ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΜΕ ΕΡΓΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

Χθες βράδυ στον επίλογο του Αφιερώματος στον Δημήτρη Μητρόπουλο που διοργάνωσε το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για τα 50 χρόνια από το θάνατό του, δηλαδή στη συναυλία-αφιέρωμα στο συνθετικό έργο του «ιεροφάντη» της μουσικής.
Η συναυλία - άλλοι μέτραγαν ψήφους, εμείς μεθούσαμε με μουσική του Δ. Μητρόπουλου - πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα που φέρει τ' όνομά του στο Μέγαρο και εντασσόταν στο πλαίσιο του Κύκλου «Ελληνική Μουσική». Συμμετείχαν: η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου, ο βιολονίστας Σπύρος Γκικόντης, οι πιανίστες Θοδωρής Τζοβανάκης και Χρήστος Σακελλαρίδης, το Κουαρτέτο εγχόρδων, η Χορωδία και το Οργανικό σύνολο του Ιονίου Πανεπιστημίου υπό τον μαέστρο Μίλτο Λογιάδη.

Ήταν ένα απαιτητικό πρόγραμμα με σπάνιες εκτελέσεις έργων του Μητρόπουλου.

Το πρώτο μέρος της συναυλίας περιλάμβανε τα έργα: «Κομμάτι για σόλο πιάνο», «Κασσιανή» για φωνή και πιάνο (1919) σε ποίηση Κωστή Παλαμά, « Un morceau de concert » για βιολί και πιάνο (1913), «Αφροδίτη Ουρανία» για φωνή και πιάνο (1924) σε ποίηση Άγγελου Σικελιανού, « Danse des Faunes » για κουαρτέτο εγχόρδων (1915) και « Rêveries au Bord de la Mer » για σόλο πιάνο (αχρονολόγητο της περιόδου 1912-1915).

Μετά το διάλειμμα ακούσαμε - ψυχή τε και σώματι - πέντε ακόμη συνθέσεις του Μητρόπουλου: «Παν» για φωνή και πιάνο (1916) επίσης σε ποίηση Άγγελου Σικελιανού, Scherzo για σόλο πιάνο (1912) και Ostinata in tre parti (1920) για βιολί και πιάνο. Θα ακουστούν ακόμη αποσπάσματα από τη μουσική για την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή (Εθνικό Θέατρο, 1936) και τέλος το φινάλε από την όπερα «Αδελφή Βεατρίκη» (1918-1920).

Στο κείμενό του για το πρόγραμμα της συναυλίας ο συνθέτης, μουσικολόγος και πανεπιστημιακός διδάσκαλος Χάρης Ξανθουδάκης σημειώνει: «Από τα πρώτα κιόλας έργα που συνέθεσε, ως αρχάριος μαθητής [..] του Ωδείου Αθηνών, ο νεαρός Δημήτρης Μητρόπουλος εκδήλωσε τους άξονες, στους οποίους επρόκειτο να κινηθεί το προσωπικό δημιουργικό ύφος του σ' όλη τη διάρκεια μιας εικοσιπενταετίας –αν και όχι πάντοτε χωρίς διακοπές– πορείας (1912-1937)». Αναφερόμενος στο πιανιστικό Scherzo του Μητρόπουλου, ο μελετητής του μιλά, μεταξύ άλλων, για «νεανικό κέφι», «δεξιοτεχνική γραφή» και «υποβάθμιση της μελωδικής έκφρασης σε όφελος του ρυθμικού πάθους», ενώ σχετικά με το επίσης πιανιστικό Rêveries au Βord de la Mer [Ονειροπολήσεις στην ακροθαλασσιά] παρατηρεί ότι το έργο φέρει επιρροές της λεγόμενης ελληνικής «Εθνικής Σχολής». Εξάλλου, οι ίδιες επιρροές είναι πρόδηλες και στο «ελληνοπρεπές» Μorceau de concert [Κομμάτι Κοντσέρτου] για βιολί και πιάνο. Ο X. Ξανθουδάκης επισημαίνει εν συνεχεία ότι «κατά την τετραετία 1916-1919 ο Μητρόπουλος πλησίασε το ύφος του Debussy [...]» υιοθετώντας μια «τυπικά ιμπρεσιονιστική αρμονία». Η παρατήρηση αυτή αφορά κυρίως στη σύνθεση για φωνή και πιάνο Κασσιανή, γραμμένη για την Κατίνα Παξινού που τότε άρχιζε να σταδιοδρομεί ως λυρική τραγουδίστρια. Προς την ίδια ιμπρεσιονιστική κατεύθυνση προσανατολίζεται επίσης η όπερα Sœur Béatrice [Αδελφή Βεατρίκη], η πλήρης τρίπρακτη σκηνική μορφή της οποίας πρωτοπαρουσιάστηκε στην Αθήνα τον Μάιο του 1920, με πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού.

Πρόκειται για ένα λυρικό έργο που εγγράφεται περισσότερο στην παράδοση της γαλλικής opéra-comique (συνδυασμός απαγγελίας και τραγουδιού). Ο λατινικός χορωδιακός ύμνος Ave Maris Stella που παρουσιάστηκε στη συναυλία της 14ης Νοεμβρίου, προέρχεται από την εν λόγω όπερα και αναφέρεται σε ένα θαύμα: τη μεταμόρφωση της Παναγίας, η οποία κατέβηκε από το άγαλμά της για να πάρει τη θέση της αδελφής Βεατρίκης στο μοναστήρι όταν η τελευταία το εγκατέλειψε για χάρη του αγαπημένου της.

Σειραϊκές επιδράσεις και τάσεις ατονικότητας χαρακτηρίζουν τη μελοποίηση του ποιήματος «Παν» του Άγγελου Σικελιανού, ενώ οι στίχοι του τραγουδιού «Αφροδίτη Ουρανία» προσαρμόζονται από τον Μητρόπουλο σε ασυνήθιστα μουσικά μέτρα, όπως σχολιάζει ο Χάρης Ξανθουδάκης. Εξίσου πρωτοποριακή είναι και η νεωτερική για την εποχή της Ostinata σε τρία μέρη για βιολί και πιάνο, «το πρώτο ελληνικό έργο που χρησιμοποιεί το δωδεκάφθογγο σύστημα», το οποίο μάλιστα –πάντα κατά τον Ξανθουδάκη– εφαρμόζεται «ανορθόδοξα» από τον Μητρόπουλο. Μια από τις τελευταίες δημιουργίες του μεγάλου δημιουργού είναι η πρωτότυπη μουσική που έγραψε για την αρχαία ελληνική τραγωδία «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, στην οποία ο Μητρόπουλος επιστρατεύει «τη δεξιοτεχνική γραφή, την πλούσια ρυθμική έκφραση και τη μορφολογική και αρμονική αναζήτηση: κοντολογίς, τα στοιχεία εκείνα που μας υποχρεώνουν σήμερα να αναγνωρίσουμε στον Δημήτρη Μητρόπουλο την αισθητική και ιστορική αξία του ως δημιουργού».

Ξεχώρισα, αγαπητοί συνοδίτες, στη συναυλία, τον νεαρό πιανίστα Θοδωρή Τζοβανάκη, ο οποίος εκπονεί διδακτορική διατριβή με θέμα την έκδοση του συνόλου του πιανιστικού έργου του Δημήτρη Μητρόπουλου, ηχογραφώντας παράλληλα και παρουσιάζοντας τις συνθέσεις του τελευταίου σε κύκλο συναυλιών. Ήταν καταπληκτικός! Αίσθηση, χρώμα, δεξιοτεχνία, μουσικότητα! Εύχομαι να συνεχίσει με τον ίδιο ζήλο να παίζει Μητρόπουλο. Μας τον αποκαλύπτει! Και αποτελεί βέβαια ελπίδα!