"ΣΤΟ ΣΕΙΡΙΟ ΥΠΑΡΧΟΥΝΕ ΠΑΙΔΙΑ" ΤΟΥ ΛΟΡΚΑ, ΤΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Το ποίημα του Νίκου Γκάτσου «Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά» ήταν το κείμενο στο οποίο διαγωνίστηκαν σήμερα, Δευτέρα 14 Ιουνίου 2021, οι υποψήφιοι των Πανελλαδικών εξετάσεων στη Νεοελληνική γλώσσα, συνδυαστικά με ένα δημοσίευμα του ημερήσιου Τύπου. 

Σε κάποια sites γράφτηκε, κάποιοι είπαν, ότι το ποίημα είναι από την «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου. Φυσικά, καμία σχέση. 

Το ποίημα αυτό είναι ένα τραγούδι για τον Μάνο Χατζιδάκι και το ομώνυμο πρόγραμμα του στην μπουάτ «Σείριος» (Ζουμ) της Πλάκας την περίοδο 1987-1988. 

Αυτό το ξεχωριστό πρόγραμμα πρωτοεκδόθηκε σε τριπλό δίσκο 33’ στροφών στα 1988 από την δισκογραφική εταιρεία «Σείριος». 

Ο «Σείριος» ιδρύθηκε το 1985 από τον Μάνο Χατζιδάκι μαζί με ένα αξιόλογο επιτελείο καλλιτεχνών που πλαισίωσαν την προσπάθεια για τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης δισκογραφικής εταιρείας. 

Ο ίδιος ο Χατζιδάκις μας εξηγεί σε ένα σχετικό κείμενο του: 

«Οι συνεργάτες μου κι εγώ δεν παριστάνουμε τον Χριστό με τους Αποστόλους. Πιστεύουμε στην ακριβή εργασία, ασκούμεθα για να την πραγματοποιούμε και φυσικά την επιτυγχάνουμε. Ο ΣΕΙΡΙΟΣ είναι ο ναός μας κι εμείς ιερείς του. Ο ΣΕΙΡΙΟΣ εκπροσωπεί τις μουσικές επιλογές και το κέφι μου. Όποιος το δει διαφορετικά θα κάνει λάθος. Ο ΣΕΙΡΙΟΣ είναι μια αντίσταση στον εκχυδαϊσμό και στη ρύπανση του πολιτιστικού μας περιβάλλοντος». 

Και συνεχίζει: «Δεν είμαι μόνος μου ώστε να κατηγορηθώ για εγωισμό. Όλοι σχεδόν οι άξιοι συνθέτες, μουσικοί και τραγουδιστές, μετέχουν σ’ αυτή τη μουσική σταυροφορία που στοχεύει, στην επαναφορά του τραγουδιού στη ρίζα της καταγωγής του και της Μουσικής, στα ζωντανά της ρείθρα. Είμαστε φιλόδοξοι και τολμηροί. Φιλόδοξοι, γιατί επιζητούμε την επιτυχία με τρόπους δύσκολους και διόλου κολακευτικούς για ένα απροετοίμαστο κοινό. Τολμηροί, γιατί επιδιώκουμε τη συνεχή μας ανανέωση και την προβολή αδιάκοπα ενός εαυτού μας άγνωστου κι απρόοπτου. Φανατικοί εχθροί στην ημιμάθεια και στη χυδαιότητα των καιρών και των κρατούντων. Στον ΣΕΙΡΙΟ υπάρχουνε παιδιά, όπως το είπε ο Λόρκα. Γιατί όπου υπάρχουνε παιδιά, υπάρχουμε κι Εμείς…». 

Εδώ, λοιπόν, είναι το …κλειδί. Ο Χατζιδάκις μας λέει πως η φράση που έχει ταυτιστεί με αυτόν είναι του μεγάλου ισπανού ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Στα ισπανικά είναι: “En Sirio hay niños”. Πρόκειται για ποίημα του Λόρκα, Cometa, από την ενότητα Noche, Suite para piano y voz emocionada.

Ιδού το ποίημα του Λόρκα σε μετάφραση Ρήγα Καππάτου (Ποιητικά Άπαντα Λόρκα, εκδόσεις Εκάτη - 1997). 

Νύχτα 

Σουίτα για πιάνο και φωνή συγκινημένη 

Ίχνη 

Εκείνος ο δρόμος 

ο έρημος... 

Εκείνος ο δρόμος. 

Εκείνο το τριζόνι 

δίχως σπίτι 

Εκείνο το τριζόνι. 

