ΓΙΑΤΙ ΚΡΕΜΑΝΕ ΚΑΡΙΚΑΤΟΥΡΕΣ
ΠΑΝΤΑ ΣΤΟ WC
(Πρόβλημα ἢ φάρσα;)
ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
ΠΑΝΤΑ ΣΤΟ WC
(Πρόβλημα ἢ φάρσα;)
ὑπὸ Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
"Caricaturer la pansée de quelqu’ un".
Πολλοὶ εἶναι οἱ λόγοι ποὺ ὁδήγησαν στὴ συγγραφὴ τοῦ σημειώματος αὐτοῦ καὶ δή:
α- Τὸ ὅτι εἴχαμε ἀξιόλογους Πολῖτες γελοιογράφους ὅπως τοὺς Β. Α. Ἀναγνωστόπουλο (Ergo), Σ. Ἀντωνιάδη (Σόφο), Κ. Ἀσλόγλου (Kent), Γ. Γκέϊβελη, Φ. Δημητριάδη, Κ. Θεοδωρίδη (Togo), Ἴωνα, Ν. Καστανάκη, Ν. Κεσσανλῆ (Παπατρέχα), Μ. Μποσταντζόγλου (Μπόστ), Κ. Ὀρφανουδάκη, Α. Ρηγόπουλο, κ.ἄ.
β- Ὅτι τὸ θέμα, σοβαρὰ ἐξεταζόμενο προσβάλλει καὶ τὴν τέχνη καὶ τοὺς δημιουργούς. Ἂς ἀφήσουμε τὰ πάμπολλα, ποικῖλα καὶ συνήθως ἀνηθίκου περιεχομένου graffiti ποὺ "κοσμοῦν" τοὺς χώρους δημοσίων WC. Καθ’ ἃς μάλιστα ὁ γράφων ἔχει γνωστὰς πληροφορίας, στὶς τουαλέτες ἐτοποθετοῦντο καὶ ἐφημερίδες, κατὰ δὲ τοὺς χρόνους τῆς Belle époque ὑπῆρχε μία γελοιογραφία κάτω ἀπὸ τὴν ὁποία κρεμόταν ἕνα σχοινάκι, τὸ ὁποῖο ὅταν τὸ τραβοῦσε κανεὶς ἄνοιγε καὶ ἐμφανιζόταν ἄλλη, πορνογραφικοῦ συνήθως περιεχομένου.
γ- Τὸ ὅτι μερικὲς σύγχρονες γελοιογραφίες ἐμπαίζουν τὸν Θεόν, τοὺς προφήτας κ.ἄ. Ἄλλωστε ὁ ἐμπαιγμὸς καὶ ἡ βλασφημία τοῦ χριστιανικοῦ Θεοῦ, ἦτο μία παραδοσιακὰ κολάσιμη πράξη, τουλάχιστον παλαιότερα, σ’ ὅλα τὰ κράτη τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης.1
δ- Τὸ ὅτι πολλὰ πράγματα (ἀρχές, ἰδέες, θεσμοὶ κ.ἄ.) καὶ κατὰ τὴν ἐποχή μας "κοπρομορφοποιοῦνται". Εὐτυχῶς ποὺ ὑπάρχει ὄχι μόνο στὴν ὕλη καὶ ἡ "ἀνακύκλωση"! Ἔτσι ἡ λαϊκὴ θυμοσοφία τῶν Γερμανῶν, διακρίνει τοὺς ἀνθρώπους εἰς ἑτοίμους γιὰ τὸν τάφο (grufti), κοπροειδεῖς (composti) καὶ ἀποσυντεθειμένους (verwesti).
ε- Τὸ ὅτι τὸ σημείωμα ἐτοῦτο, παρὰ τὴν ἐκπληκτικὴ καὶ εἰρωνική του μορφὴ ἴσως μπορεῖ νὰ ἁπαλύνει κάπως, ἔστω καὶ γιὰ λίγο, τὴν "συνθλίβουσα" τουλάχιστον οἰκονομικὴ ἀτμόσφαιρα ποὺ μᾶς περιβάλλει.
Βέβαια εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς πρέπει νὰ ἀναφερθεῖ ὅτι αὐτὸ σταχυολογεῖ σκέψεις τοῦ D. Hanitzsch2 πάνω στὸ ἐρώτημα αὐτό, καὶ οἱ ὁποῖες εἶναι οἱ ἀκόλουθες:
"Εἶναι σύνηθες νὰ κρεμᾶνε τὶς καρικατοῦρες στὴν τουαλέτα. Δὲν ξεύρω γιατί. Ὑπάρχουν ὅμως ἀρκετοὶ λόγοι πρὸς τοῦτο. Θὰ μποροῦσε π.χ. κάποιος νὰ δεχθεῖ, ὅτι τὸ WC εἶναι κάτι σοβαρὸ καὶ χρειάζεται ἀμέσως διασκέδαση. Ἀλλὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ ἐξυπηρετοῦν μόνο χαρούμενες γελοιογραφίες. Τί θὰ γίνει ὅμως μὲ τὶς σοβαρές; Θὰ ἀποκλεισθοῦν; Μήπως ἁρμόζουν περισσότερο σὲ μιὰ σοβαρὴ ὑπόθεση, ἢ ἀντιθετικὰ ἡ τουαλέτα δίδει στὸ χρήστη τὴ χαρά, λόγῳ τῆς λαβούσης χώραν ἀπελευθέρωσης;
Ἕνας βασικὸς λόγος τῆς ἀνάρτησης εἶναι ἡ ποιότητα τῶν γελοιογραφιῶν. Ὁ καθεὶς γνωρίζει, ὅτι ὑπάρχουν πολλὲς κοπροειδεῖς τοιαῦτες. Καὶ ρωτᾶ κανεὶς γιατί μιὰ κοπροειδὴς καρικατοῦρα δέον νὰ κρεμᾶται, ἔστω καὶ στὸ WC. Διότι τοῦτο σημαίνει καὶ ἀναβάθμιση. Ἐξάλλου, πρέπει διαρκῶς νὰ ἀλλάζει ἡ ἔκθεση, διότι ἴσως θὰ ἐμφανίζονται συνεχῶς καὶ κοπροειδέστερες, οἱ ὁποῖες καὶ θὰ βιάζουν τὴν εἴσοδόν τους.
Ὁ ὀδυνηρότερος λόγος τῆς ἀνάρτησης τῶν γελοιογραφιῶν στὴν τουαλέτα, εἶναι τὸ ὅτι ἴσως αὐτὲς δὲν ἁρμόζουν πουθενὰ ἀλλοῦ. Ὅμως τώρα γίνεται δυσκολώτερο νὰ εὔρει κανεὶς ἑτέρους λόγους. Ἐκτὸς ἂν τοῦ ἐρχόταν ἡ ἰδέα, ὅτι οἱ καρικατοῦρες σχεδιάζονται κυρίως πάνω σὲ χαρτί, καὶ ὄχι σπάνια ἐμφανίζεται ἡ ἔλλειψη χαρτιοῦ WC....
Εἰδικοὶ ὅμως θὰ παραπέμψουν ἀμέσως στὴν ἰδιαίτερη ποιότητα τοῦ χαρτιοῦ αὐτοῦ. Ἐν τούτοις, ὡς γνωστὸν ἡ ἀνάγκη δὲν γνωρίζει κανένα νόμο, καὶ ὅπως λέγει κάποιος τόσο ὄμορφα, ἴσως νὰ ὑπάρχει ἡ δυνατότητα σὲ ἱκανοὺς γελοιογράφους τῆς νέας γενιᾶς νὰ ἀνοίξει γιὰ τὰ ἔργα τους πάνω σὲ ἰδιαίτερα εἴδη χαρτιοῦ, ὁ δρόμος πρὸς τὴν τουαλέτα καὶ ἔτσι σὲ μιὰ ὁρισμένη δημοσιότητα.
Βέβαια θὰ ἀντιτάξει κάποιος, ὅτι τὸ θέμα τῆς στήριξης ἱκανῶν καὶ δὴ τὸ θέμα τῆς καρικατούρας στὴν τουαλέτα δὲν θὰ λυθεῖ, ἐφ’ ὅσον δὲν λύεται τὸ ἐὰν οἱ γελοιογραφίες πρέπει νὰ ἀναρτῶνται στὸ ἰδιωτικὸ ἢ τὸ WC τῶν ἐπισκεπτῶν. Εἶναι εὔκολο νὰ δεῖ κανείς, ὅτι μιὰ παρουσίαση στὸ ἰδιωτικὸ ἔχει μιὰ πολὺ μικρότερη διάδοση ἀπὸ τὸ διὰ τοὺς ἐπισκέπτας.
Μέχρι τοῦδε ὅμως, δὲν ἐλήφθη τελείως ὑπ’ ὄψιν κατὰ τὴ συζήτηση αὐτή, τὸ ὅτι οἱ καρικατοῦρες σπανίως στερεώνονται πάνω στὸν τοῖχο τῆς τουαλέτας, ἀλλὰ πλαισιώνονται μὲ τζάμι. Ὁπότε γιὰ τὸν χρήστη προβάλλει τὸ δύσκολο ἐρώτημα ἐὰν θὰ τολμήσει, σὲ περίπτωση ἔλλειψης χαρτιοῦ νὰ χρησιμοποιήσει τὸ χαρτὶ τῆς γελοιογραφίας, χωρὶς νὰ γνωρίζει ἂν αὐτὸ ἔχει καὶ τὴν ἀπαραίτητη ποιότητα.
Τελικὰ δυστυχῶς πρέπει νὰ ὁμολογηθεῖ, ὅτι καὶ ἐδῶ ἡ ἐρώτηση δὲν ἔλαβε ἐπαρκῶς τὴν ἀπάντηση. Ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει στὶς συζητήσεις τῆς τηλεόρασης κατὰ τὶς ὁποῖες οὐδέποτε μιὰ ἐρώτηση ἔχει ἐπαρκῶς ἢ πλήρως ἀπαντηθεῖ, καὶ οἱ ὁποῖες ὅμως ἀπὸ κανένα δὲν ἀναρτῶνται στὸ WC.
Ἀλλὰ τοῦτο εἶναι ἕνα ἄλλο πρόβλημα".
Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ τὸν Ἄρχοντα Δρ. Π. Καλλαντζῆ, γιὰ τὶς πληροφορίες ποὺ τοὔδωσε.
_________________________________
1- F. Boespflug, Caricaturer Dieu? Pouvoirs et dangers de l‘ image, Παρίσι 2006, Τοῦ Αὐτοῦ, Caricaturer Dieu? Se moquer du Prophéte? Liberté d‘ expression et respect du sacre, Bulletin du Centre Protestante d‘ Études 1-2, 60 (2008) 25-47. D. Grimm, Nach dem Karikaturenstreit: Brauchen wir eine neue Balance zwischen Pressefreiheit und Religionsschutz?, Theologische Literaturzeitung 133 (2008) 587-598.
2- D. Hanitzsch, Warum werden Karikaturen immer ins Klo gehängt? Der Turmschreiber-Kalender (1996) 118.
α- Τὸ ὅτι εἴχαμε ἀξιόλογους Πολῖτες γελοιογράφους ὅπως τοὺς Β. Α. Ἀναγνωστόπουλο (Ergo), Σ. Ἀντωνιάδη (Σόφο), Κ. Ἀσλόγλου (Kent), Γ. Γκέϊβελη, Φ. Δημητριάδη, Κ. Θεοδωρίδη (Togo), Ἴωνα, Ν. Καστανάκη, Ν. Κεσσανλῆ (Παπατρέχα), Μ. Μποσταντζόγλου (Μπόστ), Κ. Ὀρφανουδάκη, Α. Ρηγόπουλο, κ.ἄ.
β- Ὅτι τὸ θέμα, σοβαρὰ ἐξεταζόμενο προσβάλλει καὶ τὴν τέχνη καὶ τοὺς δημιουργούς. Ἂς ἀφήσουμε τὰ πάμπολλα, ποικῖλα καὶ συνήθως ἀνηθίκου περιεχομένου graffiti ποὺ "κοσμοῦν" τοὺς χώρους δημοσίων WC. Καθ’ ἃς μάλιστα ὁ γράφων ἔχει γνωστὰς πληροφορίας, στὶς τουαλέτες ἐτοποθετοῦντο καὶ ἐφημερίδες, κατὰ δὲ τοὺς χρόνους τῆς Belle époque ὑπῆρχε μία γελοιογραφία κάτω ἀπὸ τὴν ὁποία κρεμόταν ἕνα σχοινάκι, τὸ ὁποῖο ὅταν τὸ τραβοῦσε κανεὶς ἄνοιγε καὶ ἐμφανιζόταν ἄλλη, πορνογραφικοῦ συνήθως περιεχομένου.
γ- Τὸ ὅτι μερικὲς σύγχρονες γελοιογραφίες ἐμπαίζουν τὸν Θεόν, τοὺς προφήτας κ.ἄ. Ἄλλωστε ὁ ἐμπαιγμὸς καὶ ἡ βλασφημία τοῦ χριστιανικοῦ Θεοῦ, ἦτο μία παραδοσιακὰ κολάσιμη πράξη, τουλάχιστον παλαιότερα, σ’ ὅλα τὰ κράτη τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης.1
δ- Τὸ ὅτι πολλὰ πράγματα (ἀρχές, ἰδέες, θεσμοὶ κ.ἄ.) καὶ κατὰ τὴν ἐποχή μας "κοπρομορφοποιοῦνται". Εὐτυχῶς ποὺ ὑπάρχει ὄχι μόνο στὴν ὕλη καὶ ἡ "ἀνακύκλωση"! Ἔτσι ἡ λαϊκὴ θυμοσοφία τῶν Γερμανῶν, διακρίνει τοὺς ἀνθρώπους εἰς ἑτοίμους γιὰ τὸν τάφο (grufti), κοπροειδεῖς (composti) καὶ ἀποσυντεθειμένους (verwesti).
ε- Τὸ ὅτι τὸ σημείωμα ἐτοῦτο, παρὰ τὴν ἐκπληκτικὴ καὶ εἰρωνική του μορφὴ ἴσως μπορεῖ νὰ ἁπαλύνει κάπως, ἔστω καὶ γιὰ λίγο, τὴν "συνθλίβουσα" τουλάχιστον οἰκονομικὴ ἀτμόσφαιρα ποὺ μᾶς περιβάλλει.
Βέβαια εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς πρέπει νὰ ἀναφερθεῖ ὅτι αὐτὸ σταχυολογεῖ σκέψεις τοῦ D. Hanitzsch2 πάνω στὸ ἐρώτημα αὐτό, καὶ οἱ ὁποῖες εἶναι οἱ ἀκόλουθες:
"Εἶναι σύνηθες νὰ κρεμᾶνε τὶς καρικατοῦρες στὴν τουαλέτα. Δὲν ξεύρω γιατί. Ὑπάρχουν ὅμως ἀρκετοὶ λόγοι πρὸς τοῦτο. Θὰ μποροῦσε π.χ. κάποιος νὰ δεχθεῖ, ὅτι τὸ WC εἶναι κάτι σοβαρὸ καὶ χρειάζεται ἀμέσως διασκέδαση. Ἀλλὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ ἐξυπηρετοῦν μόνο χαρούμενες γελοιογραφίες. Τί θὰ γίνει ὅμως μὲ τὶς σοβαρές; Θὰ ἀποκλεισθοῦν; Μήπως ἁρμόζουν περισσότερο σὲ μιὰ σοβαρὴ ὑπόθεση, ἢ ἀντιθετικὰ ἡ τουαλέτα δίδει στὸ χρήστη τὴ χαρά, λόγῳ τῆς λαβούσης χώραν ἀπελευθέρωσης;
Ἕνας βασικὸς λόγος τῆς ἀνάρτησης εἶναι ἡ ποιότητα τῶν γελοιογραφιῶν. Ὁ καθεὶς γνωρίζει, ὅτι ὑπάρχουν πολλὲς κοπροειδεῖς τοιαῦτες. Καὶ ρωτᾶ κανεὶς γιατί μιὰ κοπροειδὴς καρικατοῦρα δέον νὰ κρεμᾶται, ἔστω καὶ στὸ WC. Διότι τοῦτο σημαίνει καὶ ἀναβάθμιση. Ἐξάλλου, πρέπει διαρκῶς νὰ ἀλλάζει ἡ ἔκθεση, διότι ἴσως θὰ ἐμφανίζονται συνεχῶς καὶ κοπροειδέστερες, οἱ ὁποῖες καὶ θὰ βιάζουν τὴν εἴσοδόν τους.
Ὁ ὀδυνηρότερος λόγος τῆς ἀνάρτησης τῶν γελοιογραφιῶν στὴν τουαλέτα, εἶναι τὸ ὅτι ἴσως αὐτὲς δὲν ἁρμόζουν πουθενὰ ἀλλοῦ. Ὅμως τώρα γίνεται δυσκολώτερο νὰ εὔρει κανεὶς ἑτέρους λόγους. Ἐκτὸς ἂν τοῦ ἐρχόταν ἡ ἰδέα, ὅτι οἱ καρικατοῦρες σχεδιάζονται κυρίως πάνω σὲ χαρτί, καὶ ὄχι σπάνια ἐμφανίζεται ἡ ἔλλειψη χαρτιοῦ WC....
Εἰδικοὶ ὅμως θὰ παραπέμψουν ἀμέσως στὴν ἰδιαίτερη ποιότητα τοῦ χαρτιοῦ αὐτοῦ. Ἐν τούτοις, ὡς γνωστὸν ἡ ἀνάγκη δὲν γνωρίζει κανένα νόμο, καὶ ὅπως λέγει κάποιος τόσο ὄμορφα, ἴσως νὰ ὑπάρχει ἡ δυνατότητα σὲ ἱκανοὺς γελοιογράφους τῆς νέας γενιᾶς νὰ ἀνοίξει γιὰ τὰ ἔργα τους πάνω σὲ ἰδιαίτερα εἴδη χαρτιοῦ, ὁ δρόμος πρὸς τὴν τουαλέτα καὶ ἔτσι σὲ μιὰ ὁρισμένη δημοσιότητα.
Βέβαια θὰ ἀντιτάξει κάποιος, ὅτι τὸ θέμα τῆς στήριξης ἱκανῶν καὶ δὴ τὸ θέμα τῆς καρικατούρας στὴν τουαλέτα δὲν θὰ λυθεῖ, ἐφ’ ὅσον δὲν λύεται τὸ ἐὰν οἱ γελοιογραφίες πρέπει νὰ ἀναρτῶνται στὸ ἰδιωτικὸ ἢ τὸ WC τῶν ἐπισκεπτῶν. Εἶναι εὔκολο νὰ δεῖ κανείς, ὅτι μιὰ παρουσίαση στὸ ἰδιωτικὸ ἔχει μιὰ πολὺ μικρότερη διάδοση ἀπὸ τὸ διὰ τοὺς ἐπισκέπτας.
Μέχρι τοῦδε ὅμως, δὲν ἐλήφθη τελείως ὑπ’ ὄψιν κατὰ τὴ συζήτηση αὐτή, τὸ ὅτι οἱ καρικατοῦρες σπανίως στερεώνονται πάνω στὸν τοῖχο τῆς τουαλέτας, ἀλλὰ πλαισιώνονται μὲ τζάμι. Ὁπότε γιὰ τὸν χρήστη προβάλλει τὸ δύσκολο ἐρώτημα ἐὰν θὰ τολμήσει, σὲ περίπτωση ἔλλειψης χαρτιοῦ νὰ χρησιμοποιήσει τὸ χαρτὶ τῆς γελοιογραφίας, χωρὶς νὰ γνωρίζει ἂν αὐτὸ ἔχει καὶ τὴν ἀπαραίτητη ποιότητα.
Τελικὰ δυστυχῶς πρέπει νὰ ὁμολογηθεῖ, ὅτι καὶ ἐδῶ ἡ ἐρώτηση δὲν ἔλαβε ἐπαρκῶς τὴν ἀπάντηση. Ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει στὶς συζητήσεις τῆς τηλεόρασης κατὰ τὶς ὁποῖες οὐδέποτε μιὰ ἐρώτηση ἔχει ἐπαρκῶς ἢ πλήρως ἀπαντηθεῖ, καὶ οἱ ὁποῖες ὅμως ἀπὸ κανένα δὲν ἀναρτῶνται στὸ WC.
Ἀλλὰ τοῦτο εἶναι ἕνα ἄλλο πρόβλημα".
Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ τὸν Ἄρχοντα Δρ. Π. Καλλαντζῆ, γιὰ τὶς πληροφορίες ποὺ τοὔδωσε.
_________________________________
1- F. Boespflug, Caricaturer Dieu? Pouvoirs et dangers de l‘ image, Παρίσι 2006, Τοῦ Αὐτοῦ, Caricaturer Dieu? Se moquer du Prophéte? Liberté d‘ expression et respect du sacre, Bulletin du Centre Protestante d‘ Études 1-2, 60 (2008) 25-47. D. Grimm, Nach dem Karikaturenstreit: Brauchen wir eine neue Balance zwischen Pressefreiheit und Religionsschutz?, Theologische Literaturzeitung 133 (2008) 587-598.
2- D. Hanitzsch, Warum werden Karikaturen immer ins Klo gehängt? Der Turmschreiber-Kalender (1996) 118.
Απογευματινή Κωνσταντινουπόλεως, 3.11.2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου