - παρουσίαση του Θ. Παπαθανασίου για το βιβλίο του Νιγηρίας Αλεξάνδρου, αλλά και το βίντεο της παρουσίασης, ευχαριστώντας τον Θανάση Παπαθανασίου για την συναντίληψη και την συνεισφορά του.

 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΦΥΤΟΥΣΗ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ

Την Κυριακή 30 Ιουνίου 2024, στις 8:30 το βράδυ, το Φεστιβάλ ΜΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ σε συνεργασία με τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο Πιτυούς «Ο Μάκελλος» και την ΚΟΙΝΣΕΠ Πιτυός-Προορισμός διοργανώνουν τη συναυλία «Φέρτε μου ένα μαντολίνο», ένα αφιέρωμα στην αγαπημένη τραγουδίστρια, ηθοποιό και συγγραφέα Ζωή Φυτούση, στον τόπο καταγωγής της, το Πιτυός, στη γραφική Μέσα Πλατεία.

Η Ζωή Φυτούση, μια κατ΄ εξοχήν δραματική ηθοποιός και λυρική φωνή, σπούδασε στις δραματικές σχολές του Ελληνικού Ωδείου και του Μιχάλη Κουνελάκη, έζησε την ακμή του ελληνικού κινηματογράφου στο πλάι μεγάλων πρωταγωνιστών, έπαιξε σε όλα τα είδη από τραγωδία μέχρι επιθεώρηση και συνεργάστηκε με τους σημαντικότερους Έλληνες σκηνοθέτες, ηθοποιούς και συνθέτες. Παράλληλα αρθρογραφούσε σε εφημερίδες και περιοδικά και σταδιοδρόμησε ως συγγραφέας έχοντας εκδώσει 8 βιβλία. 

Η συναυλία περιλαμβάνει τραγούδια που έχουν συνδεθεί με τη χαρακτηριστική κι αισθαντική φωνή της, από το θέατρο, τον κινηματογράφο και την ευρύτερη δισκογραφία της, από τις συνεργασίες της με συνθέτες όπως οι Μάνος Χατζιδάκις, Σταύρος Ξαρχάκος, Γιώργος Ποταμιάνος, Άγγελος Σέμπος, Νότης Μαυρουδής κ.ά. 

Μάρω Κοντού, Μάνος Χατζιδάκις, Ζωή Φυτούση 

Τραγούδια όπως: "Τα δάκρυα μου είναι καυτά" από την ταινία «Το ταξίδι» του Ντίνου Δημόπουλου, "Φέρτε μου ένα Μαντολίνο" από την παράσταση «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Πιραντέλο στο Θέατρο Αθηνών (σκηνοθεσία Δ. Μυράτ, 1961), "Οι θεριστές", από την παράσταση «Το σπίτι της Μπερνάντα Αλμπα» του Φ.Γ. Λόρκα (σκηνοθεσία Μ. Βιδάλη, 2001) και άλλες μεγάλες επιτυχίες της θα μας ταξιδέψουν από το έντεχνο λαϊκό τραγούδι της δεκαετίας του ΄60 στη σύγχρονη ελληνική θεατρική σκηνή. 

Το πρόγραμμα θα είναι διανθισμένο με αποσπάσματα συνεντεύξεων της και άλλα αγαπημένα τραγούδια των Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη και Σταύρου Ξαρχάκου που μεσουρανούσαν παράλληλα με τα δικά της. 

Η γεμάτη εκφραστικότητα τραγουδίστρια Δάφνη Πανουργιά θα ερμηνεύσει τις αγαπημένες επιτυχίες και ο δεξιοτέχνης μουσικός Γιάννης Φιλιππουπολίτης θα τη συνοδεύσει στο πιάνο και στο τραγούδι. Ο λυρισμός και η μελωδικότητα των τραγουδιών θα δώσουν στη βραδιά ατμόσφαιρα ονειρική και μαγική και όλοι μαζι θα τραγουδήσουμε σαν μια μεγάλη παρέα. 

Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στη Μέσα Πλατεία του Πιτυούς. 

Η είσοδος είναι ελεύθερη. 

Ερμηνεύουν: 

Δάφνη Πανουργιά, φωνή 

Γιάννης Φιλιππουπολίτης, πιάνο, φωνή 

Καλλιόπη Λιαδή, επιμέλεια προγράμματος

Δάφνη Πανουργιά 

Γιάννης Φιλιππουπολίτης 

Νίκος Παλουμπιώτης: Καληνύχτα

Νίκος Παλουμπιώτης 

Καληνύχτα 

Συριγμός ολέθρου απ' το βαθύ σκοτάδι 

                                       που μεγαλώνει 

Παπαρούνα στο πυρόξανθο κοτσίδι της μικρής Βάνιας 

                                  κει κατά το βορρά. 

Βροντή φωτιάς από θανατηφόρο ράμφος 

                                         που μεγαλώνει 

Γαρύφαλλο κόκκινο στο μελαχρινό κορμάκι της Σαχάρ 

                                        κάπου στο νότο. 

Παιχνίδι παιδικό οι μαύρες πέτρες. 

Στάχτη και σκόνη στην ερημιά του ανέμου η αγνότητα. 

Η ώρα μηδέν της νύχτας 

                              καπνισμένα χαλάσματα 

Μανάδες γονατιστές στηθοχτυπιούνται 

                 γδαρμένα μάγουλα σπαράγματα. 

Ω κόσμε!! Απ' άκρη σ άκρη 

Άνθρωποι με σπλάχνα τεράτων πάνω στις φωτιές 

Η ώρα πάντα τέτοια θάναι. 

Η μικρή Βάνια κει κατά το βορρά 

Η μικρή Σαχάρ κάπου στο νότο 

Στων Αγγέλων τώρα το Απείραχτο.

ΚΗΡΥΓΜΑ ΑΡΧΙΜ. ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΔΕΔΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ (ΒΙΝΤΕΟ)

Κήρυγμα Αρχιμανδρίτου Φιλοθέου Δέδε την Κυριακή της Πεντηκοστής (23 Ιουνίου 2024) στον Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού.

 

ΟΙ "ΠΥΡΙΝΟΙ" ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΙ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Κάθε χρόνο της Πεντηκοστής θυμάμαι ιδιαίτερα τον Γιάννη Χρήστου (1926 – 1970) και ακούω το περίφημο ορατόριό του Πύρινες Γλώσσες. 

Αλλά θυμάμαι και τον Στέφανο Βασιλειάδη (1933-2004/φέτος συμπληρώθηκαν, στις 23 Μαϊου, 20 χρόνια από τον θάνατό του), με το δικό του "Εν Πυρί", αφιερωμένο στον Γιάννη Χρήστου, καθώς τους συνέδεε σχέση ζωής και θανάτου! 

Ο Στέφανος Βασιλειάδης βρισκόταν στο μοιραίο αυτοκίνητο που πήρε τη ζωή όχι μόνο του Γιάννη και της Θηρεσίας Χρήστου, αλλά και της συζύγου τού Βασιλειάδη, σ' εκείνο το δυστύχημα της 8ης Ιανουαρίου 1970. Πέρασαν 54 χρόνια...

Με τον μέγιστο έλληνα συνθέτη Γιάννη Χρήστου γνωρίστηκα σαν ήμουν στην αρχή της εφηβείας. Όταν χρειάστηκε, μαζί με κάποιους άλλους συνομηλίκους μου, να κάνουμε κάτι κραυγές – κυριολεκτικά! – στο έργο του «Αναπαράσταση ΙΙΙ» (Ο Πιανίστας) στο Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας, στις αρχές της δεκαετίας του '80. 

Μια συναυλία σύγχρονης μουσικής, που είχαν διοργανώσει οι μετέπειτα δάσκαλοί μου (στο Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας) Στέφανος Βασιλειάδης και Γιάννης Γ. Παπαϊωάννου, στο πλαίσιο ενός διεθνούς συνεδρίου, νομίζω ιατρικής. Θυμούμαι πάντως κάτι Ιάπωνες να αλαλάζουν μετά τον Πιανίστα του Χρήστου, που έπαιζε μοναδικά ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο. Τότε δεν καταλάβαινα φυσικά. Όταν ήρθα στην Αθήνα μυήθηκα για τα καλά στην υπόθεση σύγχρονη ελληνική μουσική, που είχε ως πατριάρχη της, θα έλεγε κανείς, τον πρόωρα αναχωρήσαντα Γιάννη Χρήστου.

Όπου παιζόταν έργο του Χρήστου στην Αθήνα ήμουν παρών. Και βέβαια μάζευα μετά μανίας το δυσεύρετο υλικό των ηχογραφημένων έργων του, που συνήθως ήταν «ζωντανές» εκτελέσεις.

Εντόπισα αμέσως και κάτι που μου κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον. Ανάμεσα στα έργα του κι ένα, μοναδικό, ορατόριο: Πύρινες γλώσσες (Tongues of Fire)! Ορατόριο της Πεντηκοστής για μέτζο σοπράνο, βαρύτονο, τενόρο, μεικτή χορωδία και ορχήστρα (1964). Ένα έργο που ήταν ειδική παραγγελία του Αγγλικού Φεστιβάλ Bach του Λονδίνου, και συγκεκριμένα της διευθύντριάς του Λίνας Λαλάντη, και παρουσιάστηκε σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση από την Ορχήστρα και Χορωδία του Φεστιβάλ Bach υπό την διεύθυνση του Piero Guarino στην Πανεπιστημιακή Εκκλησία της Παρθένου Μαρίας της Οξφόρδης, στις 27 Ιουνίου 1964. Πριν ακριβώς 60 χρόνια!  

Η μόνη ηχογράφηση του έργου, που περιλαμβάνεται σ’ έναν από τους 4 ψηφιακούς δίσκους με έργα του Γιάννη Χρήστου που εξέδωσε ο Σείριος του Μ. Χατζιδάκι, είναι αυτή η πρεμιέρα του. Με πολύ σημαντικούς σολίστ: ο μέγας Κώστας Πασχάλης (βαρύτονος), η θρυλική Ίρμα Κολάση (μέτζο σοπράνο) και ο τενόρος Gerald English.
Oι "Πύρινες Γλώσσες" επαναλήφθηκαν πανηγυρικά το 1972 στο "Φεστιβάλ Μπαχ" του Λονδίνου με πολύ μεγάλη επιτυχία, στο "ELISABETH HALL" του "ROYAL FESTIVAL", με μαέστρο τον Μιχάλη Αδάμη, την Αγνή Μπάλτσα, τον ιεραπόστολο της σύγχρονης μουσικής Σπύρο Σακκά και τον  G. Εnglish, αγγλική χορωδία και την Ορχήστρα Δωματίου του Λονδίνου. Υπήρξε θριαμβευτικη υποδοχή του έργου του Γ. Χρήστου. ανάμεσα σε έργα των L. Berio "Folksongs" με την Cathy Barberian και Stockhausen (έργο σε παγκόσμια πρώτη).

Οι Πύρινες γλώσσες παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα μόλις το 1992 (11 Ιανουαρίου) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Θόδωρου Αντωνίου. Μια συναυλία που είδα κι άκουσα μαζί με τον Μάνο Χατζιδάκι!  

Ξανάκουσα ζωντανά το έργο σε συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων, υπό τον Μίλτο Λογιάδη, στο Ηρώδειο τον Ιούλιο του 2002. 

Τα κείμενα που χρησιμοποιεί ο συνθέτης στο ορατόριό του προέρχονται από την Καινή Διαθήκη, τους ψαλμούς, τις προφητείες καθώς και από ύμνους της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο Χρήστου αναπαριστά ηχητικά με τον πιο αξιοθαύμαστο τρόπο την εναγώνια προσμονή των πρώτων χριστιανών πριν από την Πεντηκοστή, που αντιστοιχεί στο ανεπανάληπτο δραματικό κορύφωμα του έργου. 

Σε σημειώσεις του για τις Πύρινες Γλώσσες ο Χρήστου γράφει: 

Να το κάνω δραματικό – με την αρχέτυπη έννοια. 

Η «διανοητικοποίηση» και ο συναισθηματισμός των αντιλήψεων του 18ου – 19ου αιώνα απορρίπτονται! Το στυλιζάρισμα της εποχής μπαρόκ απορρίπτεται! 

Το δράμα έγκειται στο εξής: Θα εισαγάγω τα μη ακροάσιμα μέρη της ελληνικής λειτουργίας, και το επίκεντρο όλου του έργου θα είναι το raison d’ être {ο λόγος ύπαρξης} της λειτουργίας, δηλ. η μετουσίωση του άρτου και του οίνου στο σώμα και το αίμα του Χριστού! Αυτή είναι η ύψιστη μυστηριακή στιγμή. 

Η στιγμή της επελεύσεως του Αγίου Πνεύματος αντιμετωπίζεται σαν καταλυτικό γεγονός! Ακριβώς «καθάπερ φερομένης πνοής βιαίας»! Έκσταση, έντονα δραματική πορεία, η οποία ξεκινώντας από τη σύγχυση και το χάος οδηγείται μέσα από την ένταση και την αγωνία στη λύτρωση και το φως! Γι’ αυτό και το έργο κλείνει θριαμβικά με τον ύμνο: «Φως ο Πατήρ, Φως ο Λόγος, Φως και το Άγιον Πνεύμα, όπερ εν γλώσσαις πυρίναις τοις αποστόλοις επέμφθη». 

Και εδώ παραθέτω τη μαρτυρία του μακαρίτη Στέφανου Βασιλειάδη για τη σχέση του Χρήστου με την θρησκεία και τη μεταφυσική: 

«Έδειχνε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για ό,τι είχε σχέση με τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Όταν τον γνώριζε κανείς και έκανε συντροφιά μαζί του δεν μπορούσε να το υποπτευθεί. Δεν έκανε όπως συνηθίζουν οι λεγόμενοι καλλιεργημένοι άνθρωποι, να προβάλλουν αυτό τους το ενδιαφέρον. Πρόκειται για μια μυστική ζωή του Γιάννη Χρήστου και φαίνεται στο έργο του πολύ αυτή η επαφή και με την άλλη διάσταση, πέρα από τον κόσμο τον φυσικό. Ίσως όμως ο Γιάννης Χρήστου όλα αυτά να τα έβλεπε σαν μια ενότητα μέσα στο δικό του σύμπαν. Η μεταφυσική μπορεί να εκφρασθεί πολύ περισσότερο με αυτούς τους ήχους τους συμπαντικούς και όχι με την πολύ πεπατημένη οδό, όπου είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνουν αντιληπτές τέτοιες έννοιες. 

Θυμάμαι όταν ο Γιάννης Χρήστου μου έβαλε να ακούσω τις «Πύρινες γλώσσες» μου περιέγραφε όλη αυτήν την πορεία προς Εμμαούς των δυο μαθητών του Χριστού που συζητούσαν για τα πράγματα τα οποία είχαν συμβεί και πως δήθεν τυχαία ένας διαβάτης τους πλησίασε και τους ρώτησε τι είναι αυτά που λένε. Ο Γιάννης Χρήστου δίνει ήχο από τον εσωτερικό κόσμο, από την ατμόσφαιρα που είχαν μέσα τους οι μαθητές από την δίκη, την σταύρωση και το μαρτύριο, και όλα αυτά δίνονται με τον μουσικό διάλογο του Χριστού που ακόμα δεν έχει αποκαλυφθεί στους μαθητές του, έναν ρόλο που ερμηνεύει σπουδαία ο βαρύτονος Κώστας Πασχάλης». 

Μια διάλεξή μου για το λιμπρέτο του Ορατορίου της Πεντηκοστής, ποίημα και αυτό του Γ. Χρήστου, μπορείτε να δείτε στο επόμενο βίντεο. Στο τέλος καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία για τον Γιάννη Χρήστου, ο μεγάλος συνθέτης Θόδωρος Αντωνίου. 

Τώρα, ο Στέφανος Βασιλειάδης ...απάντησε στις "Πύρινες γλώσσες" του Γιάννη Χρήστου με το έργο του "Εν Πυρί", για κοντραμπάσο και οκτάιχνη μαγνητοταινία (1973). 

Η φράση "Εν πυρί" απαντάται συχνά στα βιβλικά και λειτουργικά κείμενα. Ο Βασιλειάδης ήξερε βυζαντινή μουσική από μικρός και γνώριζε τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. 

Μέσα σ' ένα θρησκευτικό, τελετουργικό και απόκοσμο περιβάλλον, ο συνθέτης υφαίνει ένα "ξένον άκουσμα"  (με αναφορές στο Μυστήριον του Γιάννη Χρήστου, και όχι μόνο), εισάγοντάς μας σ' αυτό που είναι "πυρ καταναλίσκον". Είμαστε όλοι έμπυροι, καιόμενοι, φλεγόμενοι, μέσα στους ήχους του Βασιλειάδη, όπου, όμως, η ελπίδα είναι παρούσα. Η φωτιά δεν είναι καταστρεπτική αλλά φωτιστική, σαν αυτή των "Πυρίνων Γλωσσών" του Γιάννη Χρήστου, σαν τον φωτισμό της Πεντηκοστής "εν είδει πυρίνων γλωσσών". 

Το "Εν Πυρί" είχε γραφτεί αρχικά για κοντραμπάσο και μαγνητοταινία, και η πρώτη του εκτέλεση έγινε το 1973 από τον Ανδρέα Ροδουσάκη, με τον οποίο ο συνθέτης πήγε και στην Στοκχόλμη, όπου καταγράφηκε το έργο το 1976, κι αυτή η ιστορική ερμηνεία εκδόθηκε πρόσφατα σε δίσκο. 
Ωστόσο το 1989, ο Στέφανος Βασιλειάδης πρότεινε στον Μarcel Spinei να παίξει το έργο με τσέλο. Σ' αυτή τη δεύτερη εκδοχή (για τσέλο), η πρώτη εκτέλεση  από τον M. Spinei έγινε στις 15 Σεπτεμβρίου 1989, στο Α' Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. 
Το έργο έχει παιχθεί επανειλημμένα στην Ελλάδα και το εξωτερικό τόσο από τον πρώτο διδάξαντα, Α. Ροδουσάκη, αλλά και από τους Βασίλη Παπαβασιλείου και Ευγένιο Πολίτη. 

Το εξώφυλλο του LP των Holotype Editions/ 

Τον Σεπτέμβριο του 2017 κυκλοφόρησε ένα LP από την ελληνική εταιρεία Holotype Editions με δύο έργα του Στ. Βασιλειάδη: Εν Πυρί και Βάκχες (1974). Στην έκδοση συνέβαλε σημαντικά η οικογένεια του συνθέτη και κυρίως η κόρη του Έβη Βασιλειάδη. 
Το "Εν Πυρί" με τον κορυφαίο Ανδρέα Ροδουσάκη στο κοντραμπάσο και τον ίδιο τον Βασιλειάδη μπροστά από την κονσόλα, προέρχεται από εγγραφή σε στούντιο της σουηδικής ραδιοφωνίας, το 1976, που ήδη μνημονεύσαμε.
Εδώ παραθέτουμε μία άλλη σημαντική ερμηνεία, αυτήν του Βασίλη Παπαβασιλείου. Στην ταυτόχρονη επιμέλεια και διεύθυνση του προηχογραφημένου υλικού βρίσκεται ο συνθέτης Δημήτρης Καμαρωτός. 

Παραθέτω στη συνέχεια και το σημείωμα του Δημήτρη Καμαρωτού για το "Εν Πυρί", από το πρόγραμμα της μεγάλης συναυλίας για τα δέκα χρόνια από την αναχώρηση του Στέφανου Βασιλειάδη, που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο 2015 στο θέατρο του Κολλεγίου Αθηνών και έκλεισε με τον Β. Παπαβασιλείου να παίζει το "Εν Πυρί".

Γιάννης Χρήστου και Στέφανος Βασιλειάδης, οι "πύρινοι", ανήκουν στην προσωπική μου μυθολογία, που σημαίνει πως υπάρχουν πάντα μέσα μου, "μ' έναν φανατισμό που δεν είναι παρά σωφροσύνη στον κύβο" (Ελύτης).

"ΕΜΠΑΘΗΣ ΘΕΑΤΗΣ" Η ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΣΥΓΓΕΝΙΩΤΟΥ;

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η Μαργαρίτα Συγγενιώτου είναι γνωστή λυρική τραγουδίστρια, αλλά και πολιτικό ον – μέχρι χθες «η σοπράνο του ΣΥΡΙΖΑ», τώρα με τη ΝΕΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ (κατέβηκε, μάλιστα, και με το ευρωψηφοδέλτιό της) – και μαχόμενη συνδικαλίστρια. 

Στα κοινωνικά δίκτυα ασκεί κοφτερή κριτική στο πολιτικό σύστημα και στο Υπουργείο Πολιτισμού και προσωπικά στην υπουργό Λίνα Μενδώνη. 

Τώρα, όμως, διαπιστώνουμε κάτι που δεν μπορούμε να πιστέψουμε. Η αντισυστημική και θυελλώδης Μαργαρίτα Συγγενιώτου προσχώρησε στο …σύστημα και εντάχθηκε επισήμως στο δυναμικό της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στα εκπαιδευτικά της προγράμματα; 

Η ίδια έγραψε στην σελίδα της στο fb: «Κάποτε θα σας μιλήσω αναλυτικά για τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Λυρικής, που φέτος αρχίζω να ανακαλύπτω σε όλη τους την έκταση (όλη τη μεγάλη, την πολύ μεγάλη έκταση, που συχνά κρατάει όλο τον κόσμο στα γραφεία μέχρι το βράδυ)». 

Πέρα όμως από αυτό την είδαμε και στο ρόλο του «εμπαθή θεατή» στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Λυρικής «Οδός Φανταστικής» (ιούνιος 2024), που σημαίνει ότι ο ρόλος της είναι πλέον περισσότερο από ενεργός, δηλαδή από μια περιστασιακή συμμετοχή σε μια παραγωγή. 

Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι η Μαργαρίτα Συγγενιώτου έγινε συστημική «έναντι πινακίου φακής», όπως θα ‘λεγαν και οι παλαιοί. Ότι κάποιοι «εξαγόρασαν» την …σιωπή της στα πολιτιστικά τουλάχιστον… 

«Τη φωνή της Μαργαρίτας μου τη σύστησε η ντουντούκα μπροστά από την ΠΟΘΑ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος)», έγραψε ένας δημοσιογράφος. 

Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι εξέλιπε η ντουντούκα και η αγωνίστρια Μαργαρίτα …βολεύτηκε στην «συστημική» Λίνα Μενδώνη. 

Ελπίζουμε όλο αυτό να είναι ένας εφιάλτης και η Μαργαρίτα να είναι στ’ αλήθεια ένας «εμπαθής θεατής».

"ΤΩ ΘΕΙΩ ΠΛΗΚΤΡΩ ΜΥΣΤΙΚΩΣ" ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ Ή ΤΟ 4'33'' ΤΟΥ JOHN CAGE

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Παγκόσμια Ημέρα Μουσικής σήμερα και σε όλο τον κόσμο η μουσική έχει την τιμητική της! 

Μεθαύριο Κυριακή της Πεντηκοστής! 

Στον Όρθρο της μεγάλης εορτής της Πεντηκοστής ψάλλουμε το ακόλουθο κάθισμα: 

Μετὰ τὴν Ἔγερσιν Χριστέ, τὴν ἐκ τοῦ τάφου, καὶ τὴν πρὸς ὕψος οὐρανοῦ, θείαν Ἀνάληψιν, τοῖς θεόπταις τὴν δόξαν σου κατέπεμψας οἰκτίρμον· Πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαινίσας τοῖς Μαθηταῖς· ὅθεν, ὥσπερ κιθάρα μουσουργική, πᾶσιν ἐτρανολόγησαν, τῷ θείῳ πλήκτρῳ μυστικῶς, Σῶτερ, τὰ ἀπηχήματα, καὶ τὴν οἰκονομίαν σου. 

Στο τροπάριο αυτό οι Απόστολοι, φωτισθέντες από το Άγιο Πνεύμα, γίνονται σαν μια «κιθάρα μουσουργική» - όλοι τους χορδές μιας δωδεκάρχοδης κιθάρας – η οποία τρανολόγησε τα απηχήματα και την θεία οικονομία «τω θείω πλήκτρω μυστικώς»! 

Οι Απόστολοι κήρυξαν «πάση τη κτίσει», ετράνωσαν την αλήθεια του Χριστού, αλλά με ένα παράδοξο τρόπο, όπως «παράδοξα είδον τα έθνη πάντα εν πόλει Δαβίδ» την ημέρα της Πεντηκοστής. Τότε «ήχος καθάπερ φερομένης πνοής βιαίας» και μετά το κήρυγμα τρανό «τω θείω πλήκτρω μυστικώς». 

Ο υμνωδός θέλει τους Αποστόλους «ώσπερ κιθάρα μουσουργική», αλλά στη συνέχεια δεν μιλάει για χορδή, αλλά για πλήκτρο, το οποίο είναι κρουστό! Κι ένα κρουστό πώς γίνεται να υπάρχει «μυστικώς»!

Κατά μία εκδοχή – σπάνια, βέβαια – πλήκτρο μπορεί να θεωρηθεί και η πένα με την οποία ο ερμηνευτής χτυπά τις χορδές της κιθάρας ή άλλου παρόμοιου εγχόρδου. Σε κάθε περίπτωση το «μυστικώς» είναι πρόβλημα… 

Αλλά στην θεολογία μόνο το «μυστικώς» υφίσταται. Παντού είναι μπροστά μας, αλλά το προσπερνάμε γιατί δεν μας συμφέρει. Η λογική μας είναι λογική κρουστού. Να ακουστούμε πάση θυσία. Να κάνουμε θορυβώδη «ομολογία» και «πύρινο» κήρυγμα, κι όχι να ζήσουμε μυστικώς, σαν τους αγγέλους, που τους εικονίζουμε στην Θεία Λειτουργία: «Οι τα χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες…». 

Και επειδή η σιωπή είναι η μουσική του μέλλοντος αιώνος ας …ακούσουμε μυστικώς το 4’33’’ του John Cage (1912 - 1992). 

Το 4′33″ (Four minutes, thirty-three seconds" ή "Four thirty-three") είναι μία σύνθεση του 1952 σε τρία μέρη του Αμερικάνου πειραματιστή συνθέτη, για οποιοδήποτε όργανο ή συνδυασμό μουσικών οργάνων και η παρτιτούρα ζητά από τον εκτελεστή ή τους εκτελεστές του έργου να μην παίξουν καθ' όλη τη διάρκεια του κομματιού. 

Το «ξένον άκουσμα» αποτελείται από τους ήχους του περιβάλλοντος που ακούν οι ακροατές ενώ αυτό παίζεται επί σκηνής, αν και πολλές φορές θεωρείται ως "4 λεπτά και 33 δευτερόλεπτα σιωπής". Κάτι σαν "σιωπηλή προσευχή"... 

ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΓΙΩΡΓΟ ΚΟΖΙΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Την Τετάρτη 19 Ιουνίου 2024, το απόγευμα, στη συνάντηση της Λέσχης Ανάγνωσης «Στεριανή ζάλη», στο βιβλιοπωλείο Μονόκλ, στο κέντρο της Αθήνας (Φειδίου 11), έγινε μια σοβαρή και ουσιαστική κουβέντα για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Κοζία «Εξάγγελος» (εκδόσεις Περισπωμένη 2021). 

Τα μέλη της Λέσχης – συντονιστής ο Αντώνης Τσόκος - ήταν καλά διαβασμένα και έκαναν καίριες και εύστοχες παρατηρήσεις πάνω στην ποίηση του Γιώργου Κοζία, ο οποίος ήταν παρών και διαλέχθηκε επί της ουσίας με τους …υποψιασμένους αναγνώστες. 

Η ποίηση του Γ. Κοζία μας ενδιαφέρει γιατί ακριβώς είναι στέρεη, δύσκολη, δεν έχει σχέση με φτηνούς αισθηματισμούς ή ατάκες. Έχει αρχιτεκτονική, πνοή, ορμή. Όμως, ίσταται πάντοτε ενώπιον μας προς ανακάλυψιν. Δεν είναι δεδομένη ούτε αυτονόητη. Γιατί, όπως θα ‘λεγε κι ο Ρεμπώ «Το χέρι που βαστά την πέννα είναι ισάξιο αυτού που κρατά τ’ αλέτρι».

Φωτογραφίες: Ιδιωτική Οδός

ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ Ο ΒΟΛΟΚΟΛΑΜΣΚ ΑΝΤΩΝΙΟΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στις 14 Ιουνίου 2024, στη Διπλωματική Ακαδημία του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, πραγματοποιήθηκε πανηγυρική τελετή απονομής διπλώματος επίτιμου διδάκτορα της Aκαδημίας στον μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Αντώνιο, Πρόεδρο του Τμήματος για τις Εξωτερικές Εκκλησιαστικές Σχέσεις του Πατριαρχείου Μόσχας. 

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ο πρύτανης του εκπαιδευτικού αυτού ιδρύματος Α.Β. Yakovenko, μέλη του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας μέλη του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου της Ακαδημίας, καθηγητές και φοιτητές του πανεπιστημίου. 

Ο πρύτανης Yakovenko ανακοίνωσε την απόφαση του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου να απονείμει στον Μητροπολίτη Αντώνιο τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα «για την εξαιρετική του προσφορά σε πνευματικές, ηθικές, εκπαιδευτικές και ειρηνευτικές δραστηριότητες προς όφελος της χώρας, για την βοήθεια και υποστήριξη στην ανάπτυξη της Διπλωματικής Ακαδημίας του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας». 

Ο πρύτανης σημείωσε επίσης ότι το Ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών και η Διπλωματική Ακαδημία, ως υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών, έχουν στενές σχέσεις με το Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας. Ειδικότερα, αναφέρθηκε η συνεργασία με την Εκκλησία κατά τη διεξαγωγή Ανωτάτων Διπλωματικών Μαθημάτων για νεοδιορισθέντες πρεσβευτές και ανώτερα στελέχη του κεντρικού μηχανισμού του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών που αποστέλλονται να υπηρετήσουν στο εξωτερικό. Έτσι, ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος συναντά και συνομιλεί με τους φοιτητές αυτών των σεμιναρίων. 

Στην αντιφώνησή του, ο Βολοκολάμσκ Αντώνιος τόνισε ότι είναι μεγάλη η τιμή όχι μόνο γι’ αυτόν προσωπικά, αλλά και για ολόκληρη την ομάδα του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας. «Στη σημερινή εκδήλωση, βλέπω επίσης την σωστή εκτίμηση της μακράς ιστορίας καλών, εποικοδομητικών σχέσεων που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ του Πατριαρχείου Μόσχας και του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, συμπεριλαμβανομένης της Διπλωματικής Ακαδημίας, με διπλωμάτες που ασκούν το όφελος της Πατρίδας σε διάφορα μέρη του κόσμου», τόνισε ο Βολοκολάμσκ Αντώνιος. 

Συνεχίζοντας, ο μητροπολίτης Βολοκολάμσκ μίλησε στους παρευρισκόμενους για τις εξωτερικές εκκλησιαστικές δραστηριότητες υπό τις παρούσες συνθήκες, για τις προκλήσεις στην ενότητα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην κανονική της επικράτεια. Ιδιαίτερη προσοχή έδωσαν όλοι στην κατάσταση της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, η οποία υφίσταται – σύμφωνα με τους ρώσους – «μια άνευ προηγουμένου καταπίεση από τις σημερινές αρχές της Ουκρανία». . Επιπλέον, ο πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων αναφέρθηκε στη δύσκολη κατάσταση των Ορθοδόξων κοινοτήτων στις χώρες της Βαλτικής που έχουν κανονική σχέση με τη Ρωσική Εκκλησία. 

Η παραπάνω είδηση μιλάει από μόνη της! Η σχέση Εκκλησιαστικού και Κρατικού Υπουργείου Εξωτερικών στη Ρωσία, είναι ένα ασύλληπτο σφιχταγκάλιασμα, που δύσκολα, νομίζω, μπορούμε να κατανοήσουμε σε όλο του το εύρος. 

Πρόκειται για μια σχέση αμφίδρομη, αλληλοσυμπληρούμενη, απόλυτα διαδραστική, προς «όφελος της Αγίας Ρωσίας» και μόνο. Ο Βολοκολάμσκ Αντώνιος μας αποκαλύπτεται σε όλο του το μεγαλείο! Είναι ο ίδιος Υπουργός Εξωτερικών του Κράτους και της Εκκλησίας! 

Αίφνης θυμάμαι μια σπουδαία ρήση του Βλαδίμηρου Σολοβιόφ, ο οποίος ήταν Ρώσος φιλόσοφος, θεολόγος, ποιητής και φυλλαδιογράφος που έζησε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα (1853-1900). Έγραψε: 

"Ανήκουμε και θα ανήκουμε πάντοτε στην ρωσική Εκκλησία, αλλά οφείλουμε να θυμόμαστε ότι το σημαντικό είναι το ουσιαστικό, η Εκκλησία, και όχι το επίθετο ρωσική. Όλη η δύναμη της Ρωσίας εξαρτάται από την Εκκλησία, αλλά η δύναμη της Εκκλησίας δεν εξαρτάται από τίποτε το επίγειο και το ανθρώπινο. Για να εξυψώσουμε το αυθεντικό εθνικό μας πρότυπο, είναι αναγκαίο προπάντων να αντιληφθούμε και να παρουσιάσουμε την Εκκλησία στην απόλυτη ελευθερία της και στην καθολική πληρότητά της, ανεξαρτήτως τοπικών και εθνικών περιορισμών". (V. Soloviοv, Du national et de l' universel, presentation, traduction et notes M. Niqueux, Librairie Philosophique J. Vrin, Paris 2023, σ. 32). 

Έναν και πλέον αιώνα μετά από αυτό που έγραψε ο Σολοβιόφ, πού – αλήθεια – βρίσκεται η ρωσική Εκκλησία; Αντιλαμβάνεται την Εκκλησία στην απόλυτη ελευθερία της και στην καθολική πληρότητά της, ανεξαρτήτως τοπικών και εθνικών περιορισμών; Φυσικά και όχι. Απόλυτη είναι η δυναστεία και καθολική η λογική της επιβολής, με κάθε τρόπο και μέσο.

Η ΔΕΞΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΒΕΤΟΥ ΠΡΕΣΒΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Την 1η Αυγούστου, στην Ελβετία είναι εθνική εορτή και επίσημη αργία σε όλη τη χώρα. Εορτάζεται η απόφαση των αντιπροσώπων τριών καντονιών να συνάψουν Συμμαχία εναντίον της δυναστείας των Αψβούργων, τις πρώτες μέρες του Αυγούστου του 1291. Η πρώτη αυτή ένωση κρατιδίων αποτέλεσε τον πυρήνα γύρω από τον οποίο οικοδομήθηκε στην συνέχεια η Ελβετική Ομοσπονδία. 

Ως γνωστόν, σπουδαίο ρόλο έπαιξε ο Ιωάννης Καποδίστριας (1813-1815) ως απεσταλμένος του Τσάρου Αλεξάνδρου Α'. Ο Ι. Καποδίστριας, τιμήθηκε από τους Ελβετούς την εποχή εκείνη -ιδιαίτερα στην Γενεύη και τη Λωζάνη- για τις ανεκτίμητες υπηρεσίες που προσέφερε και σήμερα αρκετοί από τους Ελβετούς που ενημερώθηκαν για τον Καποδίστρια, δείχνουν ζωηρό ενδιαφέρον κι έχουν αρχίσει να μελετούν το έργο του και να συμμετέχουν στην διάδοσή του στην Ελβετία. 

Στην Αθήνα η Πρεσβεία της Ελβετίας γιορτάζει κάθε χρόνο την εθνική επέτειο της χώρας με μια δεξίωση στην Πρεσβευτική κατοικία, στο Χαλάνδρι. 

Φέτος, ο ευγενής Πρέσβης της Ελβετίας στην Αθήνα κ. Stefan Esterman παρέθεσε, την Πέμπτη 13 Ιουνίου 2024, την καθιερωμένη δεξίωση, κατά την οποία απηύθυνε έναν μεστό και ουσιαστικό χαιρετισμό προς τους προσκεκλημένους, ενώ η σοπράνο Δάφνη Πανουργιά απέδωσε a cappella τον Εθνικό Ύμνο της Ελβετίας στα γερμανικά και εν συνεχεία τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδος. 

Στην παραδοσιακή ελβετική βραδιά είχαν προσκληθεί προσωπικότητες από τον κόσμο της διπλωματίας, των επιχειρήσεων, της πολιτικής και του πολιτισμού.

ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΗ ΤΙΜΗ ΣΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΟΥΡΟΥΠΟ

Την Τετάρτη 12 Ιουνίου 2024, στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη, έλαβε χώρα μια εκδήλωση-αφιέρωμα στον γνωστό συνθέτη Γιώργο Κουρουπό. 

Την εκδήλωση διοργάνωσε το Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη, υπό την αιγίδα της πρέσβειρας της Γαλλικής Δημοκρατίας, κυρίας Laurence Auer, η οποία και απηύθυνε χαιρετισμό. Υπενθυμίζεται ότι ο Γιώργος Κουρουπός τιμήθηκε το 2016 με τα διάσημα του Ιππότη του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής, το οποίο τού απένειμε ο τότε πρέσβης της Γαλλίας στην Ελλάδα κ. Christophe Chantepy. 

Για τον σημαντικό έλληνα συνθέτη μίλησαν: ο Φώτης Παπαθανασίου, Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Θεοχαράκη και ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Ολύμπια – Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας». 

Ευχαριστίες προς τους συντελεστές της εκδήλωσης απηύθυνε συγκινημένος ο τιμώμενος συνθέτης, ενώ ο Φώτης Παπαθανασίου δώρισε στον Γ. Κουρουπό ένα αγαλματίδιο της Νίκης, αφού, όπως είπε, «ο Κουρουπός είναι νικητής στον αγώνα της Μουσικής». 

Επίσης, ο Φώτης Παπαθανασίου ευχαρίστησε την ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου για την συμβολή της στην διοργάνωση εκδηλώσεων του κύκλου "Ποίηση και Μουσική" (όπου έχουν παρουσιαστεί πολλά τραγούδια του Γ. Κουρουπού), αλλά και για την επιμέλεια του κύκλου "Απογεύματα ποίησης στο Cafe Merlin". 

Ακολούθησε συναυλία όπου ο γνωστός βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος ερμήνευσε – για πολλοστή φορά - με περισσή εκφραστικότητα και αισθαντικότητα τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, Federico Garcia Lorca, καθώς και το νέο κύκλο τραγουδιών του συνθέτη με τίτλο «Retour à ma jeunesse», που παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση, και βασίζεται σε ποίηση Paul Éluard. Στο πιάνο συνόδευσε ο Θανάσης Αποστολόπουλος, ένας ξεχωριστός πιανίστας που έχει παίξει επανειλημμένα και ηχογραφήσει τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού. 

Το αμφιθέατρο του Ιδρύματος Θεοχαράκη κατακλύστηκε από ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, συνεργάτες του Γ. Κουρουπού και φιλόμουσους, που πήγαν για να τιμήσουν τον συνθέτη και να ακούσουν τα υπέροχα lieder που έχει γράψει και τα οποία είναι πραγματικά εφάμιλλα ευρωπαίων συνθετών. 

Το πρόγραμμα με τα τραγούδια του Γ. Κουρουπού, που παρουσιάστηκαν, είχε ως εξής: 

Ποίηση: ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ 

1- Όλβια Ντόννα, 

2- Πεντάμορφη στον Κήπο, 

3- Εαρινό απόσπασμα, 

4- Χρυσό κλειδί, 

5- Adolescence du jour –μετ. Robert Levesque 

Ποίηση: PAUL ÉLUARD 

«Retour à ma jeunesse» (πρώτη εκτέλεση) 

1- Certitude 

2- L’ aube je t’aime 

3- Pour vivre ici 

4- La Courbe de tes yeux 

5- Je te l’ai dit pour les nuages 

6- La terre est bleue comme une orange 

7- À perte de vue dans le sens de mon corps 

Ποίηση: FEDERICO GARCIA LORCA - μετ. Ανδρέας Αγγελάκης 

1- Παραλλαγές 

2- Πέθανε την αυγή 

3- Σαλιγγάρι 

4- Αποχαιρετισμός 

5- Μισοφέγγαρο 

6- Σερενάτα 

7- Μαλαγκένια 

8- Κάθε τραγούδι

Ο Σπύρος Σακκάς συγχαίρει τον Τάση Χριστογιαννόπουλο - Φωτό: Ιδιωτική Οδός 

Φωτό: Ιδιωτική Οδός 

Ο σπουδαίος συνθέτης Γιώργος Κουρουπός έχει αφήσει τη σφραγίδα του στη μουσική ζωή της χώρας, τόσο χάρις στο σημαντικό συνθετικό του έργο, όσο και στη συνεισφορά του ως ηγετικό στέλεχος μεγάλων πολιτιστικών Ιδρυμάτων της χώρας. 

Ο Γιώργος Κουρουπός σπούδασε μουσική στο Ωδείο Αθηνών και μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στενός συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι και του Γιάννη Χρήστου από τα νεανικά του χρόνια, έγραψε μουσική για τον Ρήσο του Ευριπίδη που παρουσίασε στην Επίδαυρο το Εθνικό Θέατρο το καλοκαίρι του 1968 και έφυγε για το Παρίσι με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης για να μελετήσει σύνθεση στο Conservatoire στην τάξη του Olivier Messiaen. Στο Παρίσι όπου έζησε για μία δεκαετία, διαμόρφωσε μία ιδιαίτερα επιτυχή καριέρα παρουσιάζοντας πολλά έργα του, μεταξύ των οποίων και δύο μουσικά θεάματα στο περίφημο φεστιβάλ της Αβινιόν. 

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα επικεντρώνεται σε τρεις θεματικούς άξονες: στο τραγούδι, μελοποιώντας μεγάλους Έλληνες και ξένους ποιητές, στο αρχαίο ελληνικό δράμα και στο λυρικό θέατρο με σημαντικά έργα όπως: η Οδύσσεια, συμφωνικό μπαλέτο σε χορογραφία John Neumeier, (για τη μουσική αυτή τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Benois de la dance 1996), Οι δραπέτες της σκακιέρας σε λιμπρέτο Ευγένιου Τριβιζά, Το Μονόγραμμα σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, Ιοκάστη σε ποίηση Ιουλίτας Ηλιοπούλου, Η σκηνή των θαυμάτων σε κείμενο Μ. Θερβάντες, Λεπορέλλα σε λιμπρέτο Ιουλίτας Ηλιοπούλου βασισμένο στο έργο του Στέφαν Τσβάιχ κ.ά. 

Διετέλεσε πρόεδρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, 1994-1999, καλλιτεχνικός διευθυντής της Ορχήστρας των Χρωμάτων, 1995-2010 και καλλιτεχνικός διευθυντής του Μεγάρου Μουσικής, 2013-2015, ενώ εργάστηκε και ως αναπληρωτής διευθυντής του 3ου Προγράμματος από το 1977 έως το 1981, επί Μάνου Χατζιδάκι. 

Το σπουδαίο έργο του στη μελοποίηση της ποίησης, κυρίως ελληνικής αλλά και ξένης, ηχογραφήθηκε πρόσφατα αποτελώντας μια μοναδική συμβολή στην ανάδειξη του έργου των Ελλήνων ποιητών.

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ: Ο ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Τριάντα χρόνια μετά Μ.Χ. 

Σα να μη πέρασε μια μέρα... Κι όμως πέρασαν τρεις δεκαετίες! 

Κι αυτός; Αει παρών! 

Χτες, Παρασκευή 14 Ιουνίου 2024, η έγκριτη δημοσιογράφος Έλενα Διάκου, στην εκπομπή της "Ημερολόγιο Καταστρώματος", στο Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, έκανε ένα αφιέρωμα στον Μέγα Μάνο. 

Η συγκίνηση για μένα ήταν μεγάλη, καθώς η Έλενα Διάκου διάβασε, μεταξύ άλλων, και αποσπάσματα από το κείμενό μου "Μάνος Χατζιδάκις: Ο επικίνδυνος αντιεξουσιαστής", που το παραθέτω - αντί προλόγου - στο βιβλίο μου "Τα Χατζιδακικά", το οποίο κυκλοφορήθηκε πριν ένα χρόνο.  

Ακούστε το αφιέρωμα της Έλενας Διάκου ΕΔΩ. 

Παραθέτω, στη συνέχεια, ολόκληρο το σχετικό κείμενο, ένεκεν μνημοσύνης και ευγνωμοσύνης αιωνίου. 

«Πρέπει να πω ότι δεν μ’ αρέσει η αναμνησιολογία, την απεχθάνομαι. Τους ανθρώπους που έχουν φύγει, αλλά παραμένουν ζωντανοί, τους έχουμε καθημερινά τοποθετημένους μέσα μας και τους κουβαλάμε σ’ ολόκληρη την ζωή μας». 

 (Μάνος Χατζιδάκις) 

Έτσι εκτίθεμαι γράφοντας για εκείνον, μόνο και μόνο επειδή τον κουβαλάω μέσα μου πάντοτε. 

Ο Μάνος Χατζιδάκις έφυγε γιατί η «Οδός Ονείρων» δεν υπάρχει πια. Ο ίδιος, βαθιά ρεαλιστής, το είχε καταλάβει πολύ νωρίς και είχε απαντήσει στον εαυτό του και σε μας: 

«Παίδες, πριν δεκαπέντε χρόνια σας είχα πει πως θα ξαγρυπνώ έξω απ’ τα σπίτια σας για να μαζέψω τα όνειρά σας. Τώρα κουράστηκα. Εσείς, είτε ονειρεύεστε είτε όχι, μπορείτε και ζείτε χωρίς εμένα. Δεν ανήκω στην ζωή σας ούτε στα όνειρά σας. Ακόμη κουράστηκα να πλέκω μουσικές απ’ το υλικό των ματιών σας κι απ’ την επιθυμία των σωμάτων σας. Προτιμώ να φύγω μακριά σας για πάντα. Ίσως συναντηθώ με μερικούς σοφούς που δεν τους ένιωσα όταν κι εγώ ήμουν νέος. Γεια σας παίδες, γεια σας». 

Είναι σα να μας λέει ο Μάνος, άλλαις λέξεσι, το του φίλου του Ελύτη: 

- Όλα χάνονται. Του καθενός έρχεται η ώρα. 

- Όλα μένουν. Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα.
Ο ίδιος ο Χατζιδάκις είχε πει, επίσης, ρεαλιστικά, ήτοι προφητικά:
«Ο θάνατος μιας αληθινής και δυνατής για τον τόπο φυσιογνωμίας είναι, όπως και να το κάνουμε, ανακουφιστικός. Γι’ αυτό και το γιορτάζουν τόσο η Πολιτεία κι ο λαός, τιμώντας τον, αυτόν τον τόσο επιφανή θανόντα. Όλοι σκέπτονται: επιτέλους, δεν θα προχωρήσει άλλο, κι ακόμη, θα μπορέσουμε να αποσιωπήσουμε ό,τι μας ενοχλεί, θα παρερμηνεύσουμε ό,τι μας ξέφυγε, θα εκμεταλλευθούμε τις ασάφειες και την πνευματική ανεπάρκεια των πολιτών. Θα του κατασκευάσουμε μνημείο στα μέτρα μας: ακίνδυνο».

Κι έφυγε ο Μάνος Χατζιδάκις γιατί αισθάνθηκε ότι δεν ανήκει σ’ αυτήν την χώρα. Η μουσική του κι η σκέψη του αισθάνθηκε ότι δεν ενδιέφεραν πια κανέναν. Οι φίλοι του όλοι είχαν αποχωρήσει από τούτον τον κόσμο, ο ένας μετά τον άλλο. Και μια Ελλάδα ανανοηματοδοτημένης και ουσιαστικής ελληνικότητας χάθηκε οριστικά. 

Η γενιά του Χατζιδάκι θεωρούσε ελληνικό ό,τι είναι αληθές. Έτσι κάθε «περιθωριακή» δημιουργία τελικά επιβαλλόταν από την δύναμη τής αλήθειας της κι αποκτούσε την διαχρονική αξία της. Για τους σκεπτόμενους και μη εξανδραποδισμένους Έλληνες βέβαια. Οι υπόλοιποι δεν ενδιαφέρουν τους δημιουργούς. Οι αληθινά μεγάλοι πορεύονται ερήμην και εις πείσμα των ερπετών και των εθνικοσοσιαλιστικοφρόνων.

Ο Χατζιδάκις μου έμαθε – όπως και σε πολλούς άλλους – την ακριβή σκέψη, την αξία τού ποιητικού ρεαλισμού, την άτεγκτη στάση έναντι των ξιπασμένων και των μετρίων, την ελευθερία στην έκφραση αλλά και την απόλυτη πειθαρχία στην εργασία. Μου έμαθε ακόμη την απέχθεια προς την επιπολαιότητα και τα μεγάλα λόγια, την καχυποψία προς κάθε μορφής εξουσία. Μου έμαθε να μη δειλιάζω και να μη συμβιβάζομαι άνευ αποσαφηνίσεως των εκάστοτε συνθηκών. Να με ενδιαφέρει μόνο η γνώμη των ανθρώπων που με ενδιαφέρουν κι όχι των ασχέτων. Μου δίδαξε τον αυτοσαρκασμό και την αίσθηση τής μηδαμινότητας τού εαυτού, που αντικειμενικά είναι μια κουκίδα στο σύμπαν. Μου αποκάλυψε την φρίκη τού παθητικού φασισμού, μες στον οποίο κυριαρχεί ο φόβος για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Γιατί έτσι εδραιώνεται η πρόκληση. Με την ανοχή των πολλών. Καλλιέργησε την μουσική μου ευαισθησία δείχνοντάς μου τον δρόμο για ν’ αποφεύγω τις κακοτοπιές τού μουσικού λογιοτατισμού. Και τέλος αποκατέστησε πολύ καθαρά μέσα μου την έννοια τού «λαϊκού» και πως η αμαρτία είναι βυζαντινή κι ο έρωτας αρχαίος. 

Πριν από μερικά χρόνια ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς έγραψε ένα άρθρο για τον «επικίνδυνο Ελύτη». Και διατύπωνε το ερώτημα: «Τι νόημα έχει να συναχθεί το φιλόλογο κοινό να τιμήσει την μνήμη τού Ελύτη ακούγοντας απαγγελίες στίχων του; Η σύναξη στην μνήμη αυτού τού μεγάλου Έλληνα μας θέλει πολίτες, όχι ποσοτικό άθροισμα από ιδιώτες καταναλωτές συγκινήσεων. Η «προοδευτική» μας διανόηση θαυμάζει ή αυθυποβάλλεται ότι θαυμάζει τον Ελύτη και δεν συμφωνεί σε τίποτα μαζί του». 

Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για την περίπτωση τού Μάνου Χατζιδάκι. Όταν ο Χατζιδάκις εξέφραζε με παρρησία δημόσια τις απόψεις του και δεν δίσταζε να καταλογίσει ευθύνες ή να στιγματίσει την ανηθικότητα συγκεκριμένων ανθρώπων τού δημόσιου βίου, τον χαρακτήριζαν «εθνικό υβριστή». Όταν περιφρουρώντας την εργασία του και την ξεχωριστή μουσική του αντίληψη, διέκοπτε μια συναυλία ή αποχωρούσε διαμαρτυρόμενος για την συμπεριφορά ενός κοινού που πήγαινε για να καταναλώσει μουσική και να διασκεδάσει κατά πώς ήθελε, χαρακτηριζόταν ιδιότροπος, σνομπ, ελίτ.

Όταν έγραφε αληθινή μουσική που εξέφραζε μια πολύ υψηλή έννοια τού τραγουδιού, τον χαρακτήριζαν λυρικό, ερωτικό, αισθησιακό, θέλοντας ο καθένας να δικαιολογήσει και να προβάλλει τα δικά του φτηνά συγκινησιακά αισθήματα στην μουσική τού Χατζιδάκι. Ο ίδιος έλεγε: "Πιστεύω στο τραγούδι που μας αποκαλύπτει και μας εκφράζει εκ βαθέων, κι όχι σ' αυτό που κολακεύει τις επιπόλαιες και βιαίως αποκτηθείσες συνήθειές μας". 

Όμως ο αληθινός Χατζιδάκις είναι αλλού. Βρίσκεται στα επικίνδυνα έργα του, που συμπυκνώνουν μια φιλοσοφία ζωής. Ενός βίου δημόσιου και ταυτόχρονα ιδιωτικού. Ο πραγματικός Χατζιδάκις μας αποκαλύπτεται στον «Μεγάλο Ερωτικό», στους «Παίδες επί Κολωνώ», στην «Εποχή τής Μελισσάνθης», στις «Μπαλλάντες τής οδού Αθηνάς», στον «Κύκλο του CNS», στην «Σκοτεινή Μητέρα», στους «Μύθους μιας γυναίκας», στα «Τραγούδια της αμαρτίας» και σε άλλα, άγνωστα στο ευρύ κοινό, έργα του. Θυμηθείτε την περίφημη φράση του: "Τα τραγούδια μου διδάσκουν την ανυπακοή και την ερωτική ανεξιθρησκία και παντοδυναμία στις πράξεις των νέων". 

Στα έργα που αναφέραμε συναντούμε τον επικίνδυνο Χατζιδάκι, τον αναρχικό - γιατί όχι; - Χατζιδάκι, τού οποίου οι ουσιαστικές υποθήκες παραμένουν μεθοδικά αποσιωπημένες. Αλλά στην δική του «επικινδυνότητα», ψηλαφούμε την αλήθεια, για την μουσική και την ζωή. «Μ’ έναν φανατισμό που δεν είναι παρά σωφροσύνη στον κύβο». 

Για παράδειγμα, δείτε τι έλεγε για όλα αυτά που έχουμε επιτρέψει να μας εκπροσωπούν: 

"Μας εκπροσωπεί η καλοζωία ευτελούς αισθητικής και χωρίς περιεχόμενο. Μια καλοζωία που βασίζεται περισσότερο στη νευρωτική εκτόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θα έλεγα «για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες». Καλοζωία που ικανοποιεί συμπλέγματα και προκαταλήψεις. Ακόμη: Ένας χείμαρρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ’ όλες τις περιοχές του δημόσιου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτικών και πολιτικής. Έλλειψη κοινού νου, και μια καταπιεστική παρουσία του εγώ μας, που τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά, αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν. Τέλος: ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός που έχει τις ρίζες στην ανελεύθερη καταγωγή μας…"

Ο Χατζιδάκις εξακολουθεί να είναι επικίνδυνος μέσα από τα γραφτά του και τις μουσικές του. Όποιος κοινωνεί της τέχνης του, γίνεται σκληρός κι ευαίσθητος μαζί, μαχητικός κι άνθρωπος της παραίτησης ταυτόχρονα, παρεμβατικός και …φευγάτος την ίδια στιγμή. Ένα «συναμφότερον» που διέπει συνεχώς τον βίο. Που προϋποθέτει εσωτερική εγρήγορση και υψηλή συνειδητότητα. Ο Χατζιδάκις μας καλεί σε «μια αντιεξουσιαστική εκστρατεία: Έναν σιωπηλό πόλεμο που, αν συντελεστεί μ’ επιμονή, κάτι αληθινά καλό μπορεί να επιφέρει».