ΟΨΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΡΩΣΣΙΑ ΤΟΥ 18ου αι. ΣΤΟ ΑΦΗΓΗΜΑ L' ACAJOU ΤΟΥ BORIS PILNIAK

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Boris Pilniak, L’ Αcajou, trad. J. Catteau, L’ Age d’ Homme, Lausanne 2013, σελ. 100 

Στό ἀφήγημα τοῦ Ρώσσου λογοτέχνη Boris Pilniak (1894-1937), ἐλάχιστα γνωστοῦ στό ἑλληνικό ἀναγνωστικό κοινό, θά συναντήσει ὁ ἀναγνώστης ὄψεις ἀπό τήν παλαιά Ρωσσία, καί συγκεκριμένα τοῦ 18ου αἰ., (σσ. 25-28, σσ. 87-88), ἀλλά καί ἀπό τήν σοβιετική Ρωσσία τῆς δεκαετίας τοῦ 1920 (σ. 35, σ. 46, σσ. 50-53, σσ. 77-78). 

Ἀφετηρία γιά τήν ἐξέλιξη τῶν γεγονότων πού περιγράφονται, εἶναι ἡ τέχνη τοῦ ξύλου - ἐξ οὗ καί ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου: Τό (κόκκινο) μαόνι- ἡ ὁποία εἶναι «μία ἀνώνυμη, μία τέχνη τῶν πραγμάτων», τά ὁποῖα «δέν πεθαίνουν», ὅπως οἱ ἄνθρωποι (σ. 87). 

Ἀπό τούς κεντρικούς ἥρωες τοῦ ἀφηγήματος εἶναι ὁ Iakov Karpovitch Skoudrine, ἐκπρόσωπος τοῦ παλαιοῦ κόσμου, ὁ ὁποῖος διαβάζει καθημερινά τήν Βίβλο, ἐνῶ ταυτόχρονα ἀσκεῖ κριτική στήν μαρξιστική θεωρία περί τοῦ προλεταριάτου καί τῆς ἐπανάστασης (σ. 45). Στίς ἀπόψεις αὐτές θά ἀπαντήσει ὁ Ivan Ojogov, ἕνα ἄλλο βασικό πρόσωπο τοῦ κειμένου, ὁ ὁποῖος αὐτοαποκαλεῖται «πρῶτος κομμουνιστής» (σ. 50). Σέ ἄλλο σημεῖο τοῦ κειμένου, ὁ Iakov Karpovitch ἐκθέτει τίς ἀπόψεις του γιά τόν πολιτισμό τόν ὁποῖο «κυβερνᾶ ἡ μνήμη» (σ. 54). 

Ἕνα τρίτο ἀναφερόμενο πρόσωπο εἶναι ὁ Akim Iakovlevitch Skoudrine, κομμουνιστής, ὁ ὁποῖος ἐκπλήσσεται ἀπό τά νέα ἤθη τῆς ρωσσικῆς νεολαίας (σ. 77), τά ὁποῖα ἐκφράζει ἡ Claudie: «Κάνω ὅ,τι θέλω καί δέν ἔχω καμμία ὑποχρέωση σέ κανένα» (σ. 76). 

Στήν συζήτηση μεταξύ τοῦ Akim καί τοῦ θείου του Ivan Karpovitch, καί στό σημεῖο ὅπου γίνεται λόγος γιά τήν ἐπικείμενη ἐκτέλεση λενινιστῶν καί τροτσκιστῶν, μπορεῖ νά διακρίνει κανείς μία προφητική διάσταση τοῦ ἔργου, ἐάν λάβει ὑπ’ ὄψιν τίς γνωστές, στήν δεκαετία τοῦ ’30, ἐκκαθαρίσεις τοῦ Στάλιν εἰς βάρος τῶν παλαιῶν συντρόφων του. 

Τό ἔργο τοῦ Πιλνιάκ πού παρουσιάζω ἐδῶ σήμερα, εἶναι ἕνα μικρό ἀριστούργημα. Ὁ ἀναγνώστης θά διακρίνει τήν σατιρική διάθεση τοῦ συγγραφέως γιά πρόσωπα καί πράγματα τόσο τῆς παλαιᾶς Ρωσσίας, ὅσο και τῆς σοβιετικῆς Ρωσσίας. Ἡ τέχνη τῆς σύνθεσης ἐκ μέρους τοῦ Πιλνιάκ εἶναι ἐκπληκτική. Νομίζω ὅτι τό ἀφήγημα αὐτό, στό ὁποῖο ἴσως ὀφείλεται καί ἡ ἐκτέλεση τοῦ συγγραφέως ὑπό τοῦ σταλινικοῦ καθεστῶτος, θά ἔπρεπε νά μεταφραστεῖ ὁπωσδήποτε καί στήν ἑλληνική, ἔστω καί ὕστερα καί ἀρκετές δεκαετίες.