"ΤΑ 3Μ" ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΑΧΜΑΤΟΒΑ / Παρουσιάζει ο Δημήτρης Μπαλτάς

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Ἄννα Ἀχμάτοβα, Τά 3Μ. Μαντελστάμ, Μοντιλιάνι, Μπλόκ, μετ. Δημ. Τριανταφυλλίδης, Ἐκδόσεις s@mizdat 2015, σελ. 68 

Στό τομίδιο πού παρουσιάζω σήμερα, ἔχουν περιληφθεῖ τρία κείμενα τῆς μεγαλύτερης κατά κοινή ὁμολογία Ρωσσίδας ποιήτριας τοῦ 20οῦ αἰ., τῆς Ἄννας Ἀχμάτοβα (1889-1966), τά ὁποῖα ἔχει ἀφιερώσει σέ τρεῖς ἐπίσης μεγάλες προσωπικοτητες τῆς ἐποχῆς της, στόν Ὀσίπ Μαντελστάμ (1891-1938), στόν Ἀμαντέο Μοντιλιάνι (1884-1920) καί στόν Ἀλεξάντερ Μπλόκ (1880-1921). 

Ἐπειδή τά κείμενα αὐτά προέρχονται ἀπό τήν αὐτοβιογραφία τῆς Ἀχμάτοβα, ἀπεικονίζουν ὁπωσδήποτε τό ἱστορικό πλαίσιο στό ὁποῖο ζεῖ, ἔρχεται σέ ἄμεση ἐπαφή μέ τίς ἀπεικονιζόμενες προσωπικότητες καί ἀσφαλῶς δημιουργεῖ. 

Τό μεγαλύτερο σέ ἔκταση κείμενο εἶναι ἀφιερωμένο στόν Μαντελστάμ, τόν ὁποῖο ἡ ποιήτρια ἐγνώριζε καί ἐθαύμαζε. Ἰσχυρίζεται σωστά ἡ Ἀχμάτοβα ὅτι «ὁ Μαντελστάμ ἦταν ἀπό τούς πρώτους πού ἄρχισαν νά γράφουν πολιτική ποίηση» (σ. 22). Ἐπίσης ἡ Ἀχμάτοβα θεωρεῖ ότι «ὁ Μαντελστάμ εἶχε μιά πρωτόγνωρη, σχεδόν μεταφυσική σχέση μέ τόν Πούσκιν» (σ. 25). Εἶναι δέ χαρακτηριστικό ὅτι καί στό μεταφραζόμενο κείμενο ἡ Ἀχμάτοβα ὑπερασπίζεται τόν Μαντελστάμ ἀπέναντι σέ μονομερεῖς λογοτεχνικές κριτικές ἐκ μέρους Ρώσσων τῆς Διασπορᾶς (σσ. 37-39). 

Τό κείμενο τῆς Ἀχμάτοβα γιά τόν Μοντιλιάνι ἔχει ἀφετηρία τήν γνωριμία τους τό 1911 καί κυρίως τά περίφημα σκίτσα της πού φιλοτέχνησε ὁ Ἰταλός ζωγράφος καί γλύπτης. Ἀλλά δυστυχῶς, ὡς γνωστόν, τά σκίτσα αὐτά χάθηκαν ὅλα πλήν ἑνός (σ. 54). Ἐδῶ εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι ἡ Ἀχμάτοβα δέν γνωρίζει τίποτε ἄλλο γιά τήν μεγάλη προσωπικότητα τοῦ Μοντιλιάνι, ἐνῶ φαίνεται ὅτι πληροφορίες γι’ αὐτόν λαμβάνει ἀφότου ἐκεῖνος δέν εὑρίσκεται πλέον στήν ζωή (σ. 58). Δύο χρόνια μετά τήν γνωριμία της μέ τόν Μοντιλιάνι ἡ Ἀχμάτοβα συναντᾶ μία ἄλλη μεγάλη ποιητική φωνή τῆς Ρωσσίας τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰ., τόν Ἀλεξάντερ Μπλόκ. Ἐκτός τῶν σχετικῶν αὐτοβιογραφικῶν ἀναφορῶν ἡ Ἀχμάτοβα τονίζει τό γεγονός ὅτι τό «Σημειωματάριο» μέ αὐτοβιογραφικές ἀναφορές πού εἶχε γράψει ὁ ἰδιος ὁ Μπλόκ τήν συνοδεύει «ἀποσπώντας την ἀπό τό ἔρεβος τῆς λήθης» (σ. 67). 

Σέ μία γενικότερη ἀποτίμηση, ἡ μετάφραση τῶν τριῶν παρουσιαζομένων κειμένων δίνει τήν ἀφορμή γιά τήν γνωριμία μέ τόν λόγο τῆς Ἀχμάτοβα, ἔστω καί σέ ἕνα ἀποσπασματικό πλαίσιο. Ἡ γραφή τῆς Ἀχμάτοβα εἶναι σαφῶς αὐτοβιογραφική, προσεκτική, ὑπερασπιστική τῶν τριῶν προσωπικοτήτων ἀλλά παράλληλα διατηρεῖ καί ἕνα ἰδιαίτερο ποιητικό ὕφος.