Η ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΤΗΣ ΚΟΑ / ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΥΡΟΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών έκλεισε αισίως τα 75 της χρόνια και τα γιόρτασε με μια θαυμάσια συναυλία στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, στην Παρασκευή 4 Μαΐου 2018. 

Το πρόγραμμα άκρως ελκυστικό: 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΡΟΥΠΟΣ (γεν. 1942) 

Οι επτά αθάνατες αρετές (παραγγελία της Κ.Ο.Α., α’ παγκόσμια εκτέλεση) 

Θέμα: τραγούδι

Παραλλαγή 1: πνευματικότητα

Παραλλαγή 2: ευαισθησία

Παραλλαγή 3: τόλμη

Παραλλαγή 4: ταπεινοφροσύνη

Παραλλαγή 5: επιμονή

Παραλλαγή 6: ολιγάρκεια

Παραλλαγή 7: γενναιοδωρία

ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΑΝ ΜΠΕΤΟΒΕΝ (1770 – 1827) 

Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ.5 σε μι ύφεση μείζονα, έργο 73 «Αυτοκρατορικό» 

Allegro 

Adagio un poco mosso – 

Rondo: Allegro ma non troppo 

ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ (1904-1949) 

Ἀρχαῖον ἑλληνικὸν ἐμβατήριον (1946-47) 

ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ (1904 – 1949) 

Μικρή Συμφωνία (Sinfonietta) σε σι ύφεση μείζονα 

Andante sostenuto – Allegro 

Andantino tristesso 

Scherzino: Molto vivace 

Finale: Vivacissimo 

Στέφανος Τσιαλής, Μουσική Διεύθυνση 

Ανατόλ Ουγκόρσκι, Σολίστ

Ο Ανατόλ Ουγκόρσκι - συνομήλικος της ΚΟΑ, ήτοι 75 ετών - στο κοντσέρτο του Μπετόβεν ήταν εκπληκτικός! Έσταζε μουσική και ενσυναίσθηση το παίξιμό του. Το κοινό δικαίως τον αποθέωσε και εκείνος μας χάρισε ένα Σκριάμπιν για σόλο πιάνο και αριστερό χέρι! Από τη στόφα των πιανιστών που δύσκολα συναντάς πια...

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ανατόλ Ουγκόρσκι, έχει ερμηνεύσει ξανά το «Αυτοκρατορικό» με την ΚΟΑ, υπό τον Αλέξανδρο Συμεωνίδη, το 1994 στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. 

Τα έργα του Ν. Σκαλκώτα απόλυτα ταιριαστά με τον πανηγυρικό χαρακτήρα της επετειακής συναυλίας. Τα εξέλαβα ως ένα προανάκρουσμα του έτους Σκαλκώτα, που υποθέτω ότι θα είναι το 2019, με αφορμή τα 70 χρόνια από τον θάνατό του. 

Το έργο του Γιώργου Κουρουπού, αφιερωμένο στον Δημήτρη Μητρόπουλο, ήταν αυτό που περιμέναμε να ακούσουμε με λαχτάρα. Γιατί ο Μητρόπουλος παραμένει πάντα μέσα μας ένας τεράστιος μουσικός και ένας οικουμενικός έλληνας, όλος αρετή! Η σύνθεση του Κουρουπού δικαίωσε τις προσδοκίες μας, τόσο ως προς την σύλληψη όσο και ως προς την εκτέλεση. 

Δεν ξέρω αν ο Γ. Κουρουπός όταν συνέλαβε τις "επτά αρετές" του Μητρόπουλου, είχε υπ' όψιν του ότι ο αριθμός 7 θεωρείται ιερός και συμβολικός τόσο στην Αρχαίο Ελλάδα, όσο και στον Χριστιανισμό. Πάντως η ιερότητα ταιριάζει στον μύστη Δ. Μητρόπουλο.

Ο Δημήτρης Μητρόπουλος με τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη, ο οποίος και έδωσε στην ΚΟΑ το σημερινό της όνομα. 

Ο ίδιος ο συνθέτης έγραψε στο πρόγραμμα για το έργο του: 

«Τον Δημήτρη Μητρόπουλο γνώρισα από κοντά στα δώδεκα μου χρόνια. Από τότε τον αγαπούσα και τον θαύμαζα, χωρίς ίσως να είμαι ακόμη σε θέση να καταλάβω ακριβώς το αληθινό του μέγεθος.

