Η ΠΕΝΘΗΦΟΡΟΣ ΜΗΔΕΙΑ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΕΩΡΓΑΛΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η «Μήδεια» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Γεωργαλά ολοκλήρωσε σήμερα, 31 Οκτωβρίου 2021, τις παραστάσεις της στην καρδιά της πόλης, στην Ομόνοια και το ατμοσφαιρικό ξενοδοχείο «Μπάγκειον». 

Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο της Χάγης, STET- the English Theatre, όπου επίσης για πρώτη φορά ακούστηκε η τραγωδία στα ελληνικά και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές. 

Ο Δημήτρης Γεωργαλάς, μετά το πρώτο αυτό ανέβασμα, συνέχιζε να πειραματίζεται και να δουλεύει πάνω στον λόγο του Ευριπίδη με την εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά, η οποία επιμένει να ερμηνεύει την ιστορία με ψυχαναλυτική προσέγγιση. 

Μια μετάφραση, άμεση και ποιητική, που εμπεριέχει την προσωπική του θεώρηση και επιχειρεί να πλησιάσει την ψυχή των ηρώων.
Την μετάφραση του Χειμωνά την διάβασα σαν πρωτοβγήκε. Με είχε κυριεύσει, κυριολεκτικά! 

Ο Δημήτρης Γεωργαλάς είναι φιλόλογος και μουσικός, επίσης. Άρα διαθέτει όλα τα απαραίτητα εφόδια για να προσεγγίσει ένα τέτοιο απαιτητικό έργο.
Ο Δημήτρης είναι φίλος απ' τα φοιτητικά μας χρόνια. Δούλεψε σκληρά στο θέατρο, το οποίο αγάπησε βαθιά από την αρχή. Εκπτώσεις δεν έκανε ποτέ. Άρα, αυτό που κομίζει σε κάθε παράστασή του είναι η ίδια η αλήθεια του. Αναμετριέται κάθε φορά με τον εαυτό του. Μου αρέσει διότι είναι αρκετά σνομπ, αν και δεν είναι στις προθέσεις του. Μακριά απ' αυτόν η κολακεία του κοινού. Μόνη του έγνοια το θέατρο για την ψυχή του, που θα ΄λεγε κι ο Κουν.

Στο σημείωμα του για την παράσταση διαβάζουμε: 

"Η πρώτη φορά που ασχολείσαι με την αρχαία τραγωδία, είναι σαν μια πρώτη εξερεύνηση ενός οικείου –άγνωστου τόπου. Υπάρχουν πολλά να δεις και να σε τραβήξουν μέσα στη δίνη της και πολλά που σου αποκαλύπτονται όταν έχεις φύγει από εκεί και σε κάνουν να θες να ξαναγυρίσεις. 

-Η Μήδεια δεν είναι η ιστορία ενός άντρα και μιας γυναίκας. 

-Είναι ο πρώτος πόλεμος ή ο πρώτος Γάμος μεταξύ του ΑΝΤΡΑ και της ΓΥΝΑΙΚΑΣ. -Είναι η ρήξη μεταξύ δύο ισχυρών πολιτισμών. 

-Είναι η αναμέτρηση, η καταδικασμένη, του ανθρώπου με τη φύση και με το «θείο». 

-Είναι, για μένα, ένα αρχέγονο μυστήριο απ’ το οποίο βγαίνεις σοκαρισμένος και καθαγιασμένος. Ο θεός Έρωτας, σαν άλλος Διόνυσος, αποκαλύπτεται και επιβάλλεται μέσα από πράξεις καταλυτικές για την ανθρώπινη ψυχή. 

Η πρώτη ευκαιρία μου δόθηκε από το θέατρο STET– the English Theatre και το Εθνικό Θέατρο της Χάγης, όπου παρουσιάστηκε πρώτη φορά στα ελληνικά η τραγωδία του Ευριπίδη, πριν δυο χρόνια στα πλαίσια του φεστιβάλ Μήδειας που έγινε εκεί. Η παράσταση εκείνη παρουσιάζεται τώρα στο ΜΠΑΓΚΕΙΟΝ. Από τότε η προσέγγιση οφείλει να έχει πάει πιο βαθιά. Τόσο για μας όσο και για τους θεατές, η «Μήδεια» είναι ο ΤΟΠΟΣ μέσα μας όπου θα θελήσουμε σίγουρα να ξαναγυρίσουμε."

Έτσι, η Μήδεια του Ευριπίδη, σε μετάφραση Γ. Χειμωνά και σκηνοθεσία Δ. Γεωργαλά, παίχτηκε και ξαναπαίχτηκε στο Μπάγκειον, γιατί φαίνεται πως έκανε μια τομή. Μια τραγωδία για την βαρβαρική καταγωγή του έρωτα, μ' ένα κουιντέτο ηθοποιών. Θυμήθηκα τον Ολιβιέ Πυ που παρουσίασε στην Μικρή Επίδαυρο αποσπάσματα τραγωδιών με τρεις ηθοποιούς. Μινιμαλισμός με τον τραγικό λόγο σε πρώτο και κύριο πλάνο. Πραγματικό Θέατρο του Λόγου! 

«…Αλλά πώς η τραγωδία καταφέρνει να πλησιάσει αυτή την οχυρωμένη συγκίνηση, που μονάχα η μουσική απ’ όλες τις τέχνες (με άλλους τρόπους, πιο άμεσους – από άλλες οδούς, πολύ πιο σύντομες) έχει την ευκολία να διαταράξει; Χάρη στο καίριο, πιστεύω, όργανό της – αυτό το Πένθος που είπα.

Το πένθος είναι η δεύτερη πρώτη ύλη, που περιβάλλει το δράμα και επενδύει τους ήρωές του. Κάτι πολύ περισσότερο: υπάρχει διάχυτος, αλλά ανεπαίσθητος στην ατμόσφαιρα ένας έρως του πένθους. (Είναι αυτονόητο ότι το πένθος για το οποίο μιλώ, είναι ένα είδος οντολογικής θλίψης, έχει μια μακρινή σχέση με το κανονικό πένθος που δικαιολογημένα καταπονεί τον ήρωα από έναν θάνατο ή μια ταπείνωση και δεν πρέπει να συγχέεται μαζί του.) Παρακολουθώντας από πολύ κοντά τον ήρωα, τον νιώθεις να αντιστέκεται, να αρνείται να παραιτηθεί – όχι ασφαλώς από την μεγάλη πράξη για την οποία είναι κλητός, αλλά από το άλγος: Είναι ένας εραστής του πένθους». 

Αυτά γράφει, μεταξύ άλλων, ο Γιώργος Χειμωνάς στην εισαγωγή του στην μετάφραση της Μήδειας του Ευριπίδη, που αριστοτεχνικά εκπόνησε και κυκλοφόρησε το 1990, πριν 31 χρόνια! 

Είχα μαγευτεί με την μετάφραση του Χειμωνά, μα τώρα είμαι μαγεμένος με την απόδοσή της στη σκηνή από τον Δημήτρη Γεωργαλά, στο Μπάγκειον. 

Και καθώς άκουγα τον λόγο του Χειμωνά, σκεφτόμουν πόσο ανέδειξε την ποιητικότητα του Χειμωνά ο Δ. Γεωργαλάς, τόσο που η μουσική (που μόνη αυτή απ' όλες τις τέχνες, κατά τον Χειμωνά, έχει την ευκολία να διαταράξει την οχυρωμένη συγκίνηση) έμοιαζε σχεδόν περιττή, αν και - με μικρό ρόλο- υποβλητική (του Πλάτωνα Ανδριτσάκη), καθώς το Πένθος κυριαρχούσε. 

Σημειώνω εδώ κάτι όχι γνωστό στους πολλούς. Χειμωνάς και Ανδριτσάκης είχαν κάνει μαζί σπουδές ψυχανάλυσης στο Παρίσι. Γνωρίζονταν, δηλαδή, δι' άλλης οδού. 

Πώς κατάφερε, λοιπόν, ο Δ. Γεωργαλάς να χτίσει μια τέτοια τραγωδία «δωματίου», σ΄ ένα δωμάτιο εγκαταλελειμμένου ξενοδοχείου, με πέντε ηθοποιούς, χωρίς σκηνικά ή άλλα ευρήματα, παρά μόνο εκείνα που εξασφάλιζαν την «οικονομία» της παράστασης; Το έκανε γιατί είναι ένας «εραστής του πένθους». 

Για τον ήρωα της τραγωδίας, την Μήδεια, που ενσάρκωσε συγκλονιστικά η Τζούλη Σούμα, το πένθος "είναι η μοναδική όσο και φυσική κατάστασή του", λέει ο Χειμωνάς. Και συνεχίζει: «Παραπάνω: το πένθος παράγει και συνεχώς μεγεθύνει την απάνθρωπη τόλμη του. Ακόμα παραπάνω: ηδονίζεται από το πένθος. 

Αυτός ο αδιόρατος βαθύς έρωτας του πένθους μοιάζει να μεταγγίζεται και στα άλλα πρόσωπα του δράματος. όλοι κινούνται, με επικεφαλής τον ήρωα, αδιαμαρτύρητα, πειθήνια, μέσα στη θολή μνήμη μιας ανεπανόρθωτης (και εξάλλου αναπότρεπτης κάποτε) Πτώσης: αυτό πρέπει να είναι το τετελεσμένο που εννοούσα πριν – η βάναυση απόσπαση του ατομικού όντος από το κοινό είναι, δηλαδή η γέννηση του θανάτου. Και από αυτό το τετελεσμένο εφύτρωσε η συγκίνηση και πήρε την πρώτη της, την πιο καθαρόαιμη μορφή που είναι ένα πένθος. Έκτοτε, ό,τι θα συγκλονίζει τον άνθρωπο θα είναι πόνος. Και ό,τι θα ανασκάπτει τον πόνο θα είναι ηδονικό. 

Ώστε το τραγικό κατάγεται από προϊστορικές στην πνευματική διαδρομή του ανθρώπου – από προπατορικές απώλειες και καταδίκες της ύπαρξής του. Και αυτά τα προπατορικά στίγματα δεν έχουν γεννήσει την Ενοχή μας, όπως πιστέψαμε, αλλά μας έχουν εσαεί σφραγίσει με το Πένθος.» 

Η Μήδεια του Δ. Γεωργαλά είναι πενθηφόρος, αλλά με μια δύναμη ζωής! Γιατί κι ο θάνατος απαιτεί γενναιότητα και δεν είναι τυχαίο που στην παράσταση η Μήδεια δεν φαίνεται να σκοτώνει τα παιδιά της. Όταν τα σκοτώνει τα γεννάει! Αυτό είναι ένα καταπληκτικό εύρημα του Γεωργαλά, όχι θεατρικό, μα οντολογικό. Ό,τι γεννιέται πεθαίνει, αργά ή γρήγορα… 

Και οι πέντε ήσαν υπέροχοι: Τζούλη Σούμα (Μήδεια), Δημήτρης Γεωργαλάς (Ιάσων), Νίκος Δερτιλής (Κρέων/Αιγέας), Μαργαρίτα Βαρλάμου (τροφός), Βασίλης Ψύλλας (αγγελιαφόρος). 

Λειτουργικά, από κάθε άποψη, και στιβαρά τα κοστούμια του Δημήτρη Ντάσιου. 

Μια παράσταση καταλυτική! 

«Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας», έλεγε ο Κάρολος Κουν. 

Σε τέτοιες παραστάσεις, σαν την Μήδεια του Δ. Γεωργαλά, αυτό ισχύει στο ακέραιο και για τους συντελεστές αλλά και για τους θεατές. Θα έλεγα, παραφράζοντας τον Κουν, πως κάνουμε θέατρο όλοι μας, για να πενθήσουμε τους εαυτούς μας, ως ερασταί του πένθους…

ΜΝΗΜΗ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΔΟΧΕΙΑΡΙΤΟΥ

Ιερομόναχος Φιλόθεος Δοχειαρίτης (1963-2021)
Φωτογραφία: Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων 

Εκοιμήθη ο ιερομόναχος και ψάλτης της Ι. Μονής Δοχειαρίου του Αγίου Όρους Φιλόθεος. 

Γεννήθηκε (1963) στην Aθήνα (κατά κόσμον Γεώργιος Στυλιανού Παπαδόπουλος). Πτυχιούχος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Aθηνών, με σπουδές στην εκκλησιαστική και ευρωπαϊκή μουσική. Nέος πολύ εκάρη μοναχός (1985). Εγκαταβίωσε στην I. M. Δοχειαρίου, όπου ανέδειξε ψάλλοντας το ιδιοπρόσωπο μουσικό του τάλαντο. 

Ο μακαριστός συμμετείχε στο πρόγραμμα ηχογραφήσεων Εκκλησιαστικής Μουσικής του Μανόλη Χατζηγιακουμή και συγκεκριμένα στην εκτέλεση της Τιμιωτέρας Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου και Δαμιανού Βατοπεδινού ("Μνημεία", Οκτάηχα, CD 1ο και 2ο). 

Τα σημαντικά αυτά μέλη ηχογραφήθηκαν τον Μάϊο - Απρίλιο του 1993 (συμμετείχε ως ισοκράτης και ο Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος). 

Ο επιμελητής της έκδοσης Μανόλης Χατζηγιακουμής σημειώνει για την "Τιμιωτέρα" Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου: 

"Στην παρούσα έκδοση την Τιμιωτέρα ψάλλουν οι Αγιορείτες μοναχοί Αντίπας, Αμφιλόχιος, Φιλόθεος, Ιωσήφ, και κατά τη μεταγραφή του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (Εθν. Βιβλ. Της Ελλάδος, ΜΠΤ αρ. χφ 704, φ 210r-12v). Το οκτάηχο αυτό μέλος, αντίθετα από άλλες περιπτώσεις, δεν έχει επιβιώσει στη λειτουργική πράξη. Πρέπει να σημειωθεί ότι η δυσκολία (και η ευθύνη) για την εκτέλεση μελών που δεν επιβιώνουν πια είναι πολύ μεγάλη. Από την άποψη αυτή, η επιλογή των Αγιορειτών πατέρων κρίθηκε η πιο πρόσφορη, καθώς το βίωμα, η εμπειρία, η γνώση, η ζωντανή ακόμη ερμηνευτική παράδοση μπορούσαν να προσεγγίσουν περισσότερο αποτελεσματικά την ουσία και τον χαρακτήρα ενός τόσο παλαιού μέλους. Έτσι, στην ερμηνεία της Τιμιωτέρας από τη συγκεκριμένη τετράδα των Αγιορειτών πατέρων διαπιστώνονται πολλά και σπουδαία (εσωτερικά και εξωτερικά) γνωρίσματα. 1) Η ταυτοφωνία στην εκφορά. O τρόπος αυτός μας εισάγει σε μιαν ιδιότυπη, για τον κοινό ακροατή, ακουστική πραγματικότητα: την ταυτόφωνη κοινοβιακή ψαλμωδία (με άκουσμα τόσο διαφορετικό από το δυτικότροπο χορωδιακό). Κατ' αυτήν, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι ψάλλοντες αναιρούν και υποτάσσουν την ατομικότητα στο κοινό βίωμα, στο κοινό ήθος, στην κοινή έκφραση. O ερμηνευτικός αυτός τρόπος αναδεικνύει έξοχα την παλαιότροπη υπόσταση του ιστορικού αυτού μέλους. 2) Το ήθος. Δηλαδή, η αποτύπωση στην ερμηνεία του ειδικού ψυχικού και πνευματικού φορτίου των εκτελεστών και του οικείου Αθωνικού χώρου. Μέσα σε πνεύμα ταπεινοφροσύνης και στιβαρότητας υμνείται όντως και δοξάζεται, στην παρούσα εκτέλεση, το πρόσωπο της Παναγίας, με πίστη και χωρίς καμιάν επιτήδευση. Από την άποψη αυτή, στην ερμηνεία εδώ υπηρετείται λαμπρά ο ουσιαστικός, και βαθύτερος, στόχος της εκκλησιαστικής ψαλμωδίας. 3) Το ύφος. Έντεχνο και καλλιεπές, αδρό, στιβαρό, ήπιο. Συνακόλουθος και ο ρυθμός, με τον ισχυρό τονισμό στα Κείμενα και τον περισσότερο ταχύ δίσημο βηματισμό στα Κρατήματα. Η ποικιλία αυτή, χωρίς να αναιρεί το επίσημο εκκλησιαστικό ύφος, αντίθετα τονίζει και πλουτίζει το ευάρεστο άκουσμα. Και στο σημείο αυτό ένα ενδιαφέρον υπόδειγμα πολυπρόσωπης «από χορού» εκτέλεσης. 4) Τα ποικίλματα. Κατά την επιμέρους εκτέλεση, πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα, δεν γίνεται απλή ερμηνευτική ανάγνωση της χειρόγραφης μεταγραφής του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος. Αντίθετα, το μέλος πλουτίζεται με πολλά ποικίλματα (και αναλύσεις) κατά την προφορική παράδοση του Αγ. Όρους, τα οποία ωστόσο εντάσσονται και εδώ φυσιολογικά μέσα στην κανονική ροή του όλου ερμηνευτικού σχήματος. Τα στοιχεία αυτά, ύφος, ήθος, επιμέρους εκτέλεση, καθιστούν την ερμηνεία υποδειγματική (για τα σύγχρονα δεδομένα) και, ταυτόχρονα, λειτουργική και ζώσα. Η Τιμιωτέρα του Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου, μέλος έντεχνο και πρωτότυπο, και με ιδιάζουσα θέση στην ιστορία της Εκκλησιαστικής μουσικής, με πλούσια επίσης χειρόγραφη παράδοση, γίνεται σήμερα για πρώτη φορά ακουστικά γνωστή, ενώ αναδεικνύεται έξοχα, με την παρούσα ερμηνεία, ο ουσιαστικός και περίτεχνος χαρακτήρας της. Με τον τρόπο αυτόν, προάγεται και εδώ η ορθή γνώση (και η ανάδειξη) ενός τόσο σπουδαίου, και παραμελημένου μέχρι σήμερα, μουσικού πολιτισμού".