Κι αυτό το κουδουνάκι 

που κοιμάται 

Αυτό το κουδουνάκι. 

Πρελούδιο 

Το βόδι 

κλείνει αργά 

τα μάτια του 

(Ζεστασιά στάβλου) 

Αυτό είναι το πρελούδιο 

της νύχτας. 

Χαρταετός 

Στο Σείριο υπάρχουν παιδιά. 

Ο Λόρκα μας προτείνει μέσα στη νύχτα τον Σείριο. Το α του Μεγάλου Κυνός, το το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό, που το όνομά του σημαίνει "φωτεινός". 

Ο Χατζιδάκις, μαθητής με την ευρεία έννοια στον Λόρκα, μας συστήνει τον Σείριο ως δικό του τόπο κατοικίας, ως στάση ζωής, ως αντίληψη για τη σχέση. 

Έτσι, προκύπτει αβίαστα η ιδέα για ένα τραγούδι που θα πλαισιώνει ...ιδεολογικά τον Σείριο στην Πλάκα του 1987 και τι πιο φυσικό να γράψει τους στίχους ο Νίκος Γκάτσος, ο μεταφραστής και εισηγητής, κατά ένα τρόπο, του Λόρκα στην Ελλάδα. 

Το τραγούδι ερμηνεύει για πρώτη φορά στο Ζουμ στην Πλάκα ο Γιώργος Νταλάρας, ο οποίος είναι ανάμεσα στους καλεσμένους του Χατζιδάκι εκείνη την περίοδο στο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Από αυτήν, μάλιστα, τη συνεργασία προκύπτει και ο δίσκος «Το ελληνικό πρόσωπο του Γιώργου Νταλάρα», όπου υπάρχει και το ανέκδοτο τραγούδι «Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά». Το τραγούδι συμπεριλαμβάνεται και στην ομώνυμη έκδοση του Σείριου, με την παράσταση στο Ζουμ, που κυκλοφορεί ακόμα σε cd. Μάλιστα στην επανέκδοση του 2008, σε επιμέλεια Γιώργου Χατζιδάκι, έχουν χρησιμοποιηθεί σχέδια του Λόρκα. 

Για την ιστορία να πούμε πως η δισκογραφική εταιρεία «Σείριος» από την ίδρυσή της το 1985 μέχρι και το 1994, που πέθανε ο Χατζιδάκις, περιλάμβανε 67 παραγωγές δίσκων. Μετά το θάνατο του Χατζιδάκι, ο Σείριος συνέχισε την παραγωγή δίσκων (σε μορφή cd), μεταξύ των οποίων κάποιοι ανέκδοτοι κύκλοι τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά και ξένες παραγωγές σε συνεργασία με ανεξάρτητες ευρωπαϊκές δισκογραφικές εταιρείες. 

Ο Χατζιδάκις με τον Σείριο ανέδειξε καινούργιους τραγουδοποιούς και δουλειές που δεν θα είχαν τύχη λόγω «αντιεμπορικότητας». Εκείνος όμως τολμούσε πιστός στο όραμά του: 

“Ο δίσκος πρέπει να ξαναγίνει μαγικός και να μας αποκαλύπτει μες από τις μαύρες χαρακιές του μια μουσική απρόοπτη και εξαίσια”. 

Στο Σείριο του Χατζιδάκι ακόμα υπάρχουνε παιδιά που σιγοτραγουδούν ακατάπαυστα:

 

Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά 

ποτέ δε βάλαν έγνοια στην καρδιά 

δεν είδανε πολέμους και θανάτους 

και πάνω απ’ τη γαλάζια τους ποδιά 

φοράν τις Κυριακές τα γιορτινά τους. 

Τις νύχτες που κοιτάν τον ουρανό 

εν' άστρο σα φτερό θαλασσινό 

παράξενα παιδεύει το μυαλό τους 

τους φαίνεται καράβι μακρινό 

και πάνε και ρωτάν το δάσκαλό τους.

Αυτή, τους λέει, παιδιά μου είναι η Γη 

του σύμπαντος αρρώστια και πληγή: 

Εκεί τραγούδια λένε γράφουν στίχους 

κι ακούραστοι του ονείρου κυνηγοί 

κεντάνε με συνθήματα τους τοίχους. 

Στο Σείριο δακρύσαν τα παιδιά 

και βάλαν από κείνη τη βραδιά 

μιάν έγνοια στη μικρούλα τους καρδιά.