Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Ο Μίκης Θεοδωράκης συμπλήρωσε τα 95 χρόνια του στις 29 Ιουλίου.
Ο Μάνος Χατζιδάκις γίνεται 95 σήμερα, 23 Οκτωβρίου.
Γεννημένοι και οι δύο το 1925, με απόσταση μόλις τριών μηνών.
Ο Χατζιδάκις απέδρασε νωρίς στ’ άστρα (1994), ο Θεοδωράκης ζει και βασιλεύει!
Η σχέση τους πολυτάραχη! Γνωρίζονταν από νέοι και μεγάλωσαν με κοινά οράματα, κάνοντας και από κοινού πράγματα, αλλά πολλές φορές ήσαν σε «αντίπαλα στρατόπεδα». Και δεν εννοώ τόσο πολιτικά, όσο αισθητικά και – ας πούμε – φιλοσοφικά.
Όμως στα είκοσί τους ξαφνικά συναντήθηκαν για πρώτη φορά αναπάντεχα και ανατρεπτικά!
Τον Μάιο του 1945 (και μέχρι τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου), ο Μάνος Χατζιδάκις εμφανίζεται να συνεργάζεται στο περιοδικό Νέα Γενιά της ΕΠΟΝ, που κυκλοφορούσε και στην περίοδο της Κατοχής και, τώρα, συνέχιζε, νόμιμα, από τον Οκτώβριο του 1944 μέχρι τον Μάιο του 1947.
«Η συνεργασία του Χατζιδάκι», σημειώνει η καθηγήτρια Νεοελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Γεωργία Λαδογιάννη «προκύπτει από τα τεύχη του περιοδικού που διαθέτουμε και είναι όσα διέσωσε η έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής» (2007). Χαρακτηριστικό είναι και το ψευδώνυμο με το οποίο υπογράφει τις συνεργασίες του: Πέτρος Γρανίτης. Το ίδιο ψευδώνυμο, ωστόσο, παρουσιάζεται, την ίδια εποχή, και στο περιοδικό Λεύτερα Νιάτα (Ιούν, 1943 - Μάιος 1946) που εξέδιδε στη Θεσσαλονίκη η ΕΠΟΝ Μακεδονίας, αλλά δεν μπορέσαμε να εξασφαλίσουμε το έντυπο και να εξετάσουμε περαιτέρω το θέμα (O. Bαρών, Ελληνικός νεανικός τύπος (1941-19045), Α, 1987, 216, 249).
Το ψευδώνυμο Πέτρος Γρανίτης, πραγματικά, απαιτεί μεγάλη επινοητική φαντασία• μια τέτοια ονοματοποιία, καταφέρνει να είναι αιχμηρή πολιτικά (αφού παραπέμπει στον Στάλιν), ρυθμική φωνητικά και ευφωνική φθογγικά. Με αυτό το ψευδώνυμο υπογράφει δώδεκα ποιήματα στη στήλη «Τ’ αετόπουλά μας», προγραμματισμένη για την διασκέδαση των μικρών αναγνωστών. Είναι το μέρος του περιοδικού όπου επιδιώκεται η σύνδεση με την καθημερινότητα του παιδιού».
Συνήθως το θέμα στα ποιήματα του Χατζιδάκι είναι σχετικό με τα υπόλοιπα κείμενα της στήλης «Τ’ αετόπουλα», που δείχνουν την πολιτική και παιδαγωγική κατεύθυνση, και υπογράφονται κυρίως από την Νίκη Στέφη (Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη).
Τα ποιήματα του Χατζιδάκι έχουν τους παρακάτω τίτλους: Το τραγούδι, Ειρήνη, Καψερούλα, Κυπαρισσάκι, Παιδί και χελιδόνι, Τ’ αδενικά παιδάκια, Χαρά στη θάλασσα, Το μπουκάλι, Η βαρκούλα, Το χιόνι, Το λουτρό. Να σημειωθεί ότι το «Κυπαρισσάκι», με το οποίο παίρνει το πρώτο βραβείο (1960) στο Β΄ Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού του ΕΙΡ, είναι διασκευή του ομότιτλου ποιήματος της Νέας Γενιάς.
Να σημειώσουμε ότι την πτυχή αυτή της δραστηριότητας του Μάνου Χατζιδάκι την είχε αποκαλύψει σε δημοσίευμά της στον Ριζοσπάστη, το 2006, η αείμνηστη Αριστούλα Ελληνούδη, που είχε πληροφορηθεί το πραγματικό όνομα του Πέτρου Γρανίτη από τον αρχισυντάκτη της Νέας Γενιάς και παλαίμαχο δημοσιογράφο, Νίκο Καραντηνό.
