"Περί της εννοίας του προσώπου του Υιού του Θεού" από τον Ρομέο Καστελούτσι

Πήγα και είδα το …Περί της έννοιας του προσώπου του Υιού του Θεού, την παράσταση που παρουσίασε ο ρηξικέλευθος σκηνοθέτης Ρομέο Καστελούτσι, την περασμένη εβδομάδα, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Δύο χρόνια μετά τη Θεία Κωμωδία, που χαρακτηρίστηκε ως μία από τις σπουδαιότερες παραστάσεις της δεκαετίας (Le Monde), και παρουσιάστηκε επίσης στο Φεστιβάλ Αθηνών, η νέα παραγωγή της ομάδας Societas Raffaello Sanzio μας έδωσε μια εξπρεσιονιστική, ας την πω, παράσταση όπου κυριαρχεί η εικόνα του Χριστού, έτσι όπως την έχει φανταστεί η ανθρωπότητα - κυρίως η Δύση - από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα. Η παράσταση εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την εικόνα του Θεού, ξεδιπλώνοντας παράλληλα τη σχέση μεταξύ ενός υπέργηρου πατέρα και του γιου του.

Στο βάθος της σκηνής κυριαρχεί μία υπερμεγέθης αναπαραγωγή του Σωτήρα του Κόσμου του Αντονέλο ντα Μεσίνα (1465). Κάτω από το βλέμμα του Υιού του Θεού, ξετυλίγεται η ιστορία ενός άλλου πατέρα με τον γιο του, ενός πατέρα που λόγω ηλικίας έχει απόλυτη ανάγκη τη φροντίδα του παιδιού του. Το κοινό έρχεται αντιμέτωπο με ιδιαίτερα σκληρές σκηνές της ανημπόριας του πατέρα, ενώ δημιουργείται μία έντονη αντίθεση: το παρηγορητικό κήρυγμα του Χριστιανισμού, όπως αυτό αντιπροσωπεύεται από την ηρεμία του προσώπου του Ιησού, απέναντι στην απαρηγόρητη ανημπόρια της πραγματικότητας των γηρατειών.

Οι σκηνές του Καστελούτσι είναι άκρως ρεαλιστικές και δε νομίζω ότι τελικά προκαλούν. Ο γραβατωμένος γιός, ο οποίος γυρίζει πίσω - ενώ έφευγε για τις δουλειές του - για να ξεσκατίσει τον πατέρα του, είναι μια αλήθεια με πολλές ερμηνείες. Ο γέρος πατέρας τραυλίζει συνεχώς το "συγγνώμη...", κι ώσπου να συνέλθει ο γιός από την πρώτη δόση περιττωμάτων, έρχεται η δεύτερη και μετά η τρίτη. Επί σαράντα λεπτά, σχεδόν, παρακολουθούσαμε την απελπισία του γιου απέναντι στην ανημπόρια του ηλικιωμένου πατέρα του. Πόσοι άνθρωποι δεν έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι μ' αυτή την αδυσώπητη ...σκατένια πραγματικότητα.

Νομίζω πως παράσταση όμως δεν είχε σκοπό να μιλήσει ούτε για θρησκευτικά ζητήματα, ούτε να είναι επιδεικτικά προκλητική. Κρατώντας αποστάσεις από τον μυστικισμό, ο Καστελούτσι δημιουργεί ένα σύμπαν στο οποίο η εικόνα του Χριστού μπορεί να είναι απλώς η εικόνα ενός άντρα, ενός άντρα που στέκεται γυμνός μπροστά στους άλλους, όπως στο θρησκευτικό σύμπαν οι άλλο στέκονται γυμνοί και τετραχηλισμένοι μπροστά σε Αυτόν. Παρ' όλα αυτά, το γεγονός ότι τον Καστελούτσι τον απασχολεί η μορφή του Ιησού, μας παραπέμπει ίσα στον Ντοστογιέφσκι που θεωρούσε την μορφή του Χριστού ως το κριτήριο του καλού και του κακού.

Η παράσταση απέχει πολύ από το να είναι ένα θεολογικό μανιφέστο και μιλάει τελικά για μία θεμελιώδη αρχή της ομάδας Societas Raffaello Sanzio, για την οποία η θρησκεία δεν είναι κάτι το μυστικιστικό. Είναι μέρος ενός αποθεματικού πρωταρχικών εικόνων και πρακτικών, που χρησιμοποιεί και το ίδιο το θέατρο. Θρησκεία και θέατρο αντλούν και τα δύο υλικό από ένα λεξιλόγιο συμβόλων και συμβολισμών, για να κάνουν τον θεατή/ πιστό κοινωνό ενός άλλου, παράλληλου σύμπαντος. «Αυτή είναι η αρχή. Θέλω να συναντήσω τον Ιησού στην μακρά απουσία Του. Το πρόσωπο του Ιησού δεν είναι εκεί. Μπορώ να δω μόνο πίνακες και αγάλματα. Ξέρω περισσότερους από χιλιάδες ζωγράφους από το παρελθόν που ξόδεψαν τη μισή ζωή τους προσπαθώντας να αναπαραγάγουν τον ανείπωτο, το σχεδόν αόρατο μορφασμό της θλίψης που φαινόταν στα χείλη του», είπε σε μια συνέντευξή του ο Ρομέο Καστελούτσι. Για μένα και μόνο η φράση του Θέλω να συναντήσω τον Ιησού στην μακρά απουσία Του, αρκεί για να αρχίσουμε να υποψιαζόμαστε τις εστιν Ούτος...