Για την ηχογράφηση της "Τιμιωτέρας" Δαμιανού του Βατοπαιδινού ο Μ. Χατζηγιακουμής γράφει: 

"Την Τιμιωτέρα εκτελούν και εδώ οι Αγιορείτες μοναχοί Αντίπας, Αμφιλόχιος, Φιλόθεος, και Ιωσήφ. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1993. Πρέπει να σημειωθεί ότι με τους ίδιους συντελεστές έχει εκτελεσθεί και η μεταγραφή του Γρηγορίου πρωτοψάλτου (Αρχείο). Η ερμηνεία των Αγιορειτών πατέρων στην Τιμιωτέρα του Δαμιανού του Βατοπεδινού παρουσιάζει τα ίδια σπουδαία γνωρίσματα, τα οποία έχουν ήδη επισημανθεί και στην Τιμιωτέρα του Κωνσταντίνου: καλή γνώση και καλή χρήση του ιστορικού υλικού, πίστη, αισιοδοξία, στιβαρότητα, ήθος, ταπεινοφροσύνη, και μάλιστα όπως αυτή εκφράζεται και πάλι μέσα από την ταυτόφωνη ομαδική ψαλμωδία. Ωστόσο, εδώ πρέπει να τονισθούν επιπλέον δύο ιδιαίτερα στοιχεία. 1) Το πρώτο αναφέρεται στην πεποικιλμένη αναλυτική εκτέλεση. Πρόκειται για την πιστή εκτέλεση του κειμένου της μεταγραφής του Εφεσίου χωρίς καθόλου πρόσθετα ποικίλματα από την προφορική παράδοση του Όρους (όπως, αντίθετα, συμβαίνει στην Τιμιωτέρα του Κωνσταντίνου). Παρόμοιος εμπλουτισμός της ερμηνείας κρίθηκε (ασφαλώς) περιττός, όχι μόνο γιατί θα οδηγούσε σε εμφανή επιτήδευση, αλλά και γιατί (προφανώς) πολλά ποικίλματα της Αγιορειτικής παράδοσης καλύπτονται από τη συγκεκριμένη πλούσια μελισματική μεταγραφή. Έτσι, στο σημείο αυτό διατηρείται ισχυρό το αίσθημα της σοφίας και του μέτρου. 2) Το δεύτερο, σε αντίθεση με την προηγούμενη αντιμετώπιση, είναι ο επιβεβλημένος τονισμός, από την ουσία του μέλους, του δυναμικού και νεότροπου ύφους. Εδώ εξαίρονται ιδιαίτερα η έμφαση, η σιγουριά, το στεντόρειο, ερμηνευτικά στοιχεία που ανταποκρίνονται άριστα στον χαρακτήρα του μέλους. Και αυτά πάντως με αυτοπειθαρχία και έλεγχο, χωρίς να ακυρώνεται έτσι ο εσωτερικός στόχος της ερμηνείας (που είναι ο ύμνος και το εγκώμιο της Παναγίας). Με τα δεδομένα αυτά, το μέλος ηχεί στην εκτέλεση υψήγορο, δυναμικό, ελεύθερο και, ταυτόχρονα, σεμνοπρεπές, βαθύ, ήρεμο. Η Τιμιωτέρα του Δαμιανού του Βατοπεδινού είναι ένα μέλος καθαρά Αγιορείτικο, το οποίο, στην παρούσα συγκυρία, ερμηνεύεται επίσης από Αγιορείτες μοναχούς με πνεύμα και ήθος καθαρά Αγιορείτικο. Γενικότερα, αποτελεί ένα από τα πιο σπουδαία ιστορικά μέλη που προάγει αποφασιστικά την καθόλου εκκλησιαστική σύνθεση. Στην πράξη μάλιστα θεωρείται το άμεσο πρότυπο στο αριστουργηματικό Θεοτόκε Παρθένε του μαθητή, και σύγχρονου, του Δαμιανού Πέτρου Μπερεκέτη". 

ΝΟΣΤΑΛΓΩΝΤΑΣ ΤΗ "ΝΟΣΤΑΛΓΟ" ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ ΣΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΟΧΑΡΑΚΗ

Στο πλαίσιο του Κύκλου «Μούσα Ποιητική» του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β&Μ Θεοχαράκη, την Πέμπτη 13 Ιανουαρίου 2022, και ώρα 20.30, θα παρουσιαστεί στο θέατρο του Ιδρύματος «Η Νοσταλγός» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. 

Το κορυφαίο αφήγημα του Παπαδιαμάντη «Η Νοσταλγός» συνδυασμένο με βυζαντινούς ύμνους, αλλά και ύμνους γραμμένους από τον ίδιο. Οι φωνές των ιεροψαλτών διαλέγονται με την ευαισθησία, την τρυφερότητα, τη μοναξιά, τον ερωτικό καημό, τη νοσταλγία της Λαλιώς, της Νοσταλγού, προβάλλοντας τον αισθησιασμό και την αγιότητα του συγγραφέα. 

Αφήγηση: Ιουλίτα Ηλιοπούλου 

Ψάλλει το Βυζαντινό σύνολο «Πολύτροπον» υπό την διεύθυνση του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου.

Ο ΠΛΑΣΤΟΣ ΕΛΥΤΗΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σε σημερινό δελτίο τύπου της Ι. Μητροπόλεως Πατρών αναφέρεται ότι κατά την Δοξολογία επί τη εθνική επετείω της 28ης Οκτωβρίου 1940 στον Μητροπολιτικό Ναό Ευαγγελιστρίας Πατρών, «ὁ Σεβασμιώτατος ἀνέγνωσε κείμενο ἀπό τόν Ἐλύτη, ὁ ὁποῖος γράφει: 

«Τήν θύμηση αύτή δέν ὑπάρχουν λόγια νά τήν ποῦμε. Ὅσοι τήν ζήσαμε τήν κρατᾶμε φυλαχτό πανάκριβο. Ἀμόλευτο στούς καιρούς, θύμηση ἀπό φωτιά καί θρῦλο πού διαλύει μέσα στόν χρόνο την περιπέτεια, πού ταξιδεύει ἀπό κορφή σέ κορφή καί ἔρχεται ἀπό τήν Πίνδο στά πέρατα τῆς γῆς…Ἔρχεται νά στήσῃ λάβαρα στίς ψυχές μας, νά πῇ πώς ἐδῶ μετριέται ἀκόμα ὁ πυρετός καί ἡ ὀργή τῶν ἀθανάτων…». 

Το ίδιο ακριβώς κείμενο είχε παραθέσει ο μητροπολίτης Πατρών Χρυσόστομος και κατά τον εορτασμό της επετείου το 2019 και το 2020, σημειώνοντας πάντα ότι είναι του Ελύτη. Προφανώς του αρέσει και το επαναλαμβάνει κάθε χρόνο. 

Όμως, το συγκεκριμένο απόσπασμα δεν απαντάται στα Άπαντα του ποιητή. Ούτε στα ποιητικά ούτε στα πεζά. Έχει μήπως υπ’ όψιν του κάποιο …αθησαύριστο κείμενο του Ελύτη ο μητροπολίτης Χρυσόστομος; Θα πρόκειται για φιλολογική ανακάλυψη και γι’ αυτό θα πρέπει να γνωστοποιήσει την σχετική πηγή. Πάντως και το ύφος του αποσπάσματος δεν προδίδει Ελύτη. Είναι πολύ …λίγο γι’ αυτόν. 

Το συγκεκριμένο ποιημάτιον κυκλοφορεί ανυπόγραφο στο διαδίκτυο – κυρίως σε σχολικού τύπου ανθολογίες - και σε ελάχιστες περιπτώσεις αποδίδεται στον Ελύτη, χωρίς αναφορά στην πηγή. Σε κάποιες ιστοσελίδες έχει τον τίτλο: «Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑ». Τέτοιος τίτλος στον Ελύτη δεν υπάρχει. 

Γνωστή η τακτική πολλών σε σχέση με τον ποιητή. Αποδίδουν σ’ αυτόν φράσεις που ποτέ δεν είπε ή έγραψε, προκειμένου να προσδώσουν κύρος στα παραθέματά τους. 

Η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου έχει γράψει για το φαινόμενο του «πλαστού» Ελύτη στο διαδίκτυο: 

«Θα ήταν ίσως μόνο μια ανόητη κίνηση ενός αφελούς που ξύπνησε ένα πρωί και είπε να δώσει στις ιδέες του επίφαση κύρους και συνάμα να γελάσει με την ημιμάθεια των άλλων· γίνεται όμως κακόβουλη πράξη γιατί αφ’ ενός μεν προσβάλει τον ποιητή, όταν ψευδώς του αποδίδεται κάτι που δεν θα μπορούσε ποτέ να έχει γράψει, αλλά αφ’ ετέρου παραπλανά νέους ή και αθώα καλοπροαίρετους χρήστες του διαδικτύου, που δεν έχουν ίσως την γνώση, ή τα αντανακλαστικά για να καταλάβουν απ’ την πρώτη φράση πόσο απέχει ο συγγραφέας του κειμένου από τον ποιητή! 

«Τρώγε την πρόοδο, έλεγε ο Ελύτης, και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της»! Αρκεί να ξέρεις κάποτε και να τα φτύνεις, θα πρόσθετα τώρα πια».

"ΠΡΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΝ" ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΠΡΟΚΟΠΗ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟ

Η ενορία του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού παρουσιάζει την διαδικτυακή εκπομπή «Προς Εκκλησιασμόν», όπου φιλοξενούνται εργάτες του πνεύματος και της τέχνης. 

Στην εικοστή πέμπτη εκπομπή προσκεκλημένος ο τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπιος Παυλόπουλος. 

Παρουσιάζει ο π. Μιχαήλ Σταθάκης, προϊστάμενος του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Ν. Ψυχικού.

Την επιμέλεια της εικόνας και του ήχου είχαν η Κατερίνα Λεονάρδου και η Μαργαρίτα Στασινού. 

 

Ο Προκόπιος Παυλόπουλος γεννήθηκε το 1950 στην Καλαμάτα. Το 1968 εισήχθη στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποίαν αποφοίτησε με άριστα το 1973. Συνέχισε, σε μεταπτυχιακό επίπεδο, τις σπουδές του στο Παρίσι και συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο Paris II. Το 1974 έλαβε Δίπλωμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στο Δημόσιο Δίκαιο (DEA de Droit Public) και το 1977 αναγορεύθηκε με άριστα διδάκτωρ (Doctorat d’ État). Το 1982 εξελέγη και ακολούθως διορίσθηκε Εντεταλμένος Υφηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και, μετά από διαδοχικές κρίσεις στις βαθμίδες του Επίκουρου Καθηγητή (1983) και του Αναπληρωτή Καθηγητή (1985), εξελέγη Καθηγητής της ίδιας Σχολής το 1989. Επιπροσθέτως, δίδαξε και διεξήγαγε έρευνα ως Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris II (1986). 

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ 

Ο Προκόπιος Παυλόπουλος υπήρξε ενεργός πολιτικός, αρχής γενομένης από το 1974-1975, κατά την άσκηση καθηκόντων Γραμματέα του πρώτου (προσωρινού) Προέδρου της Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλου. Διετέλεσε μέλος της Οικουμενικής Κυβέρνησης Ξ. Ζολώτα (1989-1990), στην οποίαν μετείχε ως Αναπληρωτής Υπουργός Προεδρίας, αρμόδιος για τα ΜΜΕ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος. Το 1990 ανέλαβε καθήκοντα Διευθυντή του Νομικού Γραφείου της Προεδρίας της Δημοκρατίας, επί προεδρίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 1995. Μεταξύ 1995 και 1996 ήταν Εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας. Το 1996 εξελέγη Βουλευτής Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας και ως το 2000 άσκησε καθήκοντα Τομεάρχη Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης. Από το 2000 ως το 2014 εκλεγόταν συνεχώς Βουλευτής Α΄ Αθηνών. Από το 2000 έως το 2004 ήταν Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας. Μεταξύ 2004-2009 διετέλεσε, αδιαλείπτως, Υπουργός Εσωτερικών στις Κυβερνήσεις Κώστα Καραμανλή, με την ενιαία μορφή που είχε τότε το Υπουργείο αυτό. Στις 18 Φεβρουαρίου του 2015 εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας με πλειοψηφία 233 ψήφων επί 300.

ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ 

Το συγγραφικό έργο του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλοπούλου συντίθεται από βιβλία, ελληνόγλωσσα άρθρα, γνωμοδοτήσεις και ξενόγλωσσα άρθρα.

ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στα 2008 ο ιστορικός Ναός του Αγίου Δημητρίου Κερατέας Αττικής, μας έδωσε ένα πολύτιμο βιβλίο για την ιστορία του, το οποίο συνέγραψε ο φιλόπονος Αρχιμανδρίτης Τιμόθεος Γ. Αγγελής, γέννημα και θρέμμα της Κερατέας. Το βιβλίο αυτό – με πρόλογο του μακαριστού Μητροπολίτου πρ. Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Αγαθονίκου – είναι ιδιαίτερα καλαίσθητο, αλλά αποτελεί και μια σημαντική καταγραφή: ιστορίας, προσώπων, γεγονότων, φωτογραφιών. 

Την ίδια χρονιά έχουμε μια έκδοση του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Μαρκοπούλου «Αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τα εγκαίνια του Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου Μαρκοπούλου». Η έκδοση περιλαμβάνει ουσιαστικά τα πρακτικά της διημερίδας που είχε γίνει το 2004. Εκεί περιλαμβάνεται και μία εισήγηση του Δρος Αρχιτεκτονικής Γρηγόρη Πουλημένου, με θέμα: «Ο Άγιος Ιωάννης Μαρκοπούλου και οι καθεδρικοί ναοί των κωμοπόλεων των Μεσογείων». 

Ο ερευνητής κάνει ειδική αναφορά στον Άγιο Δημήτριο Κερατέας και, μάλιστα, προβαίνει σε μια εξαιρετική διαπίστωση. 

Γράφει για την αρχιτεκτονική του ναού: «Τη θέση του τρίλοβου εξωνάρθηκα παίρνει μια επιμήκης στοά με πεντάλοβη τοξοστοιχία που καταλαμβάνει όλο το πλάτος της πρόσοψης. Η χρήση της επιμήκους στοάς στην πρόσοψη που αντικαθιστά τον τρίλοβο εξωνάρθηκα δεν είναι συνηθισμένη στη ναοδομία της εποχής. Συναντάται σε λίγα πλούσια μνημεία που χτίστηκαν με μνημειακές προθέσεις, όπως π.χ. στον Άγιο Ανδρέα και στην Παντάνασσα στην Πάτρα και στον Άγιο Διονύσιο των Καθολικών στην Αθήνα». 

Έτσι, Κερατέα και Πάτρα συνδέονται περιέργως πως… αρχιτεκτονικώς… 

Παραθέτουμε στη συνέχεια ολόκληρη την μελέτη του Γρηγόρη Πουλημένου.

   

Στα 2010 ο Σταύρος Μαμαλούκος, καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, παρουσίασε στο Β΄ Επιστημονικό Συμπόσιο Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης, εισήγηση με θέμα: «Ο ναός του Αγίου Δημητρίου Κερατέας. Ιστορία και αρχιτεκτονική ενός ενοριακού ναού στην Αττική». 

Τα Πρακτικά του Συμποσίου εκδόθηκαν το 2012 και παραθέτουμε στη συνέχεια αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα, από αρχιτεκτονικής απόψεως, μελέτη. 

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου Κερατέας, περιφερειακός και άγνωστος στους πολλούς, στέκει σήμερα αγέρωχος, συνεχίζοντας την πορεία του προς την αιωνιότητα και αποκαλύπτοντάς μας συνεχώς την ξεχωριστή, από κάθε πλευρά, ιστορία του.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟΠΝΟΟ ΟΡΑΤΟΡΙΟ "ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ" ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΑΣΤΡΙΝΙΔΗ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Το  Ορατόριο "Άγιος Δημήτριος" είναι ίσως το κορυφαίο έργο του σπουδαίου συνθέτη Νίκου Αστρινίδη (1921-2010) και μια από τις λαμπρότερες συμφωνικές σελίδες της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ολοκληρώθηκε το 1962 ύστερα από παραγγελία του Δήμου Θεσσαλονίκης για την πεντηκοστή επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης.

Το 1966 στο πλαίσιο των Α΄ Δημητρίων ο συνθέτης παρουσίασε σε πρώτη εκτέλεση ολόκληρο το ορατόριο «Άγιος Δημήτριος», για 4 σολίστ, χορωδία και ορχήστρα, σε κείμενο του σημαντικού ποιητή Γιώργου Θέμελη. Ένα έργο μεγάλης πνοής, με θαυμάσια αρμονικά ευρήματα, έντονα δραματικό και λυρικό χρώμα με ισορροπία μεταξύ των αφηγηματικών και μουσικών μερών (δεξιοτεχνική χρησιμοποίηση των χάλκινων πνευστών), 

Ο μελετητής του έργου του συνθέτη, Ηλίας Χρυσοχοΐδης, συνεργάτης ερευνητής στο Τμήμα Μουσικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ (Research Associate, Department of Music Academic staff, Stanford Continuing Studies Stanford University), μας πληροφορεί ότι η σύνθεση όπερας υπήρξε ο απώτερος δημιουργικός στόχος του Ν. Αστρινίδη. Το ορατόριο Άγιος Δημήτριος, για παράδειγμα, ξεκίνησε ως σχέδιο για όπερα που σύντομα ευνουχίστηκε όταν ο ανίδεος Έλληνας της Διασποράς πληροφορήθηκε ότι κανείς στην Ελλάδα δεν τα βάζει με την Εκκλησία (ένας οπερατικός Άγιος Δημήτριος τη δεκαετία του 1950 ήταν πέτρα σκανδάλου). Έτσι, ο συνθέτης ακολούθησε τον δρόμο του Ορατορίου και μας έδωσε μια λαμπρή σελίδα του είδους! Περιώνυμη είναι η επεξεργασία και εναρμόνιση του Απολυτικίου του Αγίου Δημητρίου "Μέγαν εύρατο...", που ο συνθέτης συμπεριέλαβε στο ορατόριό του.

Παραθέτουμε, στη συνέχεια, ένα σύντομο αφιέρωμα στο ορατόριο Άγιος Δημήτριος μέσα από τεκμήρια του Αρχείου του συνθέτη που βρίσκεται στις συλλογές της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος "Λίλιαν Βουδούρη", του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής. 

   

Ο Νίκος Αστρινίδης αποτελεί εξόχως ενδιαφέρουσα μορφή της Ελληνικής Διασποράς στα Βαλκάνια. Γεννήθηκε το 1921 στη Βεσσαραβία, μέρος τότε της Ρουμανίας, από Έλληνα πατέρα και Ρουμανορωσσίδα μητέρα. Σπούδασε μουσική και Χημεία στο Βουκουρέστι έως ότου η Σοβιετική εισβολή του 1940 διέλυσε την οικογένειά του και τον οδήγησε στη Μέση Ανατολή. Εκεί ο Αστρινίδης κατατάχτηκε στην Ελληνική Βασιλική αεροπορία και έπειτα από δύο έτη στο μέτωπο της Λιβύης, μετατέθηκε στο Κάιρο όπου συνέχισε τη μουσική του εκπαίδευση και άρχισε την καριέρα του. Με το πέρας του πολέμου μετανάστευσε στο Παρίσι τελειώνοντας τη Schola Cantorum και αρχίζοντας διεθνείς περιοδείες ως πιανίστας και συνοδός μεγάλων ονομάτων της Παρισινής σκηνής. Το 1965 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη συμβάλλοντας έκτοτε στην αναβάθμιση της μουσικής ζωής της πόλης ως διευθυντής της Φιλαρμονικής του Δήμου και άλλων συγκροτημάτων, συνθέτης ορατορίων και συμφωνικών έργων, πιανίστας, και παιδαγωγός.

Ο Νίκος Αστρινίδης πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 2010. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παραμένει ανέκδοτο. 

Ο Όμιλος Φίλων του Νίκου Αστρινίδη ήθελε το 2021 ως "Έτος Νίκου Αστρινίδη", αφού συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννησή του. 

Δυστυχώς, απ' όσο γνωρίζω, κάτι τέτοιο δεν έγινε. 

Ο προγραμματισμός που έχει ανακοινώσει ο Όμιλος Φίλων του συνθέτη, είχε πολύ συγκεκριμένους και δίκαιους στόχους: 

- Ένταξη του έργου “Συμφωνία 1821” του Νίκου Αστρινίδη στις εκδηλώσεις για τη 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης. 

- Ενσωμάτωση των “Νεανικών χρόνων του Μ. Αλεξάνδρου” στην προβολή της Μακεδονικής Ιστορίας. - Ανάδειξη του έργου “Αγιος Δημήτριος” ως μουσικού εμβλήματος της Θεσσαλονίκης. 

- Πολυεθνικό Φεστιβάλ “Νικου Αστρινίδη” (Ρουμανία, Ουκρανία, Ισραήλ, Αίγυπτος, Κύπρος, Γαλλία, Ελλάδα), δηλ. στις χώρες όπου έζησε και δημιούργησε μουσικά ο Νίκος Αστρινίδης. 

- Ένταξη των έργων του μουσουργού σε προγράμματα των υπουργείων (Παιδείας, Εσωτερικών (Μακεδονίας – Θράκης) Αποδήμου Ελληνισμού, κ.α.).

Θα έπρεπε να παίζεται και το έργο «Στο Χριστό, στο κάστρο», συμφωνικό διήγημα για αφηγητή, χορωδία και ορχήστρα (1991), βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, από τον θάνατο του οποίου συμπληρώθηκαν 110 χρόνια φέτος. Νομίζω πως δεν υπάρχει αντίστοιχο έργο λόγιας μουσικής πάνω σε Παπαδιαμαντικό κείμενο. 

Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Ηλίας Χρυσοχοΐδης: “Το εθνικό στοιχείο στη θεματική των έργων του Νίκου Αστρινίδη είναι έντονο κι΄ έγινε ίσως η “αιτία” για την αντιμετώπιση ως του συνθέτη που έδωσε μουσική υπόσταση σε σημαντικές στιγμές της μακεδονικής ιστορίας - τόσο ώστε να έρθει ίσως σε δεύτερη μοίρα η υψηλότατου επιπέδου μουσική του παραγωγή. Αυτό που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας είναι το ότι ο Αστρινίδης προσέγγισε την ελληνική ιστορία όπως οι Έλληνες της Διασποράς κι΄ όχι οι …”γηγενείς”. Κι αυτό το στοιχείο μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα! Η οπτική της ιστορίας από έναν Έλληνα της Διασποράς και κοσμοπολίτη, που συγκινείται πολύ από την Ελληνική ιστορία, η οποία τον συνέχει. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια αναλυτικό κείμενο του καθηγητή Ηλία Χρυσοχοΐδη και ενδεικτικά αποσπάσματα από το Ορατόριο "Άγιος Δημήτριος". 

ΕΝΑ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ

Αθηνά Κακούρη, Αλφαβητάρι Νεοελληνικής Ιστορίας. Επανάσταση – Καποδίστριας – Όθων. 1821-1862, Εκδόσεις Καπόν, Αθήνα 2021, 292 σελ. ISBN: 978-618-5209-82-7 

Το νέο βιβλίο της αειθαλούς κας Αθηνάς Κακούρη είναι γεγονός!

Τη χρονιά που γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, η Αθηνά Κακούρη, η οποία μας έδωσε πριν λίγα χρόνια το 1821 - Η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε (και στα αγγλικά), τώρα μας δίνει ένα Αλφαβητάρι Νεοελληνικής Ιστορίας. 

Επικεντρωμένη στα ουσιώδη και σημαντικά, αυτή η νέα αφήγηση των τριών πρώτων φάσεων του νεώτερου ελληνικού κράτους φιλοδοξεί να δώσει στον μέσο Έλληνα ένα ανάγνωσμα που θα αποτυπώσει στην μνήμη του εύκολα και δυνατά τις αδρές γραμμές της καθεμιάς απ’ αυτές τις περιόδους. 

Ταυτοχρόνως εξετάζει από νέες οπτικές γωνίες τα θέματα της εποχής εκείνης: Τι κερδήθηκε και τι δεν κατορθώθηκε με την Επανάσταση του 1821; Από τις τρεις δυνάμεις που έκαναν εφικτή την επιτυχία της, την Εκκλησία, τους στρατιωτικούς και τους πολιτικούς/προύχοντες, ποιες έχασαν έδαφος επί Όθωνος; Γιατί; Και με τι συνέπειες; Το όραμα του Βαυαρού βασιλιά Λουδοβίκου Α’ ποιο ήταν; Υλοποιήθηκε; Το ενστερνίσθηκε ο Έλληνας; Ο καθολικισμός του Όθωνος και η ατεκνία του βασιλικού ζεύγους κατά πόσον συνέβαλαν στην αστάθεια του πολιτεύματος; Χρηματοδότηση - τα εξωτερικά δάνεια και η χρησιμοποίησή τους ως εργαλεία πιέσεων. Γραφειοκρατία - οι απαρχές και οι στρεβλώσεις της. 

Συνοπτικό και εύληπτο, το Αλφαβητάρι φιλοδοξεί επίσης να αποτελέσει βοήθημα προς τους φιλολόγους καθηγητές στην απαιτητική και σύνθετη διδασκαλία της Ιστορίας.

Παραθέτουμε στη συνέχεια μια παρουσίαση του νέου αυτού πονήματος της κας Αθηνάς Κακούρη από τον Δρα Στέφανο Καβαλλιεράκη, Διευθυντή του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών-Ιδρύματος Βούρου Ευταξία, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ το Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2021. 

Στη συνέχεια, η εκπομπή που πραγματοποιήσαμε με την συγγραφέα Αθηνά Κακούρη στο πλαίσιο της σειράς "Προς Εκκλησιασμόν" - μία παραγωγή του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού - όπου μιλήσαμε εκτενώς για την Ελληνική Επανάσταση, με αφορμή το βιβλίο της 1821. 

"ΠΡΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΝ" ΜΕ ΤΗΝ ΜΑΕΣΤΡΟ ΡΟΖΗ ΜΑΣΤΡΟΣΑΒΒΑ

Η ενορία του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού παρουσιάζει την διαδικτυακή εκπομπή «Προς Εκκλησιασμόν», όπου φιλοξενούνται εργάτες της Εκκλησίας, του πνεύματος και της τέχνης. 

Στην εικοστή τέταρτη εκπομπή προσκεκλημένη η μουσικός και μαέστρος της παιδικής χορωδίας Rosarte, Ρόζη Μαστροσάββα. 

Επιμελείται και παρουσιάζει ο Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος. 

Η μαέστρος Ρόζη Μαστροσάββα μιλάει στην εκπομπή για τις σπουδές της και την μουσική της διαδρομή, για την χορωδιακή πράξη στην Ελλάδα σήμερα και βέβαια για την περίφημη παιδική χορωδία Rosarte που ίδρυσε και διευθύνει "με λογισμό και μ' όνειρο". 

Αξίζει να σημειωθεί πως η Rosarte φιλοξενείται αυτόν τον καιρό για τις πρόβες της, κάθε Σάββατο, στο Πνευματικό Κέντρο του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Ν. Ψυχικού. 

Την επιμέλεια της εικόνας και του ήχου είχαν η Κατερίνα Λεονάρδου και η Μαργαρίτα Στασινού.

 

Η Ρόζη (Τριανταφυλλιά) Μαστροσάββα γεννήθηκε στη Ρόδο. Σπούδασε πιάνο, μονωδία και ανώτερα θεωρητικά στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών. Παρακολούθησε μαθήματα διεύθυνσης χορωδίας με τους A. Κοντογεωργίου και Μ. Λογιάδη. Συνέχισε τις σπουδές της στην Ανώτατη μουσική ακαδημία του Μονάχου, απ’ όπου αποφοίτησε με βαθμό άριστα και ειδίκευση (master) στη διεύθυνσή χορωδίας. Παρακολούθησε σεμινάρια με τους αρχιμουσικούς E. Ericsson, H. Rilling, Er. Ortner καιFr. Bernius Antre van der Merwe, Maria Guinand. Έχει διευθύνει σε Γερμανία και Ελλάδα χορωδίες όπως: Melismachor, Vocal Kreis Cantabile, Singtonics, Amasingers, Χορωδία Φοιτητών Πανεπιστημίου Αιγαίου, φωνητικό σύνολο Con Anima, Μικτή χορωδία ΕΡΤ (συναυλίες και ηχογραφήσεις), Παιδική Χορωδία Δημοτικού Ωδείου Άργους και Δημοτικού Ωδείου Άνω Λιοσίων, χορωδία Νέων Εκπαιδευτηρίων Γ. Μαλλιάρα, Παιδική χορωδία Γ΄ Προγράμματος ΕΡΑ, Παιδική χορωδία Μουσικών συνόλων του Δήμου Αθηναίων, με την οποία κατέκτησε χρυσό μετάλλιο στην 5η χορωδιακή Ολυμπιάδα στο Graz της Αυστρίας το 2008. Δίδαξε σε σεμινάρια χορωδιακής πράξης και στο παιδαγωγικό τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Ρόδος). 

Από το 2008 ίδρυσε και διευθύνει την Παιδική Χορωδία “Rosarte” με την οποία έχει χαράξει μία σπουδαία πορεία στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Η Rosarte είναι η μόνη ελληνική χορωδία που έχει κερδίσει τέσσερα χρυσά μετάλλια σε Ολυμπιάδες Χορωδιών (Graz/Austria 2008, Riga/Latvia 2014, TshwaneS. Africa2018), και συνεργάζεται τακτικά μεταξύ άλλων, σε συναυλίες με όλες τις συμφωνικές ορχήστρες και τις επαγγελματικές χορωδίες της χώρας μας. Τον Οκτώβριο του 2016 ίδρυσε και διευθύνει τη μικτή χορωδία Lafamilia. Διετέλεσε μέλος της διεθνούς επιτροπής (jury) στο διεθνή διαγωνισμό χορωδιών Interkultur την Καλαμάτα. (2017). 

Τον Δεκέμβριο του 2016 πιο τιμητική διάκριση ήταν η βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών στην Πανηγυρική Λαμπρή Τελετή, της παιδικής χορωδίας Rosarte και της Μαέστρου Ρόζης Μαστροσάββα για την προσφορά στις τέχνες και τον πολιτισμό. Τον Οκτώβριο του 2019 δίδαξε στο 1ο Παγκύπριο Χορωδιακό Εργαστήρι που διοργανώθηκε από την πολιτιστική κίνηση Λεμεσού.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ: ΤΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΩΝ

«Τα Πολυχρόνια των Βασιλέων» 

Μουσική Βιβλιοθήκη Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 11-1-2017 

Διάλεξη του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Μια ιστορικομουσικοφιλολογική προσέγγιση του είδους των Πολυχρονίων των Βασιλέων, στο νέο ελληνικό κράτος, με την παράθεση σπάνιου οπτικοακουστικού υλικού. Ο Πολυχρονισμός του Βασιλέως ψαλλόταν πάντοτε, κατά την περίοδο της Βασιλείας στην Ελλάδα, σε κάθε Θεία Λειτουργία, ακριβώς πριν το Αποστολικό ανάγνωσμα, αλλά ψαλλόταν και στις επίσημες Δοξολογίες και σε άλλες τελετές. Πολλοί συνθέτες εκκλησιαστικής μουσικής συνέθεσαν έντεχνα Πολυχρόνια για τους Βασιλείς, τόσο στην βυζαντινή όσο και στην ευρωπαϊκή μουσική. Πολλές από τις συνθέσεις αυτές δημοσιεύτηκαν σε έντυπα μουσικά βιβλία, ενώ άλλες παρέμειναν χειρόγραφες και απόκεινται σε διάφορα αρχεία και ιδιωτικές συλλογές. 

Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος αναφέρθηκε – ενδεικτικά – στο παράδειγμα της Πάτρας, καθώς αρκετοί πατρινοί συνθέτες εκκλησιαστικής μουσικής, ήδη από τον 19ο αιώνα, μελοποίησαν Πολυχρόνια των Βασιλέων καταγράφοντάς τα σε ευρωπαϊκή και βυζαντινή σημειογραφία. Ξεχωρίζουν οι: Δημήτρης Λιάλιος (1869-1940) και Χρήστος Σπηλιόπουλος (πέθανε το 1941). Επίσης, ο ομιλητής αναφέρθηκε και σε σημαντικές ιστορικές στιγμές που συνδέονται με το ξεχωριστό αυτό μουσικό είδος, όπως οι επισκέψεις του Βασιλέως Παύλου στην Κωνσταντινούπολη (1952) επί Πατριάρχου Αθηναγόρου (το Πολυχρόνιο εψάλη στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι) και στο Λίβανο (1959), όπου ο Πολυχρονισμός του Έλληνα Βασιλιά εψάλη στα ελληνικά στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στην Βηρυτό από αραβόφωνους ορθοδόξους. 

Μετά την διάλεξη κλιμάκιο της ιστορικής Τετράφωνης Χορωδίας του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Καρύτση, υπό την διεύθυνση του μαέστρου Νικόλαου Βάλσαμου, απέδωσε ύμνους που ψάλλονταν στις Βασιλικές Τελετές. 

Η εκδήλωση ήταν παραγωγή του Καλλιτεχνικού Συνόλου «Πολύτροπον», του οποίου υπεύθυνος είναι ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος.

Παραθέτουμε στη συνέχεια το βίντεο της εκδήλωσης. 

 

Στο site Άβαλον των Τεχνών δημοσιεύτηκε σε τέσσερις συνέχειες η διάλεξη αυτή. 

Ευχαριστώ θερμά τον Γιώργο Πισσαλίδη, τον φιλόπονο διαχειριστή του Άβαλον των Τεχνών, για την τόλμη του να ανεβάσει ένα τόσο ειδικό και …περίεργο θέμα, αλλά και για την εξαιρετική επιμέλειά του. 

Μπορείτε να δείτε: 
Α' Μέρος 
Β' Μέρος
Γ' Μέρος 
Δ' Μέρος

Δημοσιεύουμε και έναν Πολυχρονισμό του Βασιλέως Παύλου, σε ήχο πλ.β', όπως τον αποδίδει έντεχνα, ο αείμνηστος πρωτοψάλτης Δημήτριος Σουρλαντζής. 

Ο θεολόγος και μουσικός Παναγιώτης Α. Ανδριόπουλος μιλάει στην εκπομπή "Η Μουσική των Προσώπων" και στον Γεώργιο Ντόβολο, στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος 89,5 για «Τα Πολυχρόνια των Βασιλέων», με αφορμή τη διάλεξη που πραγματοποίησε στην Μουσική Βιβλιοθήκη στο Μέγαρο Μουσικής στις 11 Ιανουαρίου 2017.

ΕΝΑ ΚΟΥΙΖ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΝΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

Ο Μάνος Χατζιδάκις με την Χαρούλα Αλεξίου 

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Με αφορμή τα γενέθλια του Μάνου Χατζιδάκι (23 Οκτωβρίου), παραθέτουμε ένα κουίζ για τον αγαπημένο της Ιδιωτικής Οδού, που ετοιμάσαμε και δημοσιεύθηκε στα mikropragmata.lifo.gr του Άρη Δημοκίδη. Είκοσι θέματα από τη ζωή και το έργο του Μεγάλου Ερωτικού. 

Δείτε τα στη συνέχεια. 

1.     Ο Χατζιδάκις μελοποίησε τον Επιτάφιο του:

Γιάννη Ρίτσου

Νίκου Γκάτσου

Τάκη Βαρβιτσιώτη

 

2.     Ο Μ. Χατζιδάκις υπήρξε συνιδρυτής:

Της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών

Του Ελληνικού Χοροδράματος

Της Ορχήστρας των Χρωμάτων

 

3.     Ντοκιμαντέρ για τον Μάνο Χατζιδάκι έκανε ο:

Μενέλαος Καραμαγγιώλης

Δημήτρης Μαυρίκιος

Δημήτρης Βερνίκος

 

4.     Ο Χατζιδάκις αποκήρυξε έντονα την ερμηνεία σε τραγούδια του της:

Αγνής Μπάλτσα

Σόνιας Θεοδωρίδου

Κικής Μορφωνιού

 

5.  Είναι γνωστό ότι μετά το περιοδικό Τέταρτο ο Χατζιδάκις έκανε το Πέμπτο Πρόγραμμα:

Στην ιδιωτική τηλεόραση

Στο ραδιόφωνο του ΑΝΤ1

Σε ένθετο της εφημερίδας «Η Καθημερινή»

 

6.     Η μουσική του Χατζιδάκι για τους «Όρνιθες» παρουσιάστηκε ως μπαλέτο από τον:

Ρούντολφ Νουρέγιεφ

Δημήτρη Παπαϊωάννου

Μωρίς Μπεζάρ

 

7.     Το τραγούδι του Χατζιδάκι «Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά» πρωτοερμήνευσε:

Ο Γιώργος Νταλάρας

Ο Ηλίας Λιούγκος

Η Έλλη Πασπαλά

 

8.     Το πρώτο θεατρικό για το οποίο έγραψε μουσική ο Χατζιδάκις ήταν:

«Ο Ματωμένος Γάμος» του Φ.Γκ. Λόρκα

«Ο Τελευταίος Ασπροκόρακας» του Αλέξη Σολωμού

«Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» του Αλέξη Δαμιανού

 

9.     Η πρώτη κινηματογραφική ταινία για την οποία έγραψε μουσική ο Χατζιδάκις ήταν:

Νεκρή Πολιτεία

Μαγική Πόλη

Αδούλωτοι σκλάβοι

 

10. Ο Χατζιδάκις ήταν μέλος:

Της επιτροπής βραβείων του φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης το 1974

Της επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας

Της επιτροπής Θεατρικών και Μουσικών Βραβείων για πολλά χρόνια

11. Εγκώμιο στον Μάνο Χατζιδάκι έγραψε:

Ο Νίκος Μαμαγκάκης

Ο Θάνος Μικρούτσικος

Ο Μίκης Θεοδωράκης

 

12. Ένα από τα πιο σημαντικά μπαλέτα του Χατζιδάκι:

Ερημιά

Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη

Αθανασία

 

13. Ο Χατζιδάκις είχε γράψει μουσική για την ραδιοφωνική παρουσίαση του ποιήματος

Αμοργός, του Νίκου Γκάτσου

Αλβανιάδα, του Οδυσσέα Ελύτη

Ωδές, του Ανδρέα Κάλβου

 

14. Ανέκδοτο και ανολοκλήρωτο έργο του Χατζιδάκι:

Λυσιστράτη

Όπερα για πέντε

Ιονική Σουίτα

 

15. Ο Χατζιδάκις έγραψε και το έργο:

Πέντε αυτοσχεδιασμοί για μπουζούκι και πιάνο

Σουίτα για μαντολίνο και έγχορδα

Τραγούδια για τους μαθητές του Αριστοτέλη

 

16. Στον κύκλο τραγουδιών «Για την Ελένη» τους στίχους έγραψε:

Η Αγαθή Δημητρούκα

Ο Μιχάλης Μπουρμπούλης

Η Μυρτιώτισσα

 

17. Τον «Μεγάλο Ερωτικό» έκανε ταινία ο:

Παντελής Βούλγαρης

Νίκος Κούνδουρος

Μιχάλης Κακογιάννης

 

18. Ο κύκλος τραγουδιών που ο Χατζιδάκις δισκογράφησε δύο φορές ήταν:

Χειμωνιάτικος ήλιος

Τα Παράλογα

Τα Λειτουργικά

 

19. Η μοναδική κινηματογραφική εμφάνιση του Μάνου Χατζιδάκι ήταν στην ταινία:

Ο Δράκος

Αγνή του λιμανιού

Μαγική πόλη

 

20.  Ο Χατζιδάκις ήταν ο μοναδικός συνθέτης που μελοποίησε στο πρωτότυπο:

Αποκάλυψη του Ιωάννη

Άσμα Ασμάτων

Αρχίλοχο

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ: "Γιατί τον σκίζουν τον Χριστό στα δυό;"

Δεκέμβρης του 1944 και ο Μάνος Χατζιδάκις, 19χρονος μόλις, καταγράφει με αγωνία στο ημερολόγιό του αναπάντητα ερωτήματα: 

Αδερφοσύνη, αισθήματα, συνθήματα, αντιδράσεις: πάμφθηνα εμπορεύματα χυμένα στα πεζοδρόμια, μαζί μ' αληθινό αίμα αληθινά κορμιά νεανικά, αληθινά στόματα ανθρώπων που κραυγάζουν (...) Οι Ιερείς κι από τις δυο μεριές, μονοπωλούσαν τον Χριστό κι εξασφάλιζαν την συνδρομή του, οι μεν για το έθνος και οι άλλοι για τον Λαό, 
Μέσα μου ρώτησα: Γιατί χωρίζουν το Έθνος από τον Λαό;
Σε ποιους συμφέρει αυτό; 
Γιατί τον σκίζουν τον Χριστό στα δυό; 
Γιατί δεν τον αφήνουν πάνω στον Σταυρό Του τραγικά να μας κυττά; 

Με ποιους αλήθεια είν' ο Χριστός; 

-Με σένα, ακούω μια φωνή πλάι να με χαϊδεύει. Είμαι πάντα μ' αυτούς που ερωτούν. 

ΠΑΤΡΙΣ, ΘΡΗΣΚΕΙΑ... 

Αδύνατοι, τέλος, είναι και οι συνηθισμένοι άνθρωποι απέναντι στην ψυχολογική παντοδυναμία των θρησκευτικών δογμάτων. Κι εδώ ο Χατζιδάκις υπήρξε για τις συνήθειες της καταγωγής του τολμηρός: τον Νοέμβριο του 1988 καταγγέλλει τις φασιστικές διαμαρτυρίες της ανορθόδοξης εκκλησίας μας για μια ταινία περί Χριστού, που δεν είναι άλλη από τον Τελευταίο Πειρασμό του Μάρτιν Σκορσέζε. Η άμβλωση σημαίνει δολοφονία. Έτσι αποφάσισαν τα ορθόδοξα χριστιανικά σωματεία, ειρωνευόταν άλλοτε στο Τέταρτο. 

Δεν μας τα λεν καλά όλοι αυτοί οι εκκλησιαστικοί ή εκκλησιαζόμενοι συνεργάτες των βασανιστών επί χούντας και επί κάθε χούντας. Κύριοι των οργανώσεων, χριστιανικών και μη, οφείλετε να το καταλάβετε επιτέλους. Ο έρωτας δε χρειάζεται προσχήματα ούτε έχει ανάγκη από τις ύποπτες ευλογίες σας. Να εξαφανιστούμε είναι προτιμότερο, με ικανοποίηση. Καλύτερα να μείνουμε στις μνήμες των κατοπινών σαν μια ιδέα παρά σαν ανυπόληπτη πραγματικότητα με γελοιογραφικές εξάρσεις εθνικού περιεχομένου.

Για την αντιγραφή

Π.Α.Α.

ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΛΗ ΠΑΣΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Από 22 έως 24 Οκτωβρίου 2021, θα πραγματοποιηθεί στα Ιωάννινα Διεθνές Συνέδριο, με θέμα: "Ο Αλή πασάς και η εποχή του". 

Στο site του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, που πρωταγωνιστεί στην διοργάνωση του Συνεδρίου, διαβάζουμε: 

"Ο Αλή πασάς είναι μια προσωπικότητα ισχυρή, περίπλοκη και αμφιλεγόμενη, ένα πρόσωπο αγαπητό και μισητό, μία φιγούρα που μετά θάνατον δαιμονοποιήθηκε ή εξιδανικεύτηκε και πάντως έτυχε πολλαπλών χρήσεων και διαφορετικών προσεγγίσεων από την ιστορία, την πολιτική, την τέχνη και τη λογοτεχνία. Είναι επίσης ένα πρόσωπο που στην ύστερη φάση του βίου του διαπλέκεται ενεργά με την Ελληνική Επανάσταση και την εξέλιξή της, τόσο ο ίδιος όσο και το στενό του περιβάλλον. Ο Αλή πασάς εντάσσεται στη νεότερη ελληνική ιστορία, ενώ ανήκει ταυτόχρονα στην οθωμανική, στην αλβανική, στη βαλκανική, όπως και στην ευρύτερη ευρωπαϊκή ιστορία. Στις εργασίες του συνεδρίου θα επιδιωχθεί με πρωτότυπες ανακοινώσεις Ελλήνων και ξένων ιστορικών να παρουσιαστούν τα νεότερα πορίσματα της έρευνας και να εξεταστούν οι πολλαπλές όψεις του ίδιου του Αλή πασά και των μελών της οικογένειάς του, όπως και της εποχής και του τόπου που έζησε."

Παραθέτουμε στη συνέχεια και το πλήρες πρόγραμμα του Συνεδρίου, το οποίο καθίσταται σημαντικό και λόγω της ευρύτατης χρήσης αρχειακών πηγών που είναι εν πολλοίς άγνωστες. 

Οι αντιρρήσεις και διαμαρτυρίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας γιατί τάχα μέσω του Συνεδρίου "δοξάζεται ο Αλή Πασάς και παραθεωρείται το Σούλι", είναι τουλάχιστον αστείες. 

Ευτυχώς που οι διοργανωτές δεν κάμφθηκαν και παρά την αναβολή του Συνεδρίου, εδώ και λίγους μήνες, προχωρούν τελικά στην πραγματοποίησή του. 

Αλίμονο αν η επιστήμη φιμώνεται στο όνομα του "πατριωτισμού" και αλίμονο αν υποχωρεί μπροστά σε απειλές και κατάρες "εθνικοφρόνων". 

Αξίζουν συγχαρητήρια στον Δήμο Ιωαννιτών και τον Δήμαρχο Μωυσή Ελισάφ, όπως και σε όλους τους κορυφαίους πιστημονικούς φορείς που συμμετέχουν, για την πραγματοποίηση αυτού του ξεχωριστού Συνεδρίου. Η Τουρκοκρατία παραμένει άγνωστη ιστορική περίοδος για τους πολλούς και θα πρέπει να φωτιστεί επιτέλους σοβαρά και όχι με τσιτάτα και πανηγυρικούς της δεκάρας.