Όταν, πριν ένα χρόνο περίπου, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΚΟΑ κύριος Στέφανος Τσιαλής μου ζήτησε να γράψω ένα έργο για την επέτειο των εβδομήντα πέντε χρόνων από την ίδρυση της Ορχήστρας, ο νους μου πήγε αμέσως στον Δημήτρη Μητρόπουλο, που ήταν ο πρώτος μαέστρος της «Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών»-πρόπλασμα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Ήθελα να είναι ένα έργο-ύμνος στο μεγαλείο ενός καλλιτέχνη, που είναι για μένα πρότυπο ανθρώπου και μουσικού. 

Η μεταφορική ερμηνεία της μουσικής είναι πάντοτε παρακινδυνευμένη και πάντως οπωσδήποτε υποκειμενική. Η Μουσική είναι ένα οργανωμένο σύνολο ήχων, που μπορεί να γεννά εντελώς διαφορετικές σκέψεις και ανόμοια συναισθήματα στον κάθε ακροατή. Δεν δίστασα ωστόσο να «καταγράψω» τις «επτά αρετές» του Δημήτρη Μητρόπουλου, σε μορφή «θέμα και παραλλαγές». Το θέμα του έργου θα ήταν ένα από τα τραγούδια του συνθέτη Μητρόπουλου, σε ποίηση Κ. Π. Καβάφη. Η κάθε παραλλαγή θα απέδιδε μία από τις πολλές και χαρακτηριστικές αρετές του ανθρώπου και μαέστρου Μητρόπουλου. 

Φρόντισα η κάθε παραλλαγή να έχει κάτι ιδιαίτερο, που να προσάδει στον τίτλο της: Στην «πνευματικότητα», επεδίωξα μια εκζήτηση στις συνηχήσεις των οργάνων και μια απρόσμενη μεταμόρφωση του χαρακτήρα του θέματος. Στην «ευαισθησία», αντιπαραβάλλω δύο στοιχεία: ένα λυρικό-εκφραστικό κι ένα παιγνιώδες-δυναμικό, που είναι η άλλη όψη του πρώτου. Στην «τόλμη», με το πιάνο σε ρόλο concertante, θυμίζω το γνωστό, κομβικό περιστατικό της νεανικής φάσης της ζωής του Μητρόπουλου, όταν λόγω ξαφνικής αδιαθεσίας του προγραμματισμένου μαέστρου, ο Μητρόπουλος δέχτηκε να αναλάβει στη συναυλία τον διπλό ρόλο του μαέστρου και του πιανίστα, παίζοντας και διευθύνοντας συγχρόνως το 3ο κονσέρτο για πιάνο του Προκόφιεφ (Βερολίνο 1930). Στην «ταπεινοφροσύνη», η όλη λυρική υπόσταση της παραλλαγής είναι μια έμμεση αναφορά στις θρησκευτικές, μεταφυσικές ανησυχίες του Μητρόπουλου και στην απόρριψη κάθε προσποίησης («πόζας») στη ζωή και στην τέχνη. H «επιμονή» ήταν φυσικό να αποδοθεί με την επίμονη επανάληψη ενός σύντομου μοτίβου, που διατρέχει όλο το α’ και γ’ μέρος της παραλλαγής σαν ηλεκτρικό ρεύμα. Ένα κάπως λυρικότερο β’ μέρος παρεμβάλλεται εν είδει «αντιπερισπασμού», χωρίς ωστόσο να διασπάται η ροή του κομματιού. Η «ολιγάρκεια» είναι ένα παιχνίδι που βασίζεται στην ηχητική επεξεργασία του κάθε μεμονωμένου ήχου του θέματος. Τέλος η «γενναιοδωρία» βασίζεται στην λογική της minimal μουσικής, με τη συνεχή, σταδιακή προσθήκη νέων στοιχείων, πάνω σε μίαν αρχική ρυθμική-μελωδική βάση. 

Προφανώς όλες οι παραλλαγές βασίζονται σε φράσεις ή μοτίβα που εμπεριέχονται στο «θέμα».

Αυτή είναι βέβαια η δική μου «ανάγνωση» του έργου. Θα ήμουν ωστόσο ευτυχής εάν ο κάθε ακροατής έφευγε ικανοποιημένος από την δική του, αναπόφευκτα υποκειμενική αντίληψη του έργου.»

Στην ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΟΔΟ: 

Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου: Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