Ο Θωμάς Μοσχόπουλος στο Ραδιόφωνο της Εκκλησίας 89,5 για το αρχαίο δράμα και το κλασικό και το σύγχρονο θέατρο

Φωτογραφία Βασίλης Μαθιουδάκης

Το Ραδιόφωνο της Εκκλησίας 89,5 στο πλαίσιο της εκπομπής «Από Τέχνη σε Τέχνη», που μεταδίδεται κάθε Κυριακή 20:00-21:00, επιχειρεί να διαλεχθεί και να παρουσιάσει τα διάφορα είδη τέχνης μέσα από προσωπικές μαρτυρίες σημαντικών ανθρώπων που τα υπηρετούν. Αυτή την Κυριακή 9 Αυγούστου 2015 θα μεταδώσει σε επανάληψη, εκπομπή με καλεσμένο το σκηνοθέτη Θωμά Μοσχόπουλο, Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Θεάτρου Πόρτα. Η εκπομπή μεταδίδεται με αφορμή το ανέβασμα από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο αρχαίο θέατρο Επιδαύρου και στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου, της τραγωδίας «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Ευριπίδη σε μετάφραση - σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου. Στον ρόλο της Ιφιγένειας, η Αμαλία Μουτούση. Η εκπομπή έχει θέμα: «Αρχαίο δράμα, κλασικό και σύγχρονο θέατρο» και την επιμελείται και την παρουσιάζει ο ιερέας και σκηνοθέτης π. Πέτρος Μινώπετρος. 

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος είναι θεατράνθρωπος από τα γεννοφάσκια του, αν σκεφτεί κανείς ότι έκανε την πρώτη του σκηνοθεσία σε ηλικία 25 ετών. Επίσης, έχει δηλώσει ότι δεν θυμάται τον εαυτό του νέο και ανέμελο, καθώς πάντα είχε πολλή δουλειά! Το θέατρο, βέβαια, για τον Μοσχόπουλο δεν είναι «η δουλειά του» ή «η τέχνη του». Είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι αντίδοτο θανάτου! 

Με δεδομένο ότι ότι ο Μοσχόπουλος έχει γεννηθεί στην πόλη Μπίτολα (το άλλοτε ελληνικό Μοναστήρι) της FYROM, σημαίνει ότι το θέατρο είναι και πατρίδα του. Είναι η χώρα που επέλεξε να κατοικεί συνειδητά. Μια χώρα χωρίς σύνορα. Άλλωστε για τον Μοσχόπουλο ισχύει το Ελυτικόν: «Έλληνας είναι ένας τρόπος να σκέφτεσαι». 

«Κι επειδή σκεφτόμαστε», λέει ο Μοσχόπουλος σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Ματίνα Καλτάκη, «ο εγκέφαλός μας δομείται και λειτουργεί με τη γλώσσα που μιλάμε, το να διαπιστώνω τη συνέχεια της γλώσσας είναι κάτι που συγκλονίζει. Δουλεύοντας τη μετάφραση, σκεφτόμουν αυτό το θαύμα: η ίδια λέξη, η ίδια φράση, ο ίδιος ήχος να υπάρχει, να μιλιέται, να ακούγεται επί χιλιετίες. Αλλά αυτή η συνέχεια της γλώσσας δεν μπορεί και δεν πρέπει να έχει εθνικιστικά χαρακτηριστικά. Ο ανθρωπιστικός τρόπος σκέψης είναι βαθιά ελληνικός και μπορεί να χωρέσει ανθρώπους από διαφορετικά μέρη. Αν σήμερα μοιάζει κάπως παρωχημένος, εγώ θέλω να συνδέομαι με τις αρχές της κλασικής αρχαιότητας για να έχω σημεία αναφοράς που να με στηρίζουν και να με βοηθούν να επαναπροσδιορίζομαι. Η ρήξη με την απολυτότητα στη σκέψη που γίνεται στην κλασική Ελλάδα είναι κάτι θεμελιώδες στην ανθρώπινη συνθήκη και δεν πρόκειται να πάψει ποτέ να είναι. Αν χάνεται στις μέρες μας η ανάγκη για εύρεση κοινών τόπων μέσα από την ορθή λογική, που να επιτρέπουν τη συνεννόηση και την αρμονική συμβίωση των ανθρώπων, εγώ λέω ότι πρέπει επειγόντως να ξαναβρεθεί».

Με αφορμή την παράσταση «Ιφιγένεια εν Ταύροις» που ανεβάζει ο Θωμάς Μοσχόπουλος με το Κ.Θ.Β.Ε., στην συνέντευξη που μνημονεύσαμε, λέει, μεταξύ άλλων, και μερικά άκρως θεολογικά πράγματα, τα οποία ...δικαιολογούν – ας πούμε, όχι βέβαια ότι υπάρχει τέτοια ανάγκη - απόλυτα και την παρουσία του στο Ραδιόφωνο της Εκκλησίας. 

Λέει ο Μοσχόπουλος για τον «ασεβή» Ευριπίδη: «Ο Ευριπίδης βάλλει κατά της θρησκοληψίας, θεωρώντας ότι αντιτίθεται στην πνευματικότητα της πίστης. Κάποια στιγμή, η Ιφιγένεια λέει ότι δεν μπορεί να πιστέψει πώς η Άρτεμις, που δεν θέλει να πιάνουν το άγαλμά της οι άνθρωποι που έχουν πιάσει αίμα, αρέσκεται σε φόνους και θυσίες. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι Θεοί τιμωρούν και το θρησκευτικό αίσθημά τους ταυτίζεται με το φόβο, ο ποιητής τούς καλεί ν’ αφήσουν τη δαιμονοληψία και να βάλουν το μυαλό τους να δουλέψει, λέγοντας ότι δεν πιστεύει ότι ο Θεός είναι κακός. Σέβεται το μεταφυσικό, αλλά υπολογίζει ως κοινωνικό αγαθό την εμπιστοσύνη σ’ αυτό που υποδεικνύει η λογική – και δεν είναι τυχαίο που στο έργο αυτό βάζει ως από μηχανής θεό την Αθηνά, τη θεά της σοφίας. Στην παράστασή μας μάλιστα αντιμετωπίζουμε αυτό το, συνηθισμένο στον Ευριπίδη, δραματουργικό στοιχείο σαν μορφή της εσωτερικής συνείδησης. Δηλαδή, η Κορυφαία του Χορού κάποια στιγμή αρχίζει να μιλάει, και μέσα από τα λόγια της μεταμορφώνεται σε Αθηνά μπροστά στα μάτια του Θόα – σαν να ακούμε τη φωνή της δικής του σκέψης.» 

Στις μέρες μας, όπου λόγω και της κρίσης, ανθεί ένας πνευματικός μεσαίωνας, με «προφητείες», φοβικά σύνδρομα, ελληναρα(για)δισμούς, ενοχικά συμπλέγματα, μετάθεση της ατομικής ευθύνης σε «γκουρού – πνευματικούς», ανάθεμα στις «ξένες δυνάμεις» που είναι υπεύθυνες για τη μοίρα μας, ο Μοσχόπουλος ως αληθινός καλλιτέχνης βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Επιλέγει να ανεβάσει ένα έργο στο οποίο «υπάρχει κάτι αντιηρωικό και βαθιά ανθρωπιστικό». 

Η σκέψη του Μοσχόπουλου και η διεισδυτική σκηνοθετική ματιά του μας είναι αναγκαία. Εύχομαι πάντα να μας δίνει παραστάσεις με την ανοιχτοσύνη που τον διακρίνει. Από παραστάσεις για παιδιά και όπερα, μέχρι έργα τού διεθνούς ρεπερτορίου και αρχαίες τραγωδίες. Κι όλα αυτά «μ' έναν φανατισμό που δεν είναι παρά σωφροσύνη στον κύβο» (Ελύτης).

Π.Α.Α.