ΤΟ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ: Η Ευρώπη γεννήθηκε από το "Σχίσμα"

Μόλις κυκλοφόρησε (Α' Έκδοση, Mάϊος 2015) από τις εκδόσεις Ίκαρος το νέο βιβλίο, δοκιμιακού χαρακτήρα, του καθηγητή Φιλοσοφίας Χρήστου Γιανναρά, με τον τίτλο Η Ευρώπη γεννήθηκε από το «Σχίσμα» (352 σελίδες, επιμέλεια: Ηρώ Νόλλα). 

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε: 

«Το σήμερα έρχεται από το χθες, το μέλλον αναδύεται από το παρελθόν». Από το χθες προέκυψαν δύο πολιτισμικά «παραδείγματα» καθοριστικά της ανθρώπινης Ιστορίας: Το ελληνικό κοινωνιοκεντρικό και το δυτικοευρωπαϊκό (μεταρωμαϊκό) ατομοκεντρικό «παράδειγμα». Αντιθετικά τα δύο «παραδείγματα», ασύμπτωτα, η πραγματοποίηση του ενός προϋποθέτει τη συνεπή άρνηση-απόρριψη του άλλου. Ο παγκοσμιοποιημένος σήμερα πολιτισμός της «Δύσης» είναι η αντιστροφή των όρων του κάποτε ελληνικού πολιτισμού, το αναποδογύρισμα (σαν αντεστραμμένο γάντι) των προϋποθέσεων και των στόχων του. 

Η υπενθύμιση αυτού του κοσμοϊστορικού «Σχίσματος» πιθανόν να καρπίζει προσωπικές αντιστάσεις στον πρωτογονισμό του ατομοκεντρισμού και της χρησιμοθηρίας – στον ριζοσπάστη μηδενισμό» (radikale Nihilismus) που ο Nietzsche κατάγγελνε σαν τον φρικτότερο εφιάλτη για την Ευρώπη. 

Και συνειδητοποιώ ότι αυτό το σκεπτικό πρωτοδιατύπωσε ο Χ. Γιανναράς στην τελευταία του επιφυλλίδα στην Καθημερινή για το 2011 (31-12-2011). Εκεί επέλεξε να παρουσιάσει βιβλία που τον έτερψαν και τον πλούτισαν, όπως σημειώνει ο ίδιος. Και διαβάζοντας εκείνη την επιφυλλίδα, συναντώ την έμπνευση του Γιανναρά για το βιβλίο του που μόλις κυκλοφόρησε. Γράφει: 

«…βιάζομαι να περάσω σε ένα σημαδιακό ιστορικό βιβλίο, γονιμότατο, για μένα, ανάγνωσμα: Συγγραφέας ο κορυφαίος μεσαιωνολόγος Ζακ Λε Γκοφ (Jacques Le Goff), της ρεαλιστικής σχολής των Annales, και τίτλος το ερώτημα: «Η Ευρώπη γεννήθηκε τον Μεσαίωνα;» (Εκδόσεις «Πόλις»). Θα τολμούσα τη γνώμη ότι αυτό το βιβλίο θα έπρεπε όχι απλώς να το έχουν διαβάσει, αλλά να το έχουν αναλυτικά διδαχθεί όσοι σημερινοί Ελληνες έρχονται σε οποιαδήποτε επίσημη επαφή με Δυτικοευρωπαίους - πολιτικοί, δημοσιογράφοι, επιχειρηματίες, πανεπιστημιακοί κ. τ. ό. Η τεκμηριωμένη βεβαιότητα που προκύπτει από τη μελέτη του βιβλίου είναι, ότι ο τίτλος του θα μπορούσε να παραλλαγεί συνεπέστατα και, χωρίς ερωτηματικό, να διατυπωθεί: «Η Ευρώπη γεννήθηκε από τη ρήξη με τον Ελληνισμό» ή «Η Ευρώπη γεννήθηκε από το Σχίσμα» ή «Η Ευρώπη γεννήθηκε από τον ανθελληνισμό». 

Οι παραλλαγές που αποδίδουν ακριβώς τη σύνοψη της ιστορικής μελέτης του Le Goff δεν παραπέμπουν σε ιδεολογική αντίθεση Δύσης και Ελληνισμού, σε αντιπαλότητα με αίτια ψυχολογικά ή προθέσεων. Η ρήξη ήταν μια ιστορική αναγκαιότητα, χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσε να υπάρξει και να μεγαλουργήσει ιστορικά η μεταρωμαϊκή Δύση, the Barbarian West. Σήμερα μόνο με συνείδηση πολιτισμικής ετερότητας μπορεί ο Ελληνισμός να μετάσχει ενεργητικά και δημιουργικά στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, αλλιώς περιττεύει. Καίρια πρόκληση ο Le Goff.» 

Άρα, ο Γιανναράς ανταποκρίθηκε στην καίρια πρόκληση του Le Goff και μας έδωσε αυτό το βιβλίο που κρατάμε στα χέρια μας. Το ομολογεί, άλλωστε και ο ίδιος, στο εισαγωγικό κεφάλαιο με τίτλο: "Ποιά λογική συγκεφαλαιώνει ο τίτλος του βιβλίου", όταν γράφει: 

"Έναυσμα για την εδώ απόπειρα αποτέλεσε το βιβλίο του έγκυρου μεσαιωνολόγου Jacques Le Goff". 

Ας ελπίσουμε να αποτελέσει εφαλτήριο για ουσιαστικό διάλογο επί των σημαντικών θεμάτων που θα ‘πρεπε να μας απασχολούν και τα οποία παρουσιάζονται στο βιβλίο.

Π.Α.Α.