Όντας, λοιπόν, στον χώρο της ΕΠΟΝ, ο Μάνος Χατζιδάκις γράφει τα πρώτα του ποιήματα, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα (Αύγουστος του 1944), εμφανίζεται επαγγελματικά στη σύνθεση, συνεργαζόμενος με το Θέατρο Τέχνης, στον «Τελευταίο Ασπροκόρακα» του Αλέξη Σολωμού.
Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει ήδη τα πρώτα παιδικά τραγούδια του και τώρα, εκεί γύρω στα 1945, γράφει μουσική δωματίου και καταπιάνεται γενικά με πιο απαιτητικές συνθέσεις.
Έχει βέβαια στραφεί εξ αρχής στην ποίηση, δηλαδή μελοποιεί έλληνες ποιητές, κυρίως του καιρού του.
Γνωρίζει, προφανώς, το περιοδικό Νέα Γενιά της ΕΠΟΝ, στο οποίο έγραφε και η Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη, της οποίας μελοποίησε το Ειρηνικό, το 1945.
Έτσι, στα 1947 μελοποιεί το ποίημα «Καληνύχτα» του Πέτρου Γρανίτη, δηλαδή του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος το είχε δημοσιεύσει μαζί με άλλα στα 1945.
Ο Θεοδωράκης συμπεριέλαβε το «Καληνύχτα» στον κύκλο «Τραγούδια για παιδάκια και παιδιά», που κυκλοφόρησε σε διπλό δίσκο σχεδόν μισό αιώνα μετά (1994), με την Παιδική χορωδία και Ορχήστρα του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας, υπό την διεύθυνση του Δημήτρη Καρβούνη (ο οποίος έκανε, επίσης, την ενορχήστρωση και την χορωδιακή επεξεργασία), να ερμηνεύει θαυμάσια αυτόν τον νεανικό Θεοδωράκη.
Στο πρώτο cd και στο τραγούδι «Καληνύχτα» με νούμερο 5, όχι μόνο δεν αναγράφεται στιχουργός, αλλά στο εσώφυλλο που παρατίθενται οι στίχοι του τραγουδιού υπάρχει η ένδειξη: Ποίηση: Άγνωστος. Τότε δεν ήξεραν ποιος ήταν ο Πέτρος Γρανίτης. Και ο Μίκης, ο οποίος θα ήξερε, δεν φαίνεται να είχε σχέση με την παραγωγή.
Πάντως το τραγούδι σε στίχους του Χατζιδάκι συμπεριλήφθηκε και στην ανθολογία των παιδικών τραγουδιών του Μίκη που κυκλοφόρησε στη Γερμανία το 2005, με τον τίτλο First Songs, και ερμηνευτές τον ίδιο τον συνθέτη, την Μαρία Φαραντούρη και την Παιδική Χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου. Εδώ αναφέρεται το όνομα του στιχουργού: Πέτρος Γρανίτης.
Ιδού οι στίχοι του εικοσάχρονου Χατζιδάκι:
Καληνύχτα, καληνύχτα,
ξάπλωσε παιδάκι.
Καληνύχτα, καληνύχτα
κι όνειρα γλυκά.
Το φεγγάρι σαν το καντηλάκι
μας φωτίζει, πάλι μαγικά.
Καληνύχτα, καληνύχτα,
κλείσε τα ματάκια
τ’ αγεράκι παίζει στα κλαδιά.
Το φεγγάρι σαν το καντηλάκι
μας φωτίζει, πάλι μαγικά.
Στην χειρόγραφη παρτιτούρα του Μ. Θεοδωράκη, που σώζεται στο αρχείο του και παραθέτουμε εδώ, σημειώνεται το όνομα του στιχουργού (Π. Γρανίτης) και – σε παρένθεση - μία ενδιαφέρουσα ένδειξη για την χρονική αγωγή και ερμηνεία του τραγουδιού: Πολύ ήσυχα, όχι όμως πολύ αργά.
Ένα νανούρισμα, λοιπόν, ήταν η πρώτη συνεργασία του Μίκη με τον Μάνο!
Ένα τρυφερό τραγούδι του Εμφυλίου που έφτασε ως τις μέρες μας...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου