Πέμπτη 25 Μαρτίου 2010

ΤΟ ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΚ



Στις 15 Μαρτίου το αγαπημένο Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο πραγματοποίησε μια ακόμα πολύ ιδιαίτερη συναυλία στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, με έργα ελλήνων συνθετών. Μια "πολυσυλλεκτική", θα λέγαμε, συναυλία στην οποία το ΝΕΚ ερμήνευσε "φρεσκότατα" έργα των φίλων του συνθετών: Κωνσταντίνου Α. Λυγνού, Σπύρου Γκάτση, Μαρίας - Χριστίνας Κριθαρά, Σίμου Παπάνα και το κουαρτέτο In modo dorico του Κρητικού Αριστείδη Αντωνακάκη, που γράφτηκε στο Ηράκλειο το 1936.
Είναι κοινός τόπος πως χωρίς το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο δεν θα γνωρίζαμε τις δημιουργίες των Ελλήνων συνθετών, παλαιών και σύγχρονων, για κουαρτέτο εγχόρδων. Η δουλειά που έχει γίνει, χάρη και στο πάθος του ιδρυτή του ΝΕΚ ακαταπόνητου Γιώργου Δεμερτζή, είναι τεράστια και πολυεπίπεδη. Είναι εργασία εθνικού περιεχομένου, για όσους καταλαβαίνουν.
Το ΝΕΚ τώρα εκδίδει και το Κουαρτέτο του Α. Αντωνακάκη και συνοδεύει την εκτός εμπορίου αυτή σημαντική έκδοση με ένα cd που περιέχει την ερμηνεία του έργου από το ΝΕΚ. Την καταγραφή της παρτιτούρας επιμελήθηκε ο φιλόπονος Άγγελος Λιακάκης (το τσέλο του ΝΕΚ) και η έκδοση πραγματοποιήθηκε με τη συνδρομή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Ο Γιώργος Δεμερτζής γράφει τα εξής άκρως διαφωτιστικά στο προλογικό σημείωμα της έκδοσης:

Ο Αριστείδης Γεωργίου Αντωνακάκης γεννήθηκε στην Οδησσό το 1900 όπου και παρέμεινε μέχρι το 1919. Εκεί τελείωσε το γυμνάσιο (1917) γράφτηκε στο πανεπιστήμιο αλλά και ξεκίνησε μαθήματα βιολιού. Το 1919 μετά τον θάνατο και των δύο γονιών του έρχεται στα Χανιά, όπου τελειώνει τις μουσικές του σπουδές με δάσκαλους τους Αλέκο Αλμπέρτη και Αχιλλέα Γέροντα στο βιολί, μουσικούς δραστήριους στην Αθήνα, με περιστασιακή, διδακτική παρουσία στη Κρήτη και τον Ηρακλειώτικης καταγωγής Κων/νο Σφακιανάκη στα θεωρητικά. Στα Χανιά, στο "Βενιζέλειο Ωδείο" ξεκινά να διδάσκει βιολί και δραστηριοποιείται γενικότερα στην δημιουργία μουσικών συνόλων. Παράλληλα γράφει τα πρώτα του έργα, κυρίως τραγούδια, έργα για πιάνο αλλά και μεταγράφει πολλά έργα προσαρμόζοντάς τα στις δυνατότητες των συνόλων που υπήρχαν. Παράλληλα εργάζεται στην τηλεγραφική εταιρία “Eastern Company”, εργασία που τον φέρνει –με μετάθεση- αρχικά στο Ηράκλειο (1933) και στην συνέχεια στην Αθήνα (1938).

Στο Ηράκλειο, όπου δίδασκε πλέον στο παράρτημα του Ελληνικού Ωδείου, φτιάχνει μαζί με τους Βασίλη Νουφράκη (βιολί) Λευτέρη Αλεξίου (βιόλα) και Χρήστο Μιστίλογλου (τσέλο) το «Κρητικό Κουαρτέτο», σύνολο για το οποίο συνθέτει το 1936 (το τελειώνει στις 29 -11 1937) το δικό του, μεγαλύτερο και πραγματικά φιλόδοξο έργο, το κουαρτέτο σε δωρικό τρόπο (in modo dorico) το οποίο παίζεται πρίν ό συνθέτης έρθει με την τελευταία του μετάθεση στην Αθήνα (στις αρχές του 1938, όπου και θα αφήσει την τελευταία του πνοή, τον μήνα Ιούλιο, μετά από σύντομη ασθένεια. Ανάμεσα στους ακροατές και ο μετέπειτα μουσικολόγος Φοίβος Ανωγιαννάκης, μαθητής του συνθέτη στο βιολί, του οποίου η ζωντανή ανάμνηση για το έργο, συνέβαλε αποφασιστικά στην αναβίωσή του χάρις και στην φροντίδα του γιού του συνθέτη, Αρχιτέκτονα Δημήτρη Αντωνακάκη.

Το έργο αντανακλά την νοσταλγία του συνθέτη για τις μουσικές του αναμνήσεις από τον τόπο που μεγάλωσε, την Οδησσό. Οι σλαβικές επιδράσεις, η μουσική του Ντβόρζακ και του Μποροντίν, είναι φανερές, πολύ περισσότερο από το ομότιτλο γνωστό κουαρτέτο του Ρεσπίγκι, βασισμένο στον ίδιο τρόπο το οποίο ελάχιστα θυμίζει. Αναρωτιέται τόσο ο εκτελεστής, όσο και ο ακροατής όταν παρασύρεται από τις πλούσιες μελωδίες και την αβίαστη, φυσική ροή του έργου αν του επιτρέπεται να ενθουσιαστεί. Ακόμα και να το χαρακτηρίσει ένα αναπάντεχο αριστούργημα γραμμένο στην προπολεμική επαρχιακή Ελλάδα, όπως ίσως τα άγνωστα έως πρόσφατα κουαρτέτα του Πατρινού Δημητρίου Λιάλιου. Έργα που δεν προσπαθούν – η απόσταση από την Αθήνα, αποδεικνύεται σε αυτή την περίπτωση εξαιρετικά χρήσιμη – να ασχοληθούν ιδεαλιστικά με το ζήτημα της «Ελληνικότητος», την τότε Εθνική σχολή, που στον χώρο του κουαρτέτου είχε δώσει λίγα έργα, από τα οποία κανένα πάντως δεν είχε εκδοθεί, ενώ το αριστούργημα του Ριάδη, το πρώτο του κουαρτέτο, δεν είχε καν παιχτεί.

Η παρούσα έκδοση, δεν απευθύνεται μόνο στον θεωρητικό μελετητή της Ελληνικής μουσικής. Απευθύνεται στον εκτελεστή, ιδίως το νέο και μάλιστα τον Κρητικό που, περήφανος για το έργο - πολιτιστική κληρονομιά του τόπου του- ναι! επιτρέπεται να το παίξει σε μία καθαρή έκδοση και να το απολαύσει.


Από τα παραπάνω αντιλαμβάνεται κανείς, αγαπητοί συνοδίτες, την σημασία τέτοιων έργων, αλλά και των πρωτοβουλιών για την ανάδειξή τους. Το ΝΕΚ συνεχίζει, ευτυχώς, απτόητο την Ιδιωτική Οδό του στην ...έρημο Σαχάρα της νεοελληνικής πραγματικότητας. Γράφει ιστορία, όταν οι άλλοι αγνοούν, αδιαφορούν (μέγα έγκλημα!) ή απλώς τσαλαβουτούν στα μουσικά πράγματα του νεοελληνικού μας βίου. "Ο τόπος πορεύεται με τις εξαιρέσεις του", είχε πει ο Ν. Γκάτσος και επαναλάμβανε συχνά ο Μάνος Χατζιδάκις. Το ΝΕΚ και ο Γιώργος Δεμερτζής συγκαταλέγονται στις εξαιρέσεις αυτού του τόπου, ο οποίος συνεχίζει να τρώει, ως άλλος Κρόνος, τα παιδιά του. Και η απαισιοδοξότερη κατάσταση όμως, δεν μπορεί να αναχαιτίσει τον άνεμο της δημιουργίας, γιατί "το πνεύμα όπου θέλει πνει"!